ولي رام ولڀ سان ملو
جنم
18 آگسٽ 1941ع مٺي
ولديت
ڪيول رام لوهاڻو (والد صاحب پوليس ۾ نوڪري ڪندو هو)
ڀائر
پنج ڀائر
ڀينرون
پنج ڀينرون (سڀني کان وڏو).
تعليم
پرائمري ۽ هاير سيڪنڊري مٺي
گريجوئيشن: سچل سرمست ڪاليج حيدرآباد
ڊرائنگ: ننڍپڻ کان ئي ڊرائنگ جو بہ گهڻو شوق هو، هن مئٽرڪ ۾ انٽر گريڊ ڊرائنگ جو امتحان پاس ڪيو.
ايم اي (اردو( سنڌ يونيورسٽي ڄامشورو
ايم اي (سوشيالاجي) سنڌ يونيورسٽي ڄامشورو
ايم اي (ماس ڪميونيڪيشن) فرسٽ ڪلاس فرسٽ پوزيشن, سنڌ يونيورسٽي ڄامشورو
ايل ايل بي جناح لا ڪاليج حيدرآباد (1969ع)
جِيوَن ساٿي
هري پرڌاناڻي )جنھن سان مئٽرڪ ۾ پڙهائيءَ دوران 14 سالن جي عمر ۾ سندس شادي ڪرائي وئي.(
اولاد
ٻہ نياڻيون پشپا ولڀ، گوري ولڀ ۽ هڪ پٽ ڪمليشور
ادب
هن کي ننڍپڻ کان ئي ادب سان لڳاءُ هو، جنھن ڪري سنسڪرت، انگريزي، هندي، گجراتي، ڍاٽڪي، پارڪري ۽ پنجابي ٻولين سميت ڪيترين ئي ٻولين ۾ ڄاڻ حاصل ڪيائين. ولي رام صاحب پھرين طبعزاد ڪھاڻي ’پشپ‘ جي نالي سان لکي.
ترجمو ڪيل ناول
(1) غدار (اردو): ڪرشن چندر (1968-1980-1983-1990)
(2) سيتا هرڻ (اردو): قرت العين حيدر (1977-1982-1996)
(3) بند دروازو (پنجابي: امرتا پريتم(1978-1991)
(4) ڌاريو (فرينچ): البير ڪاميو (1991-2021)
(5) پوئين پھر جا پانڌيئڙا (اردو): قرت العين حيدر (2000)
(6) سمھيل پاڻي (هندي ناوليٽ) سرويشور ديال سڪسينا (2015)
(7) ڇتن ڪتن جو مسيحا (هندي ناوليٽ) سرويشور ديال سڪسينا (2015)
(8) ڪھاڻي هُنن جي (پنجابي): امرتا پريتم (2016)
(9) ڪارو ڪتاب (هندي ناوليٽ): عابد سورتي
(10) ائناڪرينينا (روسي): ليوٽالسٽاءِ
طبعزاد ڪھاڻيون:
(1) زندگيءَ جو هڪ ڪپيل ٽڪرو ۽ ٻيون ڪھاڻيون (اصلوڪيون ڪھاڻيون)
(2) ’زندگي سي ڪٽا ھوا ٽُڪڙا‘ افساني، نظمين اور گفتگو اردو ترجمو: بشير عنوان: (2001ع)
(3) ’ليڪا نہ اورانگهڻ جھڙا‘ ڪھاڻيءَ جو انگريزي ترجمو ’Barriers that remained‘ (پينگئن بُڪس جي انڊين ايڊيشن) ’A Letter from Pakistan‘ 2004ع ۾ شامل)
تحقيق
(1) مٺي شھر جي معاشي ۽ سماجي حالتن جو تحقيقي جائزو
(2) اڻويھين صديءَ جي اخبار نويسي
(3) 1947ع کان اڳ سنڌي ادب ۾ ڇپيل ترجمن جو تحقيقي جائزو
آتم ڪٿائون ۽ انٽرويوز
(1) ’اقبال‘ (اردو) احمد نديم قاسمي (1977ع).
(2) ’سدا ساوا پن‘ (محمود درويش، يشپال، پيبلونرودا ۽ لورڪا) : (1984ع).
(3) ’مون وٽ نہ ڪا پيتي، نہ ڪو ڪلف ڪنجي‘ ڀڳت کيمچند آسناڻيءَ جي آتم ڪٿا (2004ع)
(4) ’کير ڌارا‘ (پرڏيھي ساهتڪار ۽ سندن رچنائون) : (2015)
(5) ’يادون، ملاقاتون ۽ ڪجهہ اڀياس‘ (سنڌ ۽ هند جا ساهتڪار ۽ سندن تخليقون) 2016ع
(6) ’سڄڻن پيئي سار اسان جي‘ (هند جي سنڌي ليکڪن جا خط)
(7) ’سنيھڙا‘ (ڌيئرن جا لکيل خط)
(8) ’مُکا ميلو‘ (انٽرويوز)
ترجمو ڪيل ۽ ترتيب ڏنل ڪھاڻين جا مجموعا
(1) عالمي ادب - 1 (1978)
(2) ٽين دنيا جون ڪھاڻيون (پرڏيھي) : (1980ع)
(3) ٿڪل سُريت ۽ ٻيون ڪھاڻيون، البرتو موراويا (اٽالين) (1983ع)
(4) ٻار سنڌي ڪھاڻيءَ ۾ (ترتيب ڏنل 28 ڪھاڻيون): (1984ع)
(5) نيڻ تارا ۽ ٻيون ڪھاڻيون اردو ۽ هندي: (2003ع)
(6) بھشت ۽ دوزخ ۽ ٻيون ڪھاڻيون (ننڍي کنڊ جون مختلف ٻوليون): (2004ع)
(7) ليڪا نہ اورانگهڻ جھڙا (2004ع)
(8) مٺڙا ڀاءُ..! ۽ ٻيون ڪھاڻيون (وچ اوڀر، ڏور اوڀر ۽ ننڍي کنڊ جون ڪھاڻيون ۽ ناٽڪ): (2006ع)
(9) پرڏيھي ڪھاڻيون (امريڪي، لاطيني امريڪي، يورپي، آسٽريليائي ۽ ڏکڻ افريڪي چونڊ ڪھاڻيون): (2011ع)
(10) آرسي ڪھاڻيون (ظفر حسن سان گڏ) : (2013ع)
تاريخ
(1) ’سنڌ ڪھاڻي‘: (انگريزي) ڪيول ملڪاڻي جي تصنيف ’The Sindh Story‘ جو ترجمو تاج جويي جي نالي ۾ (1991ع)، ٻيو ڇاپو ’ورو‘ جي نالي ۾ (2002ع)، ٽيون ڇاپو ڊاڪٽر ڪملا گوڪلاڻي ۽ نولراءِ بچاڻي جي نالي ۾ (2005ع)
فلسفو ۽ مذهب
(1) گيتا جو اڀياس: (انگريزي) سارديسائي ۽ دليپ بوس جي ڪتاب ’Gita in Marxism‘ جو ترجمو (1992ع)
(2) من جي شانتي: (هندي) راڌا سوامي ست سنگ بياس / امرتسر پاران ڇپيل هندي ڪتاب ’من ڪي شانتي‘ جو ترجمو (2002ع)
شاعريءَ جا مجموعا
(1) ڪَوِتا ڦلواڙي (دنيا جي 19 ملڪن جي 26 مختلف ٻولين جي 112 شاعرن جا چونڊ شعري ترجما): (2006ع)
(2) مورڇل (هند جي مختلف ٻولين جو شعري مجموعو) 2016ع
(3) اڏارون آڪاس ۾ (طبعزاد)
(4) لؤ (شمشيرالحيدريءَ جي شعري مجموعي ‘لاٽ’ جو اردو ترجمو)
(5) ڪَوِتائن جو ڪاڪ محل (هند جي مختلف ٻولين جو شعري مجموعو)
ڊائري:
(1) ظفر حسن جي ڊائري: (جلد 1، ظفر جوڻيجي ۽ رفيق منگي سان گڏ): (2003ع)
نصاب
(1) سنڌي ٻاراڻو ڪتاب: سنڌ ٽيڪسٽ بڪ بورڊ، ڄامشورو (2004ع).
