مھاڳ: نوڻ مڙوئي نينھن کي!
مون مھاڳ لکڻ کان اڳ اهو بہ سوچيو تہ ڀلا اهي مھاڳ نويس رڳو مھاڳ ئي ڇو ٿا لکن؟ ڪجهہ ٻيو ڇو نٿا لکن، پوءِ منھنجي ذهن تي ڊاڪٽر اسحاق سميجو، ڊاڪٽر شير مھراڻي، ڊاڪٽر مخمور بخاري، ڊاڪٽر عنايت حسين لغاري ۽ ڊاڪٽر فياض لطيف جا نالا تري. آيا تہ انھن کي گذارش ڪندس تہ پنھنجي شاگردن مان ڪنھن کان ريسرچ ڪرائين تہ جيئن سببن جي صحيح خبر پئجي سگهي.
هي ڪتاب ڇاڪاڻ تہ ڪالمن تي مشتمل آهي ان ڪري اهو سوال بہ ذهن جي اسڪرين تي اڀري آيو تہ اهي ڪالم آهن ڇا؟ ڪالمن جا قسم گهڻا آهن، ڪھڙا ڪالم ماڻھن کي وزيرن، ڪبيرن ۽ ڪامورن جي ويجهو ڪندا آهن ۽ ڪھڙا ڪالم ماڻھن جون نوڪريون ۽ سر وڃائيندا آهن، ؟ اڄ ڪلھہ ڪھڙن ڪالمن جي مارڪيٽ تيز آهي ۽ ڪھڙن ڪالم نويسن جي گهرن ۾ ماتم برپا آهي، ڪالمن جي ڳالھہ نڪتي تہ ڪالم نويسن جو ذڪر ڪرڻ تي بہ دل چوي ٿي، سوچيان ٿو تہ تہ اها ڪالم نويس مخلوق ڇا ٿيندي آهي؟ انھن جا قسم ڪيترا آهن؟ اهي لکن ڇو پيا؟ هڪڙا ڪالم نويس اهڙا بہ ٻڌا اٿئون جيڪي ڪالمن جا موضوع ۽ مواد بہ ”صاحبان“ جي رضا ۽ مرضي سان لکندا آهن، انھن مان ڪن جي مصروفيتن جو مسئلو حل ٿيندو آهي تہ ڪن جي ضرورتن جو، ڪي معاملا ٺاهي هلندا تہ ڪي وري معاملا ٺاهڻ لاءِ ڊاهيندا آهن تہ جيئن معاملا ٺاهڻ لاءِ ڊاهڻ وارو خرچ بہ وٺي سگهجي. بھرحال ڪالمن۽ ڪالم نويسن بابت ريسرچ جي ڪم لاءِ پياري ايوب شيخ، اعجاز مھر، اقبال ملاح، سھيل سانگي سان رابطي ۾ آهيان، ان سلسلي ۾ پنھنجي پاران تحقيق لاءِ جڏهن پياري نصير مرزا کان ڪتابن جي پڇا ڪيم تہ هو پريشان ٿي ويو، تاج جوئي کي فون ڪيم تہ هن لاچاري ڏيکاري، ڊاڪٽر امداد چانڊئي ۽ ڊاڪٽر عبدالمجيد چانڊئي ڏانھن نياپو موڪليم تہ انھن نياپي ڏيڻ واري کي ئي پاڻ وٽ ويھاري ڇڏيو.
بھرحال منھنجي لاءِ اهو سڀاڳ آهي تہ مان پنھنجي پياري ڀيڻ ڊاڪٽر حسين مسرت جي هن ڪتاب تي ڪجهہ لکي رهيو آهيان، اهو مھاڳ آهي يا ٻيو ڪجهہ، اهو ڇڏيون ٿا وڏن مھاڳ نويسن جي سوچڻ لاءِ تہ ڀلي ويھي سوچين. ڊاڪٽر حسين مسرت جي هن ڪتاب ”هيءَ سَئن نہ ڏيندي چين“ جي ٽائيٽل تي اهو ڄاڻايو ويو آهي تہ هي ڪتاب ڪالمن ۽ مضمونن تي مشتمل آهي پر مون هن ۾ ڪتاب ۾ جيڪو ڪجهہ بہ پڙهيو آهي تہ مان اهو چوڻ ۾ حق بجانب آهيان تہ هي ڪتاب رڳو ڪالمن يا مضمونن جو نہ پر اسان جي اڄ جي سماج جي لينگهو پاتل چھري جو ڏيک آهي، هي ڪتاب اڄ جي حالتن ۽ زندگي جي حقيقتن تي ٻڌل اهڙو نوحو آهي، جنھن ۾ هر طرف ڳوڙها آهن سڏڪا آهن، آهي، هي ڪتاب اڄ جي سماج جو هڪ اهڙو آئينو آهي جنھن کي پڙهندي اسان پنھنجي چؤطرف موجود ماحول جو چھرو چٽائي سان ڏسي ۽ پسي سگهون ٿا، اسان جي آڏو اسان جون بي وسيون، سماج جون ناانصافيون، حڪومتن جون بي رحميون الائي ڇا ڇا اڀري ۽ تري اڄي ٿو.
