ڪُمڀ ميلو
هن ميلي جي مکيه خصوصيت مخصوص نديءَ ۾ وِهنجندي گناهن کان پاڪ ٿيڻ واري پوڄا يا مذهبي ريت رسم آهي، اها ڪڏهن هردوار شهر وٽ گنگا نديءَ ۾ اجتمائي غسل ڪندي ادا ڪبي آهي ته ڪڏهن ناسڪ شهر وٽ گوداوري نديءَ ۾ ساڳئي طور طريقي موجب ادا ڪندا آهن؛ ڪڏهن اها مذهبي رسم الهه آباد يعني پريياگ وٽ گنگا ۽ جمنا نديءَ جي سنگم وٽ ادا ڪبي آهي ۽ ڪڏهن وري اها اُجين شهر وٽ ڪِشپرا نديءَ ۾ هو به هو انداز ۾ ادا ڪئي ويندي آهي. اُنهيءَ مکيه مذهبي رسم ادا ڪرڻ کان سواءِ ميلي دؤران مذهبي بحث مباحثا ۽ مذاڪرا پڻ مٿئين پيماني تي منعقد ٿيندا آهن. لنگر جو ميلي دؤران مڪمل بندوبست ٿيل هوندو آهي. سڀني ريتن ۽ رسمن ۾ رقص ۽ موسيقيءَ جون ڪيتريون ئي شاندار محفلون منعقد ٿينديون رهنديون آهن. هندو مذهب موجب هي ڪمڀ ميلو سڀ کان وڌيڪ مقدس هندو مذهبي ريت رسم يا پوڄا تصور ڪيو وڃي ٿو، ڇو ته هن ميلي ۾ هزارين هندو درويش مرد ۽ عورتون پاڪيزگي حاصل ڪرڻ واري اجتماعي غسل واري پوڄا ۾ اچي شريڪ ٿينديون آهن. ساڌوئن کي گيڙوءَ رتا ڪپڙا اوڍيل هوندا آهن ۽ سندن بدن تي رَکَ مَليلَ هوندي آهي. انهن ساڌوئن مان ڪِنِ کي نانگا يا ننگا سنياسي سڏيندا آهن، جيڪي ڪهت سياري ۾ به انگ تي ڪپڙو ڪو نه ڍڪين! جڳ مشهور ليکڪ مارڪ ٽئين، سن 1895ع وارو ڪُمڀ ميلو گهمڻ کان پوءِ لِکيو ته: ”اهو (ڪمڀ ميلو) نهايت حيرت انگيز طور تي عقيدي جي ڪمال طاقت طور انسان ذات جي هڪ زبردست ۽ شاندار علامت جو حامل آهي. هڪ نهايت نرالي ۽ پرڪيف اجتماعي روپ ۾ غسل ڪندي گناهن کان پاڪ ٿيڻ واري پوڄا ڪرڻ خاطر جوان توڙي جهونن، مردن توڙي عورتن ۽ ٻارن جي جفاڪشي ڪرڻ ۽ ڪنهن به قسم جي شڪايت کان سواءِ، صبر ۽ استقلال سان سفر ڪرڻ، اجتماعي غسل ڪندي گناهن کان پاڪ ٿيڻ ۽ وري پنهنجن ڪکن ڀيڙو ٿيڻ واسطي، معلوم ڪونهي ته پيار وچان يا ڪنهن ڊپ سبب، پر سڀني ڪٺي ٿيل عقيدت مندن کي مذهبي جذبي سان سرشار ڏٺم. اسان جهڙن ٿڌي طبيعت وارن ڳورن لاءِ، ڪُمڀ ميلو، پنهنجي جوش ۽ جولان کان هٽي ڪري به، انساني عمل جو هڪ نهايت ناقابل يقين عجوبو آهي“ غسل ڪندي گناهن کان پاڪ ٿيڻ واري پوڄا ڪرڻ لاءِ عقيدتمندن کي نديءَ ۾ گهڙڻ جو حڪم ڪرڻ ”جُونا“، ”نرنجاڻي“ ۽ ”مهانرواڻي“ گوپين جي ٽولين جي هٿ وس آهي.
