سنڌي ادب جو منفرد ۽ مثالي ليکڪ: سعيد منگي
ڊاڪٽر الانا صاحب، سائين عبدالقادر جوڻيجي کي مون لاءِ چيو تہ هي نوجوان آرٽ جي شعبي جا سڀ ڪم ڪندو. پئنٽنگ گئلريءَ کان علاوه پبليڪيشن سيڪشن پاران ڇپجندڙ ڪتابن جا سرورق بہ ٺاهيندو.
عبدالقادر جوڻيجي صاحب ۽ شوڪت حسين شوري صاحب سان منھنجي شاگرديءَ واري دؤر کان وٺي دوستي ۽ نيازمندي هئي، ان ڪري جوڻيجي صاحب انتھائي خوشيءَ سان آڌرڀاءُ ڪيو ۽ ڪجهہ ڪتابن جا سرورق ٺاهڻ لاءِ چيو. مون سڀ کان پھريان ’چين جي ڊائري‘ پير علي محمد راشديءَ جي لکيل ڪتاب جو ٽائيٽل ٺاهيو. اهو ٽائيٽل ميٽنگ ۾ ميمبرن کي ڏيکاريو ويو. ميٽنگ ۾ ڊاڪٽر الانا، عبدالقادر جوڻيجي، پبليڪيشن سيڪشن جي انچارج رضيہ ٻگهيو ۽ ايڊيٽر سائين ولي رام ولڀ سان ملاقات ٿي. ٽائيٽل سڀني کي پسند آيو ۽ وڌيڪ ڪمن لاءِ پبليڪيشن سيڪشن سان گڏجي ڪم ڪرڻ لاءِ چيو ويو. انھيءَ ميٽنگ ۾ عظيم چانڊيو، رضيہ طارق ابڙو، گل محمد مغل، عائشہ لالا، محمد قاسم ماڪا ۽ ڪجهہ ٻيا معزز ميمبر بہ موجود هيا. اهڙي قسم جي گڏجاڻي روزانو صبح جو ٿيندي هئي، جنھن ۾ وائيس چانسلر ڊاڪٽر الانا سان روزاني ڪارڪردگي ۽ مختلف ڪمن متعلق ڳالھہ ٻولھه ٿيندي هئي. ان کان پوءِ ئي وائيس چانسلر پنھنجي آفيس ويندو هيو. سندس سنڌالاجيءَ سان تمام گهڻو لڳاءُ هيو. هن اداري کي تمام گهڻي اهميت ڏيندو هيو ۽ سنڌالاجيءَ جا سڀئي سيڪشن تمام گهڻو متحرڪ هوندا هيا.
هڪ ڀيري ولي رام ولڀ صاحب مون کي ڪتابن جا سرورق ۽ اسڪيچ ٺاهڻ جي لاءِ پاڻ ڏانھن سڏايو. هيءَ ساڻس پھرين باضابطا ڪچھري هئي. ولڀ صاحب پنھنجي آفيس ۾ انتھائي پنھنجائپ ۽ شفقت سان مليو ۽ نوَن ڪمن متعلق ٻڌايو. سائين ولي رام نرم طبيعت جو مالڪ، سادگي پسند، علم دوست ۽ آرٽ کي پسند ڪندڙ هيو. هميشہ قلم ۽ ڪاغذن جي ساٿ ۾ مصروف رهندو هيو. عالمي ادب جو تمام گهڻو ڄاڻو هيو. سنڌالاجيءَ ۾ رهندي ڪيترائي ڪتابَ ترجمو ۽ ايڊٽ ڪيائين. ٻوليءَ جو ماهر هيو ۽ هر ڪتاب ۾ درستگيون ڪري کيس بھتر کان بھتر بڻائيندو هيو. سندس نگرانيءَ ۾ سنڌالاجيءَ مان ڪيترائي ڪتاب ڇپيا. پاڻ تحقيقي جرنل ’سنڌي ادب‘ ۽ ’سنڌالاجيڪل اسٽڊيز‘ جو پڻ ايڊيٽر هيو. ولي رام ولڀ صاحب جي آفيس ۾ ڪيترن ئي ناميارن اديبن ۽ محققن سان ملاقاتون ٿيون. جاگرافي شعبي جو چيئرمين ۽ ناميارو سنڌ دوست اديب سائين ظفر حسن وٽس گهڻو ايندو هيو. مشھور ادبي رسالو ’آرسي‘ پڻ ظفر حسن صاحب ۽ ولي رام ولڀ صاحب گڏجي سھيڙيندا هيا.
سنڌالاجي ميوزم مان سينيئر آرٽسٽ عظيم چانڊيي صاحب نوڪري ڇڏي ڏني هئي، ولي رام ولڀ صاحب کي ايڊيٽر مان ترقي ڏئي سنڌالاجي ميوزم جو ڊپٽي ڊائريڪٽر مقرر ڪيو ويو. ميوزم ۾ رضيہ طارق، زاهد ڪلھوڙو ۽ مان گڏجي ڪم ڪندا هياسين. مان ميوزم جي فرسٽ فلور پينٽنگ گئلري، فوٽوگرافي گئلري ۽ هنرن جي گئلريءَ جو انچارج هيس. ولي رام ولڀ صاحب جي سربراهيءَ ۾ وڌيڪ نوان پراجيڪٽ پڻ شروع ٿيا.
ولڀ صاحب سنڌيءَ سان گڏ انگريزي، اردو ۽ هندي ٻولين تي پڻ ڪمال جي مھارت رکندو هيو. مون کي سرڪاري لکپڙھہ جا خط لکڻ جو فن ولڀ صاحب ئي سيکاريو. ميوزم ۾ روزانو صبح جو هڪ ڪلاڪ پراڻن ڪمن جي تڪميل ۽ نوَن ڪمن جي شروعات متعلق گفتگو ٿيندي هئي. ميوزم ۾ رکيل نوادرات متعلق اڻ پوري ڄاڻ کي وڌائڻ ۽ لکت جي صحت سڌارڻ جو ڪم پڻ ولي رام ولڀ ڪيو. سندس دؤر ۾ مشاهير گئلري، آرڪيالاجيڪل گئلري، ايٿنالاجيڪل گئلري ۽ ٻين گئلرين ۾ لڳل سڀئي ڪيپشن نئين سِرِ ٺاهيا ويا. اُن دؤر ۾ ڪمپيوٽر تہ هيو ڪونہ، اُن ڪري مون کي سڀني ڪيپشنس کي خطاطي ڪري لکڻو پوندو هيو ۽ اِن ڪم ۾ ولڀ صاحب ئي منھنجي رهنمائي ڪندو هيو.
ولي رام ولڀ صاحب سنڌي ادب جو اُهو منفرد ڪردار آهي، جنھن پنھنجي حصي جو اعليٰ ڪم نھايت خاموشيءَ سان ڪيو ۽ سنڌي ادب ۾ پنھنجي نالي جا اڻ مِٽِ نشان ڇڏيا.