(2) سنڌي ڇھون ڪتاب: سنڌ ٽيڪسٽ بڪ بورڊ، ڄامشورو (2005ع).
مرتب ۽ نظرثاني ڪيل ڪتاب
(1) سنڌي پھاڪا: لسانياتي ۽ سماجي - ثقافتي اڀياس: ڊاڪٽر روي پرڪاش ٽيڪچنداڻي. سُڌار سنوار (2010).
(2) سنڌي ٻوليءَ جو گرامر: ارنيسٽ ٽرومپ؛ ٽرانسلٽريشن ۽ نظرثاني ڊاڪٽر فھميدہ حسين سان گڏ (2011ع).
(3) ساٿُ سِکيا يا سماجي زندگي: شيوارام ڦيرواڻي (2011ع)
(4) جانورن جي عجيب دنيا (انگريزي ڪتاب Amazing World of Animals جو ترجمو): (2013ع)
(5) ماءُ ٻارن کي ڪيئن سُڌاري؟ ( ڊَبليُو. ايس. اِسٽونر جي ڪتاب ’نيچرل ايجُوڪيشن‛ تي آڌاريل ’سُڀاويڪ ٻاراڻي سِکيا‘ جو سنڌي ويس) سُڌار ۽ سنوار (2013ع)
(6) پاڪستان - نرالو وجود نرالي تقدير؟: جاويد جبار، سنڌي ترجمو: محسن ٻٻر؛ سنوار ۽ سُڌار (2014ع)
(7) اِنسائيڪلوپيڊيا سنڌيانا جي ايڊيٽوريل بورڊ ۾ شامل.
ايڊٽ ڪيل رسالا
(1) ماهوار ’سھڻي‘ طارق اشرف سان گڏ ٻانھن ٻيليءَ جي حيثيت سان پنج شمارا (1971ع).
(2) آرسي پبليڪيشن، (سنڌي ڪھاڻيون) 5 جلدن ۾ (ظفر حسن سان گڏ) : (1،2\ 1983ع، 3\1984ع، 4\1985ع، 5\1986ع)
(3) پندرنھن روزہ ’عبرت مخزن‘ (ابتدائي چئن شمارن جي ايڊيٽوريل بورڊ ۾ شامل) : (جون - جولاءِ 1987ع).
(4) ’ڇماهي سنڌي ادب‘ سنڌالاجي، پنج شمارا (1989ع، 1994ع کان 1997ع).
(5) ٽماهي ’سنڌالاجي نيوز ليٽر‘- چار شمارا (1993ع کان 1995ع).
(6) ماهوار ’پريم ساگر‘- ڪراچي ’سامي نمبر‘: تاج جويي سان گڏ (2002ع).
(7) ٽي آر ڊي جي مخزن ’نيوز اينڊ اوپينين‘: ايڊيٽوريل ڪميٽي ۾ محمد ابراهيم جويي، پروفيسر اعجاز قريشي ۽ ظفر جوڻيجي سان گڏ
ايڊٽ ڪيل ڪتابي سلسلا:
(1) ’عالمي ادب‘- I (ظفر حسن سان گڏ) (1978ع).
(2) ’سنڌي ساهت‘- I (حليم بروهي، نثار حسيني، مدد علي سنڌي ۽ خالد سنڌي سان گڏ) : (1979ع).
(3) ’آرسي پبليڪيشن‘- (ظفر حسن سان گڏ) پنج شمارا (1983ع کان 1986ع).
