ٻوڏ ۽ سنڌي ماڻھن جا رويا
ٻوڏ متاثرن جي مدد ڪرڻ، رليف ڏيڻ اڄ هر فرد جي ذاتي ذميواري آهي. ڀل تہ اسين حڪومتي مشينريءَ جو حصو نہ هجون پر سول سوسائٽيءَ جو رول پنھنجي جاءِ تي اهم آهي. ڇو تہ عوامي مسئلا حڪومت تائين پھچائڻ ۾ سول سوسائٽي جو هٿ هوندو آهي ۽ انھن کي حل ڪرڻ ۾ بہ سول سوسائٽي حڪومت جي ٻانھن ٻيلي هوندي آهي. خيبر پختونخواھہ جي تباهي، پنجاب ۾ آيل سيلاب جي بربادي ۽ محڪمه موسميات جي واويلا تہ اسان کي غفلت جي ننڊ مان جاڳائڻ کان ناڪام رهي پر هاڻ جڏھن اسان جا پنھنجا حواس اسان کي برباديءَ جي ڌٻڻ ۾ ڦاسڻ جي نويد ڏيئي رهيا آھن تہ پوءِ تہ ازلي خوش اميدي کي هڪ طرف رکي جاڳڻو پوندو. اسين غلطي اها ڪندا آهيون جو هڪٻئي کي پنھنجن رشتن کي پاڻ سان سلھاڙي ڇڏيندا آهيون، جڏھن تہ پنھنجي مدد پاڻ جو تصور پکين ۽ جانورن ۾ انسانن کان وڌيڪ سگهارو آهي، ڇو تہ پکي سڀ کان پھرين پنھنجي ٻچي کي پرواز ڪرڻ سيکاري ٿو. جانور غذا ڏيڻ کان پھرين پنھنجي ٻچڙي کي پيرن تي بيھڻ سيکاري ٿو. پاڻيءَ ۾ رھندي جانور، پنھنجي ٻارن کي ترڻ سيکاريندا آھن، پر انسان ائين نہ آهي، هو محبت جي نالي تي هڪ ٻئي جي آزادي ۽ شخصي اعتماد کسي ٿو وٺي. جڏھن بہ قدرتي آفتن کي منھن ڏيڻ جو وقت ايندو آهي، پوءِ ڀل تہ اهو زلزلو هجي، ٻوڏ هجي، سونامي هجي، برسات هجي، طوفان هجي، اهي هر انسان جي انفرادي آزمائشن جا مرحلا هوندا آھن، جن لاءِ ذھني طرح سان تيار رهڻ جي ضرورت آهي، اهي آفتون انسان جي تربيت گاھہ بہ آھن تہ امتحان گاھہ بہ آھن، جن ۾ تربيت ۽ امتحان گڏ گڏ هلندو آهي. ھن وقت اخباري رپورٽن مطابق سنڌ جا ضلعا آفت سٽيل قرار ڏنا ويا آھن. ڪچي جا علائقا پاڻي هيٺ اچي چڪا آھن، جتي هزارين ماڻھو ڦاٿل آھن. قدرتي آفتن اڳيان انسان بيشڪ بيوس آهي، پر حفاظتي قدم تہ کڻي سگهجن ٿا. بدقمستيءَ سان عوام ۽ حڪومت جي وچ ۾ اعتماد ختم ٿي چڪو آهي. ٻوڏ جي خطري جي پيش نظر جڏھن آرمي ماڻھن کي ڳوٺ خالي ڪرڻ لاءِ چيو تہ ڪافي ماڻھن انڪار ڪري ڇڏيو، ڇو تہ ھنن کي گهر ڇڏڻ لاءِ چيو ويو هو، پر اهو ڪونہ ٻڌايو ويو تہ ڪيڏانھن وڃڻو آهي. ڳالھہ اها آهي تہ جيڪي ٻوڏ جي تباھہ ڪاريءَ جو شڪار ٿي چڪا آھن، انھن جي واهر، غذا ۽ رهائش جو بندوبست اسان کي ڪرڻ سان گڏوگڏ اهو بہ سوچڻو آهي تہ جيڪو خطرو اسان جي در تي پھچي چڪو آهي، ان کي منھن ڏيڻ لاءِ همت، حوصلي کي يڪجاءِ ڪري ڪم ڪرڻو آهي. جيڪي علائقا ممڪن ٻوڏ جو شڪار ٿي سگهن ٿا، انھن جي رهاڪن کي محفوظ جاين تائين پھچايو وڃي. اسان