ڪمڀ ميلي جا اهم ڏينهن
1. ڀيشم اڪاداسي سِنان: هن ڏينهن تي ڪورو گهراڻي جي سڀ کان وڌيڪ طاقتور، سڀني کان وڌيڪ ڏاهي، سڀني کان وڌيڪ پيرسن ۽ سڀني کان وڌيڪ صحيح شخص ڀيشم پتاماه، اٽڪل پنج هزار سال اڳ، مهاديو ڪرشن جي عظمت جي واکاڻ، پانڊوَنِ جي سڀني کان وڏي ڀاء يُڌشِٽر اڳيان شري وِشنوء جي معرفت ڪرائي. پرماهنس يوگانند سندس ڪتاب: ”آٽوبايوگرافي آف اي يوگي“ ۾ لکيو آهي ته: سن 1894ع ۾ پريياگ شهر ۾ لڳندڙ ڪمڀ ميلي دؤران سندس گُروُ شِري يُڪتِيسِوَر، مها اوتار باجا جِي سان مليو هو. ستاويهه جولاءِ کان ست سيپٽمبر، سن 2003ع ۾ ناسڪ شهر ۾ منعقد ڪمڀ ميلي دؤران 39 عقيدتمند (28 عورتون ۽ 11مرد) رَش ۾ پٽ تي ڪِري، ماڻهن جي پيرن هيٺان چيڀاٽجندي مري ويا ۽ 57 ٻيا زائرين زخمي ٿيا. عقيدتمند هن سِنانم واسطي، گوداوري نديءَ جي ڪپن تي اچي گڏ ٿيا هئا. انهن عقيدتمندن مان اٽڪل ٽيهارو هزار زائرين کي، رامڪُند ماڳ ڏانهن ويندڙ هڪڙي سوڙهي گهٽيءَ ۾ رڪاوٽون پکيڙي، کين روڪي، واپس پويان موٽايو ويو، جيئن ته ساڌو سناسي اتي سَوَلائِيءَ سان غسل ڪندي گناهن کان پاڪ ٿيڻ واري پوڄا ڪري سگهن. اطلاع موجب هڪ ساڌوء ماڻهن جي ميڙ ۾ ڪجهه چانديءَ جا سِڪا اُڇلايا، تنهن ڪري ماڻهن ۾ گوڙ ٿيو ۽ منجهن ڀاڄ پئي. سن 2004ع ۾ اُجين شهر وٽ ڪِشپرا نديءَ ۾ عقيدتمندن ڪيترائي ڀيرا مذهبي غسل ڪيو، جنهن دؤران اهي وِهنجندي گناهن کان پاڪ ٿيڻ واري پوڄا ڪرڻ ۾ مشغول رهيا. سن 2007ع ۾ پريياگ ماڳ يعني الهه آباد شهر وٽ ملهايل ارڌ ڪمڀ ميلي ۾ ستن ڪروڙن کان به وڌيڪ عقيدتمند هندوئن شرڪت ڪئي 14 جنوري 2010ع ۾ مَڪَر سنڪرانتي واري ڏڻ کان وٺي 28 اپريل 2010ع تي ساک پُرنيما سِنانِ واري پوڄا تائين هردوار شهر ۾ پُرنا ڪمڀ ميلو ملهايو ويو. انهيءَ ميلي دؤران 14 اپريل 2010ع ۾ اٽڪل هڪ ڪروڙ هندو عقيدتمندن گنگا نديءَ ۾ سنان ڪندي گناهن کان پاڪ ٿيڻ واري پوڄا ڪئي. 14 جنوري 2010ع کان اپريل جي وچ تائين تقريباً چار ڪروڙ عقيدتمند هندو اجتماعي غسل واري پوڄا ڪري چُڪا هئا. تڏهن هندستاني زائرين سان سوين پرڏيهي سيلاني به اچي شامل ٿيا هئا؛ چون ٿا ته انهيءَ سال پوري دنيا ۾ اهو ميلو سڀني کان وڏو مذهبي ميڙ هو. زائرين جي ايڏي وڏي تعداد کي ميلي ۾ پهچائڻ ۽ واپس پنهنجن ماڳن ڏانهن موٽائڻ لاءِ هندستان جي ريلوي انتظاميه گهربل انگ ۾ خصوصي طور معمول کان زياده ريل گاڏيون مهيا ڪيون. انهيءَ سال هندو عقيدتمندن ۽ هندو مُلن ۾ ڦڏو ٿيڻ سبب ماڻهن ۾ ڀاڄ پئي، جنهن ڪري گهٽ ۾ گهٽ پنج ماڻهو پٽ تي ڪِرِي، ماڻهن جي پيرن ۾ چيڀاٽجڻ سبب مري ويا. 14 جنوري کان 10 مارچ 2013ع تائين الهه آباد شهر وٽ پِريياگ ماڳ تي مها ڪمڀ ميلو ملاهيو ويو. انهيءَ دؤران 10 فيبروري 2013ع تي اندازاً ٽن ڪروڙن عقيدتمند هندوئن غسل وسيلي گناهن کان پاڪ ٿيڻ واري اجتماعي پوڄا ۾ شرڪت ڪئي ۽ ميلي وارن 55 ڏينهن دؤران اٽڪل ڏهن ڪروڙن هندو عقيدتمندن شرڪت ڪئي. انهيءَ ميلي دؤران 10 فيبروري 2013ع ۾ ڪنهن سبب شهر جي ريلوي اسٽيشن تي زائرين ۾ ڀاڄ پوڻ جي نتيجي ۾ 36 ماڻهو مري ويا ۽ ٻيا 39 ڄڻا ڦٽجي پيا. ڪيترن ئي خاندانن جا ضعيف مرد، عورتون ۽ ٻار، ماڻهن جي حد کان وڌيڪ پيهه سبب ڌار ٿي گم ٿي ويا. 2013ع واري مها ڪمڀ ميلي جي غسل واري پوڄا جون مکيه تاريخون هيٺ ڏجن ٿيون.
1. 10 جنوري 2013ع (سومار) مڪر سنڪرانتي سِنانِ.
2. 27 جنوري 2013ع (آرتوار) پائُش پُرنيما سنان.
3. 6 فيبروري 2013ع (اربعا) اڪاداشي سنان.
4. 10 فيبروري 2013ع (آرتوار) مائوني اماواسيا سنان.
5. 15 فيبروري 2013ع (جمعو) وسنت پنچمي سنان.
6. 17 فيبروري 2013ع (آرتوار) رٿ سپتمي سنان.
7. 21 فيبروري 2013ع (خميس) ڀيشم اڪاداشي سنان.
8. 25 فيبروري 2013ع (سومار) ماگهي پُرنيما سنان.
9. 10 مارچ 2013ع (آرتوار) مهاشِوِ راتري سنان.