مھاڳ ۽ رايا :
(1) ڀڳوت گيتا هڪ اڀياس (1992ع)
(2) ڌاريو : البير ڪاميو (1993ع)
(3) سيتا هرڻ: قرت لعين حيدر (1997ع)
(4) پوئين پھر جا پانڌيئڙا : قرت لعين حيدر (2000ع)
(5) ٿر جو ديپ امر دليپ : ڀارومل امراڻي سوٽھڙ (2002ع)
(6) سنڌ ڪھاڻي : ڪيول ملڪاڻي : (2002ع)
(7) ديوارن جي دنيا پويان: ايوب کوسو (2003ع)
(8) جديد سنڌي ڪھاڻي : رئوف نظاماڻي (2003ع)
(9) بھشت ۽ دوزخ : (2004ع)
(10) مون وٽ نڪا پيتي، نڪو ڪلف ڪنجي (2004ع)
(11) ڪوتا ڦلواڙي : (2006ع)
(12) آدرشن جا آستانا _’دعا مان ڪريل لفظ‘ : سعيد سومرو (2006ع)
(13) ’سنڌ جي آتما ساڌو هيرانند‘ :ڏيارام گدو مل (2006ع )
(14) ’هي ڪتاب تہ بس هڪ نماڻي شرڌانجلي آهي‘ ساميءَ مٽ اُپٽيا : زبير سومرو (2006ع)
(15) زائفان ذات : حميرا نور (2006ع)
(16) مٺڙا ڀاءُ : (2007ع)
(17) پرڏيھي ڪھاڻيون : (2011ع)
(18) ’بڙ جي ڇانواڳي کان بہ گهاٽي‘ - ٿر وڏو وستار : حاجي محمد حاجن دَل (2014ع)
نوڪريون:
1969ع کان 1988ع تائين ڪراچيءَ جي هڪ ايڊورٽائيزنگ ڪمپنيءَ جي حيدرآباد برانچ جو پھرين بزنس ايگزيڪيوٽو ۽ پوءِ برانچ مئنيجر ٿي رهيو،
1988ع کان 2001ع تائين ريسرچ سينٽر، مائڪرو فلمنگ، آڊيو ويوئل، ميوزڪ، فوٽوگرافڪ ۽ انٿراپولاجيڪل ريسرچ سينٽر جي شعبن ۾ خدمتون انجام ڏيندو رهيو
15 مارچ 2001ع تي ڊپٽي ڊائريڪٽر جي حيثيت سان اتان ئي رٽائر ٿيو،
سنڌالاجيءَ ۾ ملازمت دوران هو ڇھہ ماهي ’سنڌي ادب‘ جو ايڊيٽر ۽ فوٽوگرافڪ ۽ مائڪرو فلم سيڪشن شعبي جو بہ انچارج رهيو، جڏهن تہ مختلف ڪاميٽين جي ميمبر هئڻ جي حيثيت سان بہ فعال ڪردار ادا ڪيو، هن اسٽيج ڊراما بہ ڪيا،
ايوارڊ ۽ مڃتائون:
(1) ’غفار قليچ ايوارڊ‘، آگم پبليڪيشن/قليچ سرڪل، حيدرآباد 1989ع
(2) ’بوڪ ڊزائننگ نيشنل ورڪشاپ‘ (30.8.1989_27)، نيشنل بوڪ ڪائونسل آف پاڪستان، منسٽري آف ايجوڪيشن، حيدر آباد 1989ع
(3) ’سلور ميڊل‘، ايم.اي ماس ڪميونيڪيشن/ جرنلزم فرسٽ ڪلاس فرسٽ پوزيشن) يونيورسٽي آف سنڌ، ڄامشورو (16.4.1996)
(4) ’نيشنل ڪلچرل ايوارڊ فار مِنارٽيز اِن لٽريچر‘، منسٽري آف منارٽيز افيئرس، گورنمينٽ آف پاڪستان، اسلام آباد (انعام: پنجاھہ هزار روپين سان گڏ 30.6.1991)
(5) ’مرزا قليچ بيگ ايوارڊ‘، سنڌي ادبي سنگت، سنڌ پاران البر ڪامو جي ناول The Outsider جي سنڌي ترجمي ’ڌاريو‘ تي (3.6.1994).
(6) ’ڀڳت ڪنور رام شيلڊ‘، پريم ساگر پبليڪيشن، ڪراچي (14.6.1996)
(7) ’شھيد محمد فاضل راهو ايوارڊ‘، سورمين سٿ، حيدرآباد (16.11.1997).