هن ڪتاب جا موضوع ڪنھن ڏورانھن ڏيھہ يا تصوراتي دنيا سان سلھاڙيل نہ پر اسان جي آس پاس منجهان ئي کنيا ويا آهن، حسين مسرت اسان جي سماج جي ڪنھن اهڙي موضوع کي ناهي ڇڏيو، جيڪو ڪنھن ڪنڊي جيان اسان جي پيرن ۾ چڀي ناهي رهيو . هوءَ ڪنھن بہ موضوع کي هڪ سطحي انداز، روايتي اک ۽ من پسند اينگل بدران گھرائيءَ سان ڏسي، محسوس ڪري يا ائين چوان تہ ان ئي پيڙا مان گذري، حال ماضي کي ڏسندي مستقبل ۾ ڇا ٿيندو واري دنيا سان ڳنڍيندي اڳيان وڌي ٿي،
ڊاڪٽر حسين مسرت کي پنھنجي پڙهندڙ سان ڳالھائڻ، گفتگو ڪرڻ ۽ ان کي پنھنجي پاڻ سان گڏائي هلڻ جو ڏانو اچي ٿو، توهان سندس ڪوبہ ڪالم/مضمون کڻي پڙهو، سندس انداز ۽ ٻولي اوهان کي شروعات کان ئي ائين جڪڙي وٺندي جو توهان ان کي ان جي پڄاڻيءَ تائين ڇڏي نہ سگهندؤ، سندس لکڻي مان ائين نہ لڳندو تہ ڪو اوهان سندس ڪو ڪالم پيا پڙهو پر لڳندو تہ تہ ڪھاڻين يا درد ڪھاڻين جو ڪو ڪتاب کنيو آهي. مان ان ان دليل جي حوالي سان ڪجهہ شاهديون هتي رکان ٿو،
”مون کي خبر آهي تہ هو ڇو آيو آهي، هو ڄاڻڻ چاهي ٿو تہ منھنجي بيماري ڪيتري شديد آهي ۽ آئون ڪيترو وقت زنده رهندس. “ (مضمون: خودمختيار رياست وارو خواب، صفحو 11)
”مون کي خبر آهي نہ آهي جڏهن منھنجي پرواز پاڪستان ۾ لھندي تہ مون سان ذاتي ۽ سياسي طور ڪھڙو سلوڪ ڪيو ويندو، بھتر حالتن لاءِ دعا ئي ٿي ڪريان ۽ خراب حالتن لاءِ تيار آهيان“ (مضمون :ستل قوم جي سجاڳ ليڊر، صفحو 16)
”هٿين گل مھندي، پيرين گل مھندي،
لُڏي لُڏي ٿو ليمن جي لامن منجهہ،
وني ايندو وٺڻ اڄ ڍولڻو،
لاڏا تنھنجا سھرا ويٺي ڳايان، خوشيون پئي ملھائيان“
اڃا گهر جي ديوارن ۾ لاڏن، سھرن، ڇيرن جي ڇمڪار، دهلن شرنائن جي گونج ئي ختم نہ ٿي هجي، ماءُ جي هٿن مان ڌيءَ جي هٿن پيرن لڳايل مھندي جو هڳاءُ ۽ واس هن جي هردي کي مھڪائيندو هجي، اڃا ڌءَ جي شاديءَ تي ٿيندڙ خرچ جو حساب ڪتاب چڪتو نہ ٿيو هجي، اڃا ڏاج ۾ ملندڙ ڪجهہ شيون ڌئ گهران نہ کنيون هجن، اڃا واڌايون ڏيڻ لاءِ ايندڙ مٽن مائٽن جي اچ وڃ بند نہ ٿي هجي، ان گهما گهمي ۽ خوشين ڀرئي ماحول کي اونداهو ڪندڙ، ڳاڙهي جوڙي ۾ رخصت ٿيندڙ ڌئ جو لاش ماڻھن جي ڪلھن تي کڄي اچي يا ٽڪرن جي صورت ۾ در تي اڇلايو وڃي يا وري ڌيءَ زنده لاش جي صورت ۾ گهر واپس اچي تہ مائٽن جي اندر ۾ ٻرندڙ نفرت جو دوزخ مجرمن جي رت کان سواءِ ڪير بہ اجهائي ڪين سگهندو”( مضمون؛عورتن تي ٿيندڙ تشدد ۽ قانون ساز، صفحو 90)
