سکر بئراج سنڌ ۾ زرعي انقلاب آندو
ورهاڱي کان اڳ ڏه سال سنڌ جي حڪومت نج سنڌ واسين تي مشتمل هئي، جنهن ۾ مسلمان ۽ هندو گڏ هيا. ۽ قرارداد لاهور کان بعد ست سال ۽ سنڌ اسيمبلي جي پاڪستان جي ٺهراءَ پاس ڪرڻ کانپوءِ به چئن سالن کان وڌيڪ حڪومت جي وهنوار تي قابض رهيا.
سنڌ ۾ زرعي انقلاب سکر بئراج جي مڪمل ٿيڻ سان شروع ٿيو، جنهن کان چار سال بعد سنڌ کي هڪ صوبي جي حيثيت ملي ۽ ممبئي پريزيڊينسي کان آجي ٿي، ۽ حڪومت جون واڳون هتان جي سرندي وارن جي حوالي ٿيون. سکر بئراج جي ٺهڻ کان اڳ سنڌ جي زراعت جو دارومدار ڌرياء جي وهڪري تي هوندو هيو ته جيڪڏهن پاڻي گهڻو آيو ته ڌرياء کان ٻاهر ڍنڍون ڍورا ڀربا هيا، جتان مختلف طريقن سان پاڻي زمينن تائين پهچائي پوک ڪندا هيا، باقي وري ٻيا کوه هيا جنهن تي محدود ليول تائين پوک ٿيندي هئي.
سکر بئراج جي ٺهي راس ٿيڻ کان بعد سنڌ ۾ هڪ پائيدار نهري نظام وجود ۾ اچي ويو، جنهن جي ڪري زمينن تائين پاڻي پهچائڻ آسان ٿي ويو ۽ غير آباد زمينون آباد ٿيڻ لڳيون.
جيئن پاڻي جي نه هجڻ ڪري سنڌ جون زمينون غير آباد ۽ سرڪار جون هونديون هيون. تنهن ڪري وقت جي سرڪار اهي زمينون پنهنجي سهولتڪارن کي انعام بخشيندي هئي. جنهن مان سنڌ ۾ خان بهادر، نواب، سردار، رئيس، مير، پير، گادي نشين ۽ ديوان پنهجون وفاداريون انگريز سرڪار سان وابست رکندا هيا ۽ انهي بنياد تي باقي عوام جا اسٽالن وانگر کنڀ پٽي انهن کي جيئڻ لاءِ داڻو اڇلائي پنهنجو رعب تاب ڪندا هيا. انهيءَ جي ڪري اسيمبلي جا ميمبر ٿي پنهنجي پوزيشن وڌيڪ مستحڪم ڪندا رهندا هيا.
سنڌ جي انهن سامراجي قوتن کي خبر هئي ته جيڪڏهن عام سنڌي مسلمان پڙهندو ۽ زمين جو مالڪ ٿيندو ته انهن ڪڪڙن جا کنڀ واپس نڪري ايندا ۽ ڦڙڪڻ شروع ڪندا، انهيءَ ڪري ڄاڻي واڻي حڪومت جا ڪرتا ڌرتا هوندي به سنڌ جي تعليم کي بلڪل پٺتي رکيو . ٻيو جيڪو ظلم سنڌ ۽ سنڌي قوم سان اسان جا انوقت جا ليڊر ڪري ويا، جنهن جو اڄ تائين اسين سڀ سنڌي نتيجو لوڙيون پيا اهو هيو سنڌ جي زمين جي ملڪيت مقامي ماڻهن کي نه ڏيڻ . سکر بئراج جي ٺهڻ سان سنڌ جي تقريبن (80) اسي لک ايڪڙ زمين تائين باقائده پاڻي دستياب ٿي ويو ۽ شروع جي ڪجهه سالن ۾ صرف اٺاويه لک ايڪڙ زمين آبادي هيٺ اچي سگهي، باقي پنجاه لک ايڪڙ کي آباد ڪرڻ لاءِ سنڌ حڪومت ڪا به پاليسي ڪين جوڙي. جنهن جي نتيجي ۾ اهي بئراج جون زمينون پاڪستان جي وجود ۾ اچڻ کان بعد ۽ ون يونٽ جي دور ۾ اهي سڀ زمينون غير مقامي ماڻهن کي مفت ۾ ڏنيون ويون جنهن جي ڪري سنڌي آبادي جي تناسب ۾ خطرناڪ حد تائين نقصان پهچي ويو ۽ غربت جي شرح تمام گهڻي وڌندي پئي رهي.
جيڪڏهن 1937ع کان 1947ع تائين اسان جا ليڊر سکر بئراج جي زمين پنهنجي مقامي ماڻهن کي الاٽ ڪري ڏين ها ته هن وقت سنڌ ۾ سنڌين کان وڌيڪ آسودو ٻيو ڪوبه نه هجي ها. انهي سان گڏوگڏ ٻاهرين لوڌ هتي اچي اسان جي زمينن جا مالڪ ڪونه ٿين ها. انهيءَ سان گڏوگڏ سنڌ ۾ جنهن تيزي سان اسين اقليت ۾ تبديل ٿيندا پيا وڃون اِهو ڪڏهن به ڪو نه ٿئي ها..
انهي وقت جيڪڏهن سنڌ سرڪار مختلف کاتن ۾ نوڪريون پنهنجي لکيل پڙهيل ماڻهن کي ڏيڻ لاءِ هنگامي بنياد تي جيڪڏهن تعليم تي ڌيان ڏئي ايندڙ وقت لاءِ سنڌ جي حقن جي حفاظت لاءِ حڪمت عملي جوڙن ها ته جيڪا اسين اڄ سنڌ ۾ صورتحال پيا ڏسون، اها ڪڏهن به ڪين ٿئي ها.!
سنڌ تي هن وقت به انهن سنڌ جي ليڊرن جي حڪمت عملي ڪري انهن جي خاندان جي فردن جو هينئر به سنڌ تي حڪومت يا ظلم جاري ۽ ساري آهي ۽ اهو جاري رهندو، ڇو ته انهن جي اولاد پنهنجي پيءُ ڏاڏي واري پاليسي تي عبادت سمجهي عمل ڪن ٿا.
ڇا سنڌ جو عوام اهو نٿو سمجهي ته سندن تباهي جو ڪارڻ ڪاپي ڪلچر۽ سفارش آهي، ڇا ڪاپي ڪلچر ختم ڪرڻ ناممڪن آهي ؟ هرگز ناهي پوءِ ڇونه ٿي ختم ٿئي، اِن تي توهان سڀ سوچيو.