ڪراچيءَ ۾ کيڏي ويندڙ راند
بلڪل سچ چيو آهي آءِ جي سنڌ واجد دراني، واقعي اهڙو ڪو بہ بٽڻ نہ آهي جنھن کي دٻائڻ سان امن بحال ٿي وڃي، ها! پر اهڙو بٽڻ ضرور آهي جنھن کي دٻائڻ سان حالتون خراب ٿيڻ ۽ لاش ڪرڻ سان امن امان جي صورتحال خراب ٿئي.
پنھنجن پيرن تي گهران نڪرڻ ۽ چئن ماڻھن جي ڪلھن تي واپس اچڻ تہ هاڻ عام دستور ۾ شامل ٿي ويو آهي. روز پندرھن، ٻه، چار کان انگ وڌي هاڻ سون تائين پھچي ويو آهي. گذريل ٽن ڏينھن دوران مرندڙ ماڻھن ۾ ٻہ ٻار بہ شامل آھن. شھر توڻي ٻھراڙيءَ جا ماڻھو بہ شامل آھن گولي انھن کان اهو ڪونہ ٿي پڇي تہ انھن کي پينٽ شرٽ پاتل آهي يا شلوار قميص پاتل آهي. اسان وٽ هر مسئلي جو حل گولي آهي. ھن وقت ڪراچيءَ ۾ ڳالھائجندڙ ٻولي نہ اردو، نہ سنڌي، نہ پشتو، نہ پنجابي آهي صرف ۽ صرف گوليءَ جي ٻولي سمجهي ۽ ڳالھائي ٿي وڃي. ڪراچيءَ جو هر رهواسي اُن جو شڪار آهي. ظلم، خوف، دهشت، عدم برداشت، قتل و غارت، لساني منافرت، ٽارچر سيل، ٻورين ۾ بند لاشن جا تحفا هاڻ معمول بڻجي چڪو آهي. ٻارڙن کي تہ ميدانِ جنگ ۾ بہ امن امان سان حفاظت سان محفوظ جاين تي پھچايو ويندو آهي پر هيءُ شھر عجيب شھر آهي جيڪو ھن وقت ميدانِ جنگ کان بہ ڪا وڌيڪ ڪربناڪ صورتحال ڀوڳي رهيو آهي. ٻارڙن جا لاش ڏسڻ ۾ هلڪا پر کڻڻ ۾ ڏاڍ ڳرا ٿا ٿين. . . پوپٽ جي پرن جيان نازڪ ٻارن جا مرده جسم، ڪنڊي جيان سڄي عمر دل ۾ چڀندا ٿا رھن، گوليءَ کي تہ بيشڪ ان وزن جي خبر نہ ٿي پوي مائٽ ۽ عزيز انھن ننڍڙن هلڪن هٿن جو وزن سڄي عمر محسوس ڪندا رھندا آھن. حڪومت پاران بہ دهشتگردن کي ڏسندي ئي گولي هڻڻ جي حڪم مليل آهي. دهشتگردن کي عام ماڻھوءَ کي مارڻ جو لائسنس مليل آهي. ڳوٺن مان روزگار سانگي آيل نوجوان بہ ان گوليءَ جو شڪار ٿي رهيا آھن. روزگار ۽ خوشحاليءَ جي گهر ڪندڙ عوام سڀ ڪجهہ وساري هاڻ صرف امن ٿو گهري. سوال اهو نہ آهي تہ انھن واقعن جا سبب ڪھڙا آھن سوال اهو آهي تہ انساني رت تي ٿيندڙ سوديبازي ڪيستائين هلندي؟ مسئلو سياسي هجي يا انتظاميہ جي ڪوتاهي هجي هر پاسي کان ردعمل جو شڪار عوام ئي هجي ٿو. بلڪل ائين جيئن هاڪي، ڪرڪيٽ، ٽيبل ٽينس، اسڪوائش ۾ هر راند جي ميدان ۾ کٽڻ هارائڻ جو انحصار بال تي هوندو آهي. رانديگر تيز تاڙين، سيٽين ۽ نعرن جي گونج ۾ ميدان ۾ لھندا آھن. هاڪيءَ ميچ جا رانديگر گول ڪرڻ لاءِ بال کي ڊي طرف وٺي وڃڻ جي ڪوشش ڪندا آھن، مخالف روڪڻ لاءِ بال کي هاڪيءَ سان ڌڪ هڻندا آھن ۽ گول ڪيپر پوري خبرداريءَ سان ڊي جي حفاظت لاءِ چوڪس رھندو آهي. ڪجهہ چالاڪي ڪجهہ ڦڙتيءَ سان رانديگر ڊاج ڏيئي گول ڪرڻ ۾ ڪامياب ٿي ويندا آھن. بال رانديگرن جي هاڪين جا ڌڪ نہ کائيندو آهي پر ھن کي اها خبر نہ هوندي آهي تہ ھن کي ڪيڏيءَ مھل ڪھڙي رانديگر جي حڪمت عمليءَ جو شڪار ٿي ڪھڙي پاسي ڌڪيو ٿو وڃي. هو ڪنھن جي شڪست ۽ڪنھن جي فتح جو باعث ٿو بڻجي؟
