سنڌ جو زميندار فقط پنهنجي خاندان لاءِ سوچي ٿو!
سنڌ ۾ ٻيو زميندر طبقو اهو آهي جيڪو پاڪستان جي وجود اچڻ کان پوء تقريبن ٽن ڏهاڪن تائين اهي باقي عام عوام وانگر صرف پنهنجي مڇي ماني وارا هيا. اڄ کان تقريبن ٽي ڏهايون اڳ اهي ڪنهن نه ڪنهن وڏي ماڻهون جا واٺا ۽ موقعي جي تلاش ۾ هيا. 1985ع کان جيئن اليڪشن ٿي جيڪا غير جماعتي بنياد تي هئي، جنهن ۾ ڪجهه برادري سسٽم جي زور تي ۽ ڪجهه ٻي ڪنهنجي طاقت تي چونڊ کٽي آيا ۽ اڳتي هلي 1988ع اليڪشن تي سنڌ ۾ هڪ ته مارشلا خلاف نفرت هئي ۽ ٻي سنڌي عوام وڏن زميندارن مان مايوس هيا، جو هو ڀٽي صاحب جي شهادت جي موقعي تي خاموش يا ڪو خاص ڪردار ادا ڪين ڪيو هيو، تنهن ڪري سنڌ جي عوام انهي اليڪشن ۾ انهن وڏن وڏن برجن کي هڪ عام ماڻهون جي مقابلي ۾ هارائي پنهنجي مايوسي جو بدلو ورتو.
1988ع جي اليڪشن جي نتيجي ۾ جيڪي اڳ ڪجهه به ڪين هيا، پر هو ايم اين اي، ايم پي اي ۽ سنيٽر چونڊجي ويا، انهن مان گهڻي ڀاڱي نون چونڊجي آيل پنهنجي پوزيشن مضبوط ڪرڻ لاءِ هر اهي حربا استعمال ڪيا، جيڪي روايتي زميندارن به ڪڏهن اختيار ڪين ڪيا هيا. ٿوري عرصي اندر ڏسندي ڏسندي وڏا دک ٿي ويا. جيئن ته هو نوان نوان زميندار ۽ ملڪيت وارا ٿيا هيا، تنهنڪري انهن جي روش نرمي جي بجاء ڏاڍائي ۽ تڪبر واري ٿي وئي. ڇو ته انهن کي خطرو هوندو هيو ته متان ڪو پنهنجن مان يا پاڙيوارن مان سڀاڻ اسانجي سامهون ٿي بيهي، تنهن ڪري پنهنجي مطلب کي حاصل ڪرڻ لاءِ سڀ ڪجهه ڪري ڇڏيندا هيا. جيئن سنڌي عام چوڻي آهي ته:
ڍو يا واڻيو جهلي يا مينهن، سنڌ ۾ 1988ع کان اڳ تقريبن پندرهن کان ويهه خاندان هيا جيڪي انکان پوء چاليھه کان پنجيتاليھه خاندان ٿي ويا آهن، جن جو سنڌ تي هر طرح قبضو ٿي ويو آهي. نون ٺهيل زميندارن جي پٽ، ڀائٽي، ڀاڻيجي،ڄاٽي ۽ قريبي عزير و دوست جي اولاد جڏهن انهن کي حڪومت طرفان سياسي بنيادن تي نوڪريون مليون پوء انهن جيڪي حڪمراني جا جوهر ڏيکاريا، اهي ته اصل زميندارن کي به مات ڏئي ويا. روايتي زميندار وٽ پاڻ يا انجي اولاد ۾ ڪجهه رک رکا واري ڳالهه هوندي آهي ۽ انهي تي عمل به ڪندا آهن پر نون زميندارن جي اولاد جو رويو عام عوام سان ڪڏهن به مهذب ڪون هوندو آهي، جڏهن ته اُهي ڀلائي وساري ويهندا آهن ته انهن جا جيڪي هينئر وڏا حاڪم ٿي ويا آهن ڪجهه عرصو اڳ ڍور ڍڳي جي چوري ۽ رساگيري ڪري هميشه حد جي ايس ايڇ او کان لڪندا ۽ تپيدار کان انهي ڪري لنوائيندا هيا جو ڍل جا پئسه کيسي ۾ ڪون هوندا هين.
پر هينئر هڪ سج ٻه پاڇا اڄ اهوئي حد جو ايس ايڇ او ۽ تپيدار سندن منشي ٿي پيا ڪم ڪن ڇو ته اڄ انهن جي اولاد مان ڪو ڊپٽي ڪمشنر يا ايس پي يا ڪو ٻيو سينيئر آفيسر آهي، تنهنڪري ٻنهي هٿن سان سرڪاري وسيلن کي ذاتي ملڪيت کي وڌائڻ لاءِ بغير ڪنهن خوف و خطري جي استعمال ڪرڻ لڳا. اهڙيءَ طرح سنڌ ۾ خاص ڪري گذريل ڏهاڪي کان وٺي خراب حڪمراني تمام وڏي اوج تي پهچي چڪي آهي، ڇو ته جيڪو 1988ع کان 1990ع ۽ 1994ع کان 1996ع تائين جيڪي جونيئر گريڊ ۾ ڀرتي ٿيا، اهي ڪافي سينيئر پوزيشن تي پهچي چڪا آهن ۽ هينئر تائين جاري و ساري آهي.
1988ع کان وٺي اڄ تائين سنڌ گورنمينٽ ۾ ڀرتيون اهي سڀ ميرٽ جي لتاڙ ڪري ٿيون، جيڪي صرف سياسي طور پاڻ کي مضبوط ڪرڻ لاءِ هيون. انهي ڪري سنڌ جي حڪمراني ۾ صرف پاڻ کي هرطرح سان مضبوط ڪرڻ وارو عمل زور سان هلڻ جي ڪري سنڌ جي عوام کي ڪنهن به ڀلائي واري نگاهه سان نٿو ڏٺو وڃي، نتيجي طور سنڌ جي عوام جي حالت بد کان بدتر ٿيندي پئي وڃي. ڀٽي صاحب جي عوام جي ڀلائي ۽ انکي نوازڻ واري پاليسي کي اڳتي هلي ذاتي مفاد کي ترجيع ڏئي سنڌ جي عوام کي بيدردي سان ڏاڍ ۽ مفلسي ڏانهن پيو ڃي.