مــڇــي ۽ دل
امريڪن هيلٿ سينٽر مڇيءَ جي انهيءَ خاصيت کان متاثر آهي، تنهن هن مهيني کان اڳ ۾ مڇيءَ بابت غذائي ترجيحات پڌريون ڪيون آهن. AHA نالي طبي تنظيم هينئر پهريون ڀيرو پنهنجي ترجيح شايع ڪئي آهي، جنهن موجب هر ماڻهوءَ کي هڪ هفتي ۾ ٻه ويلا چرٻيءَ واري مڇي کائڻ گهرجي جنهن ۾ اٽڪل 85 گرام مڇي هجي. مذڪور طبي ماهرن جو پينل اها ڳالهه پڌري ڪرڻ لاءِ تيار ڪو نه هو ته اوميگا 3 جزا گوريءَ جي صورت ۾ استعمال ڪرڻ سان دل جي حفاظت ٿي سگهندي.
ماهرن جو خيال هو ته گورين جي صورت ۾ آسانيءَ سان ضرورت کان به زياده مذڪور جزا استعمال ٿي سگهن ٿا ۽ اهڙي صورت ۾ خطرناڪ قسم جا سائيڊ افيڪٽ پيدا ٿي سگهن ٿا جهڙوڪ جسم اندر رت نالين مان ٻاهر وهي سگهي ٿو.
انهيءَ سوال کي گذريل سال آمريڪي فوڊ ائنڊ ڊرگ ايڊمنسٽريشن ڏانهن منتقل ڪيو ويو. اين ڊي اي جيتوڻيڪ اوميگا 3 جزن ۾ دل جي بيمارين کان بچاءَ وارو ثبوت مڪمل طور ڪو نه ڏٺو پر هنن اڳتي وڌي دوا ساز ادارن کي اجازت ڏني ته اهي ڀلي اوميگا 3 ۽ مڇيءَ جي تيل مان فائدن بابت اشتهار شايع ڪن ۽ ليبل ۾ ڄاڻائين ته روزانو وڌ ۾ وڌ ٻه گرام تيل استعمال ڪن. هن فيصلي سبب اوميگا 3 انهن غذائي جزن سان شامل ٿي وڃي ٿو. جهڙوڪ سليئم Psyllium سُواءِ Soy هول اوٽس Whole Ots وغيره جن ۾ پڻ صحت بخش ساڳيون خاصيتون موجود آهن.
اوميگا 3 جو ڪجهه پس منظر
اوميگا 3 سڻڀ وارن انهن تيزابن سان وابسته آهن جن کي عام طور تي مرڪب اڻ رچيل چرٻيون چئبو آهي. اوميگا 6 وري اهڙن اڻرچيل چرٻين جو هڪڙو ٻيو تيزابن وارو گروپ ٺاهين ٿا. هي سڻڀ يا چرٻيون جسم جي مکيه عضون جهڙوڪ دماغ ۽ انهن جزن لاءِ ڪچي مال طور ڪم اچن ٿا. جيڪي سوچ، رت جي دٻاء ۽ رت ۾ ڄميل چرٻيءَ تي ضابطو قائم ڪن ٿا.