سن 1982ع واري ڪمڀ ميلي جي بنگالي ٻوليءَ ۾ تيار ڪيل دستاويزي/ فيچر فلم جو هدايت ڪار، دليپ راءِ هو. انهيءَ فلم جو نالو: ”امرت ڪمڀر سنڌاني“ هو. سن 2001ع واري ڪمڀ ميلي بابت پڻ ڪيتريون ئي دستاويزي فلم ٺهيون، جن مان ”ڪمڀ ميلو، ڌرتيءَ تي سڀني کان وڏي نمائش“ نالي دستاويزي فلم جو هدايت ڪار گراهم ڊي هو. 24 سيپٽمبر 2003ع ۾ اخبار ”هندو“ ۾ خبر ڇپي ته ناسڪ شهر ۾ لڳندڙ ڪمڀ ميلي ۾ ستن ڪروڙن کان به گهڻن عقيدتمندن شرڪت ڪري رام ڀڳوان ۾ ايمان جو ثبوت ڏنو. ”ڪمڀ ميلا: سانگس آف دي رِوَر 2004ع“ نالي دستاويزي فلم نديم الدين جي تيار ڪيل آهي. ان کان سواءِ ”اِنووڪيشن: ڪمڀ ميلا 2008“ دستاويزي فلم پڻ تيار ڪئي وئي آهي. شارٽ ڪٽ ٽُو نِروانا: ڪمڀ ميلا“ نالي دستاويزي فلم 2001ع واري الهه آباد ۾ ملهايل ڪمڀ ميلي دؤران نِڪ ڊي جي هدايتن تحت تيار ڪئي وئي هئي. ان فلم جو پروڊيوسر، مائوري زيئو بينازو هو. 18 اپريل 2010ع ۾ مشهور آمريڪي شو ”دِي سِي بي ايس سنڊي مارننگ“، ”دِي لارجيسٽ پلگرميج آن ارٿ“ جي عنوان هيٺ هردوار شهر ۾ منعقد ڪمڀ ميلي جي جوڳي پرچار ڪئي ۽ ان کي ”ڌرتيءَ تي عقيدي جي سڀ کان وڌيڪ غير معمولي نمائش ۽ ڪروڙين ماڻهن کي ڇڪي ويندڙ حيرت انگيز مسافري“ سڏيو. 28 اپريل 2010ع ۾ بِي بِي سِي ”ڪمڀ ميلا: گِريٽيسِٽ شو آن ارٿ“ عنوان تحت هڪ آڊيو ۽ وِڊيو رپورٽ نشر ڪئي ۽ ڏيکاري. 30 سيپٽمبر 2010ع ۾ ”اين اِڊِيئٽ اَيبراڊِ“ جي عنوان تحت، اِسڪاءِ وَنِ ٽِي وِي سِيريزِ جي ٻِي قسط ۾ ڪمڀ ميلي بابت هڪڙو فلم فيچر ڏيکاريو هو. سن 2011ع ۾ ”ڪمڀ ميلا: واڪنگ وِٿ دي ناگاز“ سِري هيٺ ڪمڀ ميلي بابت هڪڙي نئين دستاويزي فلم تيار ڪئي وئي هئي. ”امرت: نيڪٽار آف اِمارٽلٽي“ عنوان سان هڪڙي دستاويزي فلم سن 2010ع ۾ ملهائيل ڪمڀ ميلي دؤران هردوار شهر ۾ جوناس اِسڪِيُو ۽ فلپ آئر جي هدايتن تحت تيار ڪئي وئي هئي. 10 فيبروري 2013ع ۾ ميڊيا خبر پڌري ڪئي ته آلهه آباد ريلوي اسٽيشن تي ماڻهن ۾ ڀاڄ پوڻ ڪري 36 ڄڻا مري ويا. انهيءَ واسطيدار اِداري ۽ رياستي سرڪار ٿيل بدانتظاميءَ کي قبول ڪرڻ کان انڪار ڪيو. سندن مؤقف هو ته ريلوي اسٽيشن تي ٿيل ڀاڄ ۽ ان جي نتيجي ۾ ماڻهن جي موت جو سبب، فقط ۽ فقط اتي پيدا ٿيل نهايت غير متوقع ۽ بي انداز اجتماع هو، جيڪو غسل واري پوڄا تان موٽندڙ ۽ انهيءَ پوڄا ڪارڻ ايندڙ عقيدت مند زائرين جو اسٽيشن تي لکين ماڻهن جو هڪ زبردست ميڙ بنجي ويو هو. مارچ 2013ع ۾ ”انسائيڊ دي مها ڪمڀ“ عنوان سان نيشنل جاگرافڪ چينل وارن هڪڙي دستاويزي فلم تيار ڪري ڏيکاري هئي. انهيءَ فلم ۾ آمريڪي رياست ڪيليفورنيا ۾ پيدا ٿيل ”بابا رامپوري“ کي پَهرئين پرڏيهي طور ڏيکاريو ويو، جيڪو ساڌو يا سناسي ٿيو هو.