پاڪستان جو ٺهراءُ سنڌ سڀ کان اول
اسيمبليءَ جي گڏجاڻي 3 مارچ 1943ع تي اربع ڏينهن مانواري صدر مسٽر جي. فريز جي اڳواڻي هيٺ ٿي. اهڙي طرح ساڳئي ڏينهن يعني 3 مارچ 1943 تي پاڪستان ٺهراء سنڌ اسيمبلي منظور ڪيو جيڪو هيٺ ڏجي ٿو.
سائين جي ايم سيد، اسپيڪر جي اجازت سان ”پاڪستان ٺهراء“ پيش ڪندي چيو ته:
”هي ايوان سرڪار کي سفارش ڪري ٿو ته مانواري وائسراءِ جي معرفت هز ميجيسٽي جي سرڪار تائين هن صوبي جي مسلمانن جون خواهشون ۽ جذبا پهچايا وڃن، ته جيئن هندستان جا مسلمان هڪ جدا قوم آهن، جن جو پنهنجو مذهب، فلسفو، سماجي رسمون، ادب، روايتون، سياسي ۽ اقتصادي نظريا آهن ۽ جيڪي هندن کان بلڪل علحده آهن، تنهنڪري کين اِهو حق پهچي ٿو ته هڪ قوم ٿي رهن، جن جون پنهنجون آزاد قومي رياستون هجن، جتي اهي (مسلمان) اڪثريت ۾ آهن تنهنڪري، اهي پرزور اعلان ٿا ڪن ته کين اهڙو ڪوبه آئين قبول نه هوندو، جيڪو مسلمانن کي هڪ اهڙي مرڪزي حڪومت هيٺ رکي، جنهن تي ٻي قوم قابض هجي ۽ جيئن ته ايندڙ وقت ۾ کين پنهنجي اصولن مطابق آزادي سان پنهنجو ڪردار ادا ڪرڻو پوندو، تنهنڪري هنن لاءِ ضروري آهي ته سندن پنهنجون آزاد قومي رياستون هجن ۽ اهڙيءَ ريت جيڪڏهن هندستان جي مسلمانن کي هڪ مرڪزي حڪومت جي رعيت ڪري رکيو ويو ته ان جي نتيجي ۾ خوفناڪ ۽ ڏکائتن نتيجن واري گهرو جنگ يقينً آهي“
سنڌ جي سياستدانن کي هن وقت چٽي طرح خبر پئجي وئي ته هاڻي هندستان ٻن علحده آزاد رياستن ۾ ورهائبو. افسوس سان اِهو چوڻو ٿو پوي ته ان وقت جيڪي پاڪستان کي هڪ آزاد رياست لاءِ جدوجهد ۾ مشغول هيا، پر انهن ڪڏهن به پاڪستان جي وجود کان اڳ ايندڙ وقت لاءِ ڪنهن به قسم جي تياري ڪانه ڪئي جو ايندڙ وقت لاءِ هڪ مضبوط پروگرام ٺاهي سنڌ جي قومي وحدانيت، معاشي يا سماجي، رسم ۽ روايتن جي رکوالي ڪري سگهن.
جڏهن اسان جي سنڌ جي ليڊرن کي چڱي ريت خبر هئي ته تعليم جي ميدان ۾ اسين سنڌي مسلمان هندستان جي ٻين علائقن جي مسلمانن کان گهڻو پٺتي آهيون، تنهن هوندي به انهن ڏهن سالن ۾ سواء سنڌ جي سياستدانن وٽ پنهنجي پنهنجي پوزيشن کي مستحڪم ڪرڻ جي ٻيو ڪوبه ڪم نه هيو. جيڪڏهن سنڌ جا ڪرتا ڌرتا سنڌي سياستدان صرف سنڌي قوم کي تعليم جي راه تي هلائي نوڪريون ڏين ها ته جيڪر هيءَ پاڪستان جي وجود کان بعد وارو هاڃيو سنڌ ۽ سنڌ جي ماروئڙن سان ڪڏهن به ڪين ٿئي ها.
پنجاب پنهنجو پاڻ کي ان حالت کي منهن ڏيڻ لاءِ تيار ڪيو هيو جنهن ڪري انهن سان اها ويڌن پيش ڪانه آئي، جيڪا اسين اڄ تائين پيا لوڙيون. انهي لاءِ مان پڙهندڙن تي ٿو ڇڏيان ته سنڌي مسلمان جو اصل دشمن ڪير آهي؟