اسان جو عوام بہ بال جيان پنھنجي مستقبل کان بي خبر ٻين جي فتح جو سبب بڻجندڙ! سرخرو فاتح رانديگر تمغا، شيلڊز ۽ انعام حاصل ڪندا آھن پر بال؟ بال ڪٿي آهي؟ نہ ميڊل نہ تمغو نہ سرٽيفيڪٽ، نہ مڃتا، نہ تاڙيون نہ تعريف جا چند لفظ ملن ٿا. عوام جي سھپ لاءِ صرف لوھہ ۽ بارود جا ٽڪر بچيا آھن جيڪي جسمن کي ڇيھون ڇيھون ڪندا ٿا رھن. اسان جو عوام ڪنھن پراڻي اڇلايل بال کان گهٽ ڪونھي. نئين بال جي اهميت صرف ميچ جي شروع ٿيڻ تائين هجي ٿي. پراڻو بال اڇلائڻ جي لائق بڻجي ٿو وڃي.
پاڪستان جي مستقبل جا فيصلا پاڪستان کان ٻاهر ئي طئي ٿيندا آھن. اسامه جي موت، پاڪستان جي ساٿين کي پنھنجون پاليسيون مٽائڻ تي مجبور ڪري ڇڏيو. ان کانپوءِ ٿيندڙ مسلسل واقعن اهو سوچڻ تي مجبور ڪري ڇڏيو تہ پاڪستان جا دشمن سندس شھہ رڳ کي ويجها آھن يا دوست بہ شھہ رڳ جي ويجهو رسي چڪا آھن ۽ سدائين لاجواب سوال گهڻن سوالن کي جنم ڏيڻ جو باعث بڻجندا آھن. اهو بہ سمجهہ ۾ نٿو اچي تہ ملڪي سلامتيءَ تي سوديبازي ڪرڻ سولي آهي يا عوام جي رت تي سودا سولائيءَ سان ٿا طئي ٿين؟ پاڪستان سدائين ڪشمير کي پنھنجي شھہ رڳ چوندو آهي شايد ان ڪري ئي ڪشمير واري شھہ رڳ بچائيندي بچائيندي باقي جسم تي قيامت گذرندي ٿي رهي.
صرف ڪشمير جي اليڪشن جي ملتوي ٿيڻ کي جواز بڻائي ايم ڪيو ايم اسيمبليءَ جي اجلاس جو بائيڪاٽ ڪيو هو ۽ حڪومتي نمائندن جي هر ڳالھہ ٻڌڻ کان انڪار ڪندي. ڪنھن فاتح جٿي جيان سنڌ اسيمبليءَ جي هال مان ٻاهر هليا ويا ان کانپوءِ مسلسل مفاهمت جي طريقي کان انڪار، حڪومت کان عليحدگي، نوان اتحاد جوڙڻ، اهي سڀ اوچتو ظھور پذير واقعا نٿا لڳن پر ڪجهہ پاليسين جي تبديلي ۽ ڪجهہ دوستين جي ٽٽڻ جو ردعمل ٿو محسوس ٿئي. سياسي ميدان ۾ جمھوري سوچ رکندڙ عوام جي حقن جو نعرو هڻندو اڪيلي سياسي جماعت پ پ پ ھن وقت عوام دشمن ثابت ٿيندي پئي وڃي پر اهاڳالھہ تہ مخالف بہ ڄاڻن ٿا، اهي سياسي لاها چاڙها ۽ حالتن جون تبديليون ڪنھن عوامي جماعت لاءِ چيلينج ضرور هجن ٿيون پر ان جي بنياد کي ختم نٿيون ڪري سگهن. پ پ پ جي طاقت سدائين عوام ئي رهيو آهي. عوامي محبت ۽ جنون ھن جي سگهہ رهيو آهي. سياسي اتحاد تہ ٽٽندا ۽ جڙندا ٿا رھن جيڪي اقتدار جي حصول جو ذريعو ضرور هجن ٿا پر دلين جو اقتدار ڪنھن بہ اتحاد جو محتاج نہ آهي. دلين تي حڪومت محبت سان ممڪن آهي ڪنھن سياسي اتحاد سان نه!