جي قوم پنھنجي جان کان وڌيڪ پنھنجن گهرن سان پيار ٿي ڪري، ھنن کي اهو يقين ڪير ڏياريندو تہ واپس اچڻ تي انھن جا گهر ۽ سامان محفوظ هوندا ۽ ٻئي ڳالھہ جيڏانھن انھن کي موڪليو پيو وڃي اها جاءِ سندن حفاظت ڪندي. يقينن تہ انھن ٻنھي ڳالھين جو تسلي بخش جواب ڪير بہ نٿو ڏيئي سگهي. پر ھن وقت سڀ کان وڌيڪ اهم سوال پنھنجي انفرادي قوت جي بچاءُ جو آهي. حالتون سنڌوءَ جي وارثن لاءِ چئلينج بڻيل آھن. پنھنجا لڙڪ لڪائي ٻين لاءِ مرڪ بڻجڻ جو وقت آهي، پنھنجن زخمن تي پھا رکڻا آھن تہ سنڌو جي وارثن لاءِ طبيب بہ بڻجڻو آهي، جي پنھنجا گهر ڇڏڻا بہ پيا تہ ٻين ديس واسين کي اجهو ڳولي ڏيڻ ۽ مددگار ٿيڻو پوندو. هي وقت نہ منھن ۾ لڪڻ جو آهي، نہ حڪومت ۽ انتظاميہ جي نااهلي جي ڪري پاڻ کي مظلوم ۽ مجبور ثابت ڪرڻ جو آهي، هي آزمائش جون گهڙيون اهو ثابت ڪرڻ جون آھن تہ، ’همرچو‘ جي آواز تي گڏ ٿي پوک ڪندڙ قوم، ’هو جمالو‘ جي ڌن تي مست ناچ ڪندڙ قوم يڪجهت ٿي، ديس واسين جي درد جو درمان بڻجڻ جو ھنر ڄاڻي ٿي، ھن کي خبر آهي تہ ھنن تاريخي مشڪل گهڙين ۾ پنھنجي قومي شناخت برقرار رکڻ لاءِ Reconstruction لاءِ تيار ٿيڻو پوندو. ڪجهہ اخلاقي ذميواريون بہ پوريون ڪرڻيون هونديون آھن. اڄڪلھہ تہ ٻوڏ ستايل ماڻھن کان بہ ڦرن جون وارداتون ٿي رهيون آھن، ماڻھو ڪئمپن ۾ عدم تحفظ جي احساس کان رهڻ پسند نہ ڪندا آھن. جڏھن حالت جنگ هوندي آهي تہ ڪابہ صورتحال واضح نہ هوندي آهي ۽ نہ ئي ڪنھن تي ڪو قائدو قانون لاڳو ڪري سگهبو آهي. سو هيءَ بہ هڪڙي تباهيءَ خلاف جنگ آهي، جيڪا يقين حوصلي، صبر، برداشت جون سرحدون اڪري ٽٽي پوندي. ڀروسو آهي تہ اسان جي قوم پنھنجي مدد پاڻ تحت ڪم ڪري، ان مشڪل دور مان سرخرو ٿي نڪرندي. پنھنجي ذاتي صلاحيت، سوچ سمجهہ، پھچ مطابق جيترو ڪري سگهون، پنھنجي ديس واسين لاءِ ڪريون. حڪومت تہ ڀل تہ ڪابہ منصوبابندي نہ ڪري، سيلاب متاثرين کي سامان نہ پھچائي، عالمي مدد جي منتظر رهي. اسين وس آهر ضرورت جون شيون دوائون ماڻھن تائين پھچائڻ جو عزم ڪريون. عالمي مدد جي اميد ڪرڻ ان ڪري بہ فضول آهي تہ اهي شيون گهڻو ڪري وچ ۾ ئي هائيجيڪ ٿي وينديون آھن. 2005ع ۾ آيل زلزلو ان جو مثال آهي، ان وقت دنيا دل کولي پاڪستان جي مدد ڪئي هئي، پر ڪجهہ وقت کان پوءِ اهو امدادي سامان پنڊيءَ جي بازارن ۾ وڪامجندي نظر آيو هو. لطيف چواڻي تہ ”اٿي رائو ريل ويٺلن تان واري وري. “ سو واري وارڻ کان اڳ بچاءَ جي تدبير لاءِ اچو تہ متحد ٿيون.
14 آگسٽ 2010ع