(8) ’اَلھندو شاھہ يادگار شيلڊ‘، ماهوار نئين زندگي، حيدرآباد (5.9.1999).
(9) ’نيشنل ڪلچرل ايوارڊ فار منارٽيز اِن لٽريچر‘، منسٽري آف منارٽيز، ڪلچر، اِسپورٽس، ٽورزم اِينڊ يوٿ افيئرس، گورنمينٽ آف
پاڪستان، اسلام آباد (انعام: پنجاھہ هزار روپين سان گڏ 18.9.2001).
(10) ’سوجهرو ايوارڊ‘، ماهوار سوجهرو، ڪراچي (2000ع).
(11) ’الوداعي تقريب شيلڊ‘، انسٽيٽيوٽ آف سنڌالاجي ڄامشورو (19.3.2001).
(12) ’ففٽي ففٿ انڊپينڊنس ڊَي اينڊ لارڊ ڪرشنا فيسٽيول ايوارڊ‘، نيول ويلفيئر مشن، ڪراچي (9.8.2002).
(13) ’پرائيڊ آف پرفارمنس ايوارڊ‘، حيدرآباد هندو پنچائت حيدرآباد (15.11.2003).
(14) ’امر دليپ سنگهہ حسنِ ڪارڪردگي ايوارڊ‘ بزمِ گلشن سنگت، ٽنڊو محمد خان (2003ع).
(15) ’ڊاڪٽر محبت ٻرڙو ايوارڊ‘ ترجمي جي مڃتا ۾، ڊاڪٽر محبت اڪيڊمي، قمبر (2006ع)
(16) ’سنڌي اديب نيشنل ايوارڊ‘، اکل ڀارت سنڌي ٻولي ۽ ساهت سڀا جئپور (انعام: پنجويھہ هزار روپين سان گڏ 3.5.2009).
(17) ’شريمتي پشپا ديوي هاسانند راجواڻي يادگار ايوارڊ‘، جئپور (3.5.2009).
(18) ’ايپريسيئيشن ممينٽو ايوارڊ‘، نيشنل ڪائونسل فار پروموشن آف سنڌي لئنگيئج، راشٽريہ سنڌي ٻولي وڪاس پريشد، نيو دلي، انڊيا (28.4.2009)
(19) ’جوش مليح آبادي ايوارڊ‘ سنڌ ثقافت کاتو، ڪراچي (2009ع).
(20) ’ٻين-ڪھاڻي ڪانفرنس ٽرافي‘، انيس انصاري اڪيڊمي، حيدرآباد (25.7.2009).
(21) سنڌي لئنگئيج اٿارٽي حيدرآباد پاران چٽا ڀيٽيءَ ۾ پھريون نمبر انعام، ’پرڏيھي ڪھاڻيون‘ (انعام: پنجهتر هزار روپين سان گڏ: 2011ع) سنڌي ادبي بورڊ پاران ڇپايل.
(22) ’لائيف اچيوَمينٽ ايوارڊ‘ حيدرآباد هندو پنچائت حيدرآباد (2012ع)
(23) ’جڳت آڏواڻي لائيف ٽائيم اچيومينٽ ايوارڊ فارٽرانسليشن‘، سنڌي ادبي سنگت ٺُل برانچ (19.12.2014).
(24) ’صدارتي ايوارڊ براءِ حُسنِ ڪارڪردگي‘، پريزيڊينٽ آف پاڪستان، اسلام آباد (انعام: پنج لک روپين سان گڏ: 23.3.2015).
(25) ’لائيف اچيومينٽ ايوارڊ‘، سنڌي ادبي سنگت، شاخ مٺي (20.12.2015)
ديھانت:
29 آڪٽوبر 2023ع
(هن معلومات جي سھيڙ لاءِ ادارو ڊاڪٽر ڪمليشور، ليکڪ زيب سنڌي ۽ صحافي عظمت اللھ ڪنڀر جو ٿورائتو آهي - ايڊيٽر)