راند جي ميدان ۾ بہ ڪيپٽن راند جي صورتحال کي نظر ۾ رکندي نوان تازه دم رانديگر ميدان ۾ آڻيندو آهي جيڪي همت سان راند کٽڻ جو سبب بڻجندا آھن. پاڪستان جو ڪرڪيٽ جي ميدان ۾ ورلڊ چيمپئن بڻجڻ ڪنھن کي بہ پسند ڪونہ آيو هو. پاڪستان فتح جي ضرورت ھن کي پنھنجي پوزيشن تي قائم رهڻ نہ ڏنو. رانديگرن تي لڳل ڪوڙن سچن الزامن مان آخرڪار ھن کان اهو اعزاز ڦري ورتو پر ڪرڪيٽ جي رانديگرن جي محبت ماڻھن جي دلين ۾ قائم رهي ۽ انھن جي واپس پنھنجي پوزيشن ماڻڻ جي خواهش بہ برقرار رهي هئي. عوام جنھن سان محبت ڪندو آهي ان کي سدائين ڪامياب ۽ سرخرو ڏسڻ چاهيندو آهي پوءِ اهي سياسي رانديگر هجن يا ڪرڪيٽ جا رانديگر هجن.
پاڪستان جي سياست ھن وقت ڪرڪيٽ جو ميدان بڻيل آهي جنھن ۾ حڪمران جماعت مخالفن جي الزامن، نعرن، هوٽنگ جي باوجود بہ ڪامياب انجام طرف وڌي رهي آهي.
ڳالھہ اها آهي تہ آخري رانديگر ۽ آخري اننگ ۽ هر بال تي هڪ زوردار ڇڪي جي ضرورت آهي. هيءَ ميچ يقينن تہ دلچسپ هئي جنھن ۾ ڪيپٽن سان متفق نہ هوندي بہ ھن جي حڪمت عمليءَ کي سڀ مڃيندا رهيا. حڪومت ھن راند ۾ گهڻا چوڪا ڇڪا ھنيا پر جن ۾ مختلف قانونن جو اسيمبليءَ مان پاس ٿيڻ، ارڙهين ترميم تحت صوبائي خودمختياريءَ وارو عمل ۽ ڪمشنري نظام جي بحاليءَ وارو عمل شامل آهي.
انتظاميہ جي درستگيءَ پ پ جي ڪاميابي جي علامت آهي. ڪمشنري نظام جي بحاليءَ وارو عمل، يقينن عوامي اعتماد ۽ ساک جي بحاليءَ طرف مثبت قدم آهي. رانديگرن جي حوصلي ۽ همت وڌائڻ لاءِ عوام جي ڀرپور موٽ جي اشد ضرورت هوندي آهي. خاموش تماشبين رانديگرن جي ناڪاميءَ جو سبب هجن ٿا. ها! شايد ڪراچيءَ ۾ روڄ راڙو ۽ ماتم جي خاموشيءَ کي ٽوڙڻ لاءِ ڪجهہ تاڙين ۽ خوشين جي نعرن جي ضرورت هئي پر صرف اهو هڪ ڇڪو نہ پر اڃا بہ راند کٽڻ لاءِ وڌيڪ اسپورٽس مئن اِسپرٽ جي ضرورت بہ آهي ۽ عوام کي بہ تحفظ جي ضرورت آهي ڇو تہ عوام نہ بال آهي ۽ نہ وري صرف تاڙين وڄائڻ وارو تماشبين!
ڀلي تہ عوام کي نظرانداز ڪيو وڃي ۽ موقعن تي استعمال ڪيو وڃي پر ڪا بہ فتح عوام جي شموليت کانسواءِ ممڪن آهي، اهو بٽڻ جنھن جي دٻائڻ سان عوام تي موت نازل ٿو ٿئي، لاتعداد گهر اجڙن ٿا، بيشمار گهرن ۾ انڌيرو ٿو ٿئي ان بٽڻ جي ڳولا ۽ برباديءَ ۾ ئي عوام جي آبادي ۽ خوشحالي لڪل آهي. برباديءَ جي بٽڻ ”Of“ ڪرڻ سان ئي امن جو بٽڻ ”On“ ٿيندو!
12 جُولاءِ 2011ع