”هوءَ تمام گهڻي خوش هئي، پنھنجي گهر ۾ راڄ ڪندي هئي، هن جو سڄو ڏينھن پنھنجي ننڍڙي بادشاهت کي صاف ڪرڻ، سجائڻ سنوارڻ ۾ گذرندو هو، هن جي بادشاهت ۾ سندس ٻہ ٻار بہ رهندا هئا جن کي کارائڻ پيارڻ ۾ هوءَ پنھنجي غذا ۽ آرام بہ وساري ويھندي هئي، هن کي سندس گهر واري جي پيار تي ايمان جي حد تائين يقين هو، سندس آرام جو ڏاڍو خيال رکندي هئي، ننڍڙي رياست ۾ سندس حڪومت هئي، هوءَ ڪنھن فاتح جيان ان ۾ رهندي هئي، ڄڻ تہ هن کان وڌيڪ ڪا خوشنصيب عورت هن ڌرتي تي نہ هئي، پر هڪ ڏينھن هن کي پنھنجي بادشاهت کسجندي محسوس ٿي، جنھن ڏينھن هن جي وَرَ هن کي خاندان جي اهم مسئلي تي ڳالھائڻ کان روڪيو ۽ هن کي ڪمري کان ٻاهر وڃڻ لاءِ چيو، جنھن ۾ خاندان جا ڪجهہ مرد ويھي فيصلو ڪرڻ وارا هئا، (مضمون: اسان وٽ عورت جي خودمختياري جو ڪھڙو تصور آهي، صفحو 179) هن جھڙا انيڪ مثال هن ڪتاب جي صفحي صفحي تي موجود آهن، منھنجي نظر ۾ ادي حسين مسرت صرف ڪالم نويس ناهي پر سماج جي نبض تي هٿ رکي محسوس ڪندڙ هڪ اهڙو وجود آهي، جنھن کي بيماري جي بہ خبر آهي، بيماري جي سببن جي بہ ڄاڻ آهي ۽ ان جي علاج کان بہ ڀلي ڀت آگاھہ آهي، هوءَ عورت ھئڻ جي ناتي عورتن جي دردن، احساسن کي تہ سمجهي ٿي پر عورتن جي تنظمين ۾ سڌو سنئون منسلڪ هئڻ سبب بوٽس فرسٽ هينڊ انفارميشن هئڻ ڪري ھو گهڻن کان بہ وڌيڪ گهڻو ڪجهہ ڄاڻي ٿي، مٿان مٿس خدا جي اهڙي خاص مھرباني ٿيل آهي تہ هو سڀ ڪجهہ چوڻ، لکڻ ۽ سمجهڻ سمجهائڻ تي بہ قدرت رکي ٿي،
مون کيس ڪيئي ڀيرا اهڙن واقعن جي رپورٽ لاءِ اهڙن اهڙن مشڪل هنڌن ۽ مرحلن ۾ بہ ڪم ڪندي ڏٺو آهي جنھن جي پويان اسان جا مرد بہ ويندي گهٻرائندا آهن، هوءَ سنڌ جي دردن، عورتن سان ٿيندڙ ناانصافين خلاف جاکوڙيندي پنھنجي جند بہ جوکي ۾ وجهڻ کان ناهي مڙندي، مون کيس سدائين ٻين عورتن جي حقن لاءِ وڙهڻ سان گڏوگڏ پنھنجي حقن تي ڪو ڪمپرومائيز ڪندي ناهي ڏٺو، مون هن کي همٿن جو ڪو سمبل يا اهڃاڻ نہ پر جبل جيان مضبوط ۽ ارڏي وجود طور بہ آبزروِ ڪيو آهي، حسين مسرت ۽ ان جھڙيون ٻيون ڀينرون، انھن جون همتون ۽ ارڏايون ايندڙ سڄي نسل ۽ خاص طور گهڻ پاسائين ڏچن ۾ گهريل نياڻين لاءِ موٽيويشن، انسپائيريشن ۽ ڊائريڪشن جو سبب آهن ۽ انھن جي ضرورت آهي!
نياز پنھور
27 نومبر 2024