جيئن ته اوميگا 3 جزا اسان جي جسم ۾ پيدا نٿا ٿين تنهن ڪري اهي غذا وسيلي حاصل ڪرڻا آهن خاص ڪري مڇيءَ مان. تنهن کانسواءِ ڪن ٻوٽن جهڙوڪ فليڪس سويابين، والنٽس وغيره مان اهي جزا حاصل ٿين ٿا. وڌيڪ اهو ته گهڻن يورپي ملڪن ۾ ٻارن لاءِ دوائن ۾ اوميگا 3 جزا شامل ڪيل آهن. هن بابت سائنس جو انڪشاف ڇا آهي؟
آڳاٽي خبر موجب گهڻي مڇي کائيندڙ ماڻهن جهڙوڪ گرين لينڊ وارن ايسڪيموس، اتر اولهه آمريڪا جي اصل رهاڪن ۽ جاپانين ۾ دل جون بيماريون نسبتاً گهٽ ٿين ٿيون. ان کان پوءِ تجربيگاهن جي رپورٽن موجب هي جزا رت ۾ ڄميل چرٻيءَ جي انهن جزن کي گهٽائين ٿا، جيڪي هارٽ اٽيڪ جو عام سبب ٿين ٿا. هي جزا سڻڀ جي هڪ ٻئي قسم ٽراءِ گليسرائيڊ وارن جزن کي پڻ گهٽائين ٿا. اهي جزا پڻ دل جي مرض جو سبب ٿين ٿا. مزڪوره ڳالهين کانسواءِ اوميگا 3 جزا دل جي بيقائدي ڌڙڪن کي پڻ گهٽائين ٿا. هي سموريون ڳالهيون ڀليون پر صحت لاءِ ڪافي نه هيون حقيقي وزندار ثبوت گذريل سال برطانوي تحقيقي رسالي جي اشاعت سان مهيا ٿيڻ شروع ٿيا جنهن موجب اٽليءَ ۾ ڊاڪٽرن دل جي 11 هزار مريضن کي چئين گروپن ۾ ورهايو سمورن کي معياري طبي سنڀال هيٺ رکيو ويو. انهن مان ڪجهه مريضن کي روزانو مڇيءَ جي تيل جو هڪ ڪيپسول ڏنو ويندو هو. ڪجهه مريضن کي روزانو وٽامن E جا 300 ملي گرام کارايا ويندا هئا ته ڪجهه ٻين کي وٽامن E ۽ مڇيءَ جو تيل گڏي ڏيندا هئا يا وري اهڙي دوا Plaubo کارائيندا هئا ٻن سالن کان پوءِ نتيجو اهو نڪتو ته جن مريضن کي مڇيءَ جو تيل کارايو ويو انهن ۾ ٻئي هارٽ اٽيڪ سان مرڻ جو خطرو گهٽجي ويو. اها گهٽتائي اٽڪل 17 سيڪڙو سراسري طور ٿي جڏهن ته وٽامن E جو ڪو به اثر نه ٿيو.
گهڻن محققن جي پيش نظر هي ثبوت وڏو آهي ته مڇيءَ جي تيل جو بيماري تي اثر ٿئي ٿو. اڃا تائين ڪجهه اهم پهلوئن بابت خيال آرائي ڪا نه ٿي آهي جڏهن ته اوميگا 3 رت ۾ موجود ٽراءِ گليسرائيڊ جُزن جي ليول گهٽائين ٿا، جيڪي هارٽ اٽيڪ جو سبب بنجن ٿا ته ٻئي طرف اهي جزا LDL يعني بيڊ ڪوليسٽرول جي ليول وڌائين ٿا. اها خبر ڪنهن کي به ڪانهي ته اهو ڪو صحتمند اُهڃاڻ آهي يا اهو ڪنهن لاءِ ٿي سگهي ٿو.
حامله عورتن کي خاص ڪري مڇيءَ جي تيل وارين دوائن بابت خبردار رهڻ گهرجي مثال طور ڪاد مڇيءَ جي تيل ۾ موجود وٽامن اي جي وڌيڪ استعمال سبب ويم ۾ تڪليف ٿي سگهي ٿي. ڪجهه عذاوارن ماهرن جو خيال آهي ته بعض وٽامن جهڙوڪ ڪارن وغيره ۾ موجود اوميگا 6 جزا، اوميگا 3 جزن جي فائدن کي گهٽائي سگهن ٿا. هتي هڪڙي ڳالهه صاف آهي اها هيءَ ته توهان اوميگا 3 جزا گورين مان حاصل ڪريو يا مڇيءَ ۽ تيل مان پر اهي مڪمل علاج ڪو نه آهي. تنهن ڪري توهان کي مڪمل طور گهربل متوازن غذا کائڻي پوندي. جنهن ۾ ڪيليريون ۽ سڻڀ گهٽ هجي گهڻا ماڻهو متوازن غذا ڪو نه کائيندا آهن ۽ اهي گهڻي سڻڀ وارا کاڌا کائيندا آهن ۽ توهان جيڪڏهن انهن جهڙو کاڌو کائيندا ته پاڻ لاءِ تڪليف جو باعث ٿيندا. هونئن به سنڌي ۾ چَوَڻي آهي ته ”پنهنجي وڍي جو ويڄ نه طبيب.“