بشير ابڙو
ٽڙندا ٽارئين ڳاڙها گل
تڏهن ملنداسين.
(اياز)
ساٿي سارنگ- جيئي سنڌ - جيئي لطيف
گهڻي عرصي کان پوءِ اوهان ڏانهن خط لکي رهيو آهيان. اوهان جو عيد ڪارڊ مليو. پر ڪهڙيون عيدون، هڪ ڌرتيءَ تي رهندڙ ماڻهو، ڪيڏا هڪٻئي کان متضاد، ٿر جا ماڻهو بک ۾ پاهه، پر اسان جي وڏيرن رئيسن، جا ڪتا به گوشت پيا کائين. عيد جو ڏهاڙو هڪڙي ڇنن ڍڪيل گهر ۾ بيماري، بک، بيوسي ۽ ڀر واري بنگلي ۾ عيش عشرتون، ڪڪڙن جا گوشت، شراب ۽ ٻيو گهڻو ڪجهه. اهي سڀئي اجتمائي مسئلا آهن. توهان جو وهانءُ ٿي ويو آهي ته منهنجي طرفان زندگيءَ جو حقيقي سفر مبارڪ هجيوَ.
توهين گهڻو وقت اڳ ڄاڻي چڪا آهيون.
مان نه لکڻ جي باوجو دلکي ويٺس. ”جذبا“
تون ٿو ڪرين عيد
ٿر بکن ۾ پاهه.
ڄاڻان نٿي ديد. بشير
خط لکڻ جو خاص مقصد ته پاڻ دوست بنگلديري مان، رتيديري جو ويجهو شهر، ”لطيف پبليڪيشن“ شروع ڪري رهيا آهن. جنهن لاءِ مواد جي تمام گهڻي گهرج آهي.
توهان وٽ پنهنجون تخليق ڪيل ڪهاڻيون يا ترجمو ٿيل ڪهاڻيون هجن ته براءِ مهرباني. جلد از جلد منهنجي ڏس تي موڪليندا. مهرباني
چڱو ساٿ سلامت
بشير اگهم
====================================================================================
مورو
20 آگسٽ 1988ع
جڏهن ٽڙندا ٽارئين ڳاڙها گل،
تڏهن ملنداسين.
(شيخ اياز)
محترم دوست سارنگ!
خوشيون پلئه پونئي سدائين- جيئي سنڌ!
توهان جو خط ۽ ترجمو ڪهاڻي گهڻو وقت اڳ موصول ٿيم. اها ڪهاڻي، هڪ ڪاپي ”لطيف پبليڪيشن“ بنگلديرو وارن کي ڏنم. باقي فوٽو اسٽيٽ ڪاپي پاڻ وٽ رکي اٿم.
آئون شرمندو آهيان اوهان کي خط لکڻ ۾ دير ڪئي اٿم. توهان جي تازو بيماري جي خبر پيم. شل چاڪ هجو. عيد تي اياز ڳوٺ آيو هو. عيد ڄڻ ماتم هئي. ڪوئي به خوش نه هو. هرڪو، تازن فسادن ۾ شهيد ٿيلن سان دلي همدردي جتائڻ خاطر، خوشيءَ واري عيد نه ڪري رهيو هو. انهن واقعن تي ڇا لکجي. ڄڻ قلم هلندي ڏڪيو وڃي. ايڏي وڏي تعداد ۾ گهر ڌڻين کي سندن گهر ۾ بي دردا نه، ۽ وحشيانه طور قتل ڪيو آهي. جڏهن به اهڙا واقعا رونما ٿيندا آهن ته اصل وارث پنهنجي ثقافت، ٻولي، ڌرتي بچائڻ خاطر منظم طريقي سان، دشمنن جي ناپاڪ ارادن کي نيست و نابود ڪري ڇڏيندا آهن. اهي تاريخ جون شهادتون آهن. خير سنڌين، دوست دشمن سڃاڻڻ ۾ دير ڪئي آهي. پر هاڻ به وقت ناهي ويو. اڇا ڪارا پڌرا ٿي ويا.
اسان قومپرستن جي ڀُل جي نتيجي ۾ ساري قوم کي سزا ڀوڳڻي پئي پوي. قوم پرستن کي اها به ڄاڻ هئي تهم ق.م وارن جا هڙئي مفاد سنڌي قوم جي خلاف آهن. حتاڪه سندن نانءُ پڻ، پر محترم آريسر ۽ سائين جي بقول ته الطاف مهاجرن کي قوميت جي چڪر ۾ آڻي. مذهبي سياست کان ڌار ڪري سنڌي قوم ۾ ضم ٿي ويندو.
پر اها ڳالهه تازن واقعن ۾ پڌري پئجي ويئي ته جن ماڻهن کي ايتري ڇوٽ ڏني ويئي. جن سان نرم رويو اختيار ڪيو ويو. تن اسان کي موٽ ۾ ڇا ڏنو. مالڪ سومري، آفتاب نظاماڻي ۽ ڪيترن ئي عظيم سنڌي ڪونڌرن جا لاش.
توهين ته انهن سڀني حالتن کان واقف آهيو- پر الائي ڇو اها خبر هوندي به لکي ويٺس. هاڻي ڪجهه ذاتي زندگي بابت! ٻارهين جو امتحان ڏنو سين. پاس ٿيڻ جي اميد آهي. توهان پاڪستاني تعليمي ماحول کان واقف آهيو. انهيءَ ڳالهه تي ته سفارش آهي. ڪاپي وڌيڪ آهي. استاد پڙهائن نٿا. ٽيوشن جو رواج عام ٿي ويو آهي. پٽڻ غير ضروري آهي. باقي هڪ ته هيءَ تعليمي بناوت شاگردن جي شعور کي شايد محدود ڪرڻ واسطي آهي. توهان جي ڪورس جا ڪهڙا حال آهن. سوچيو هوم ته توهان ڏانهن مٺياڻي اچان، پر رؤف جو پيءُ اڳيان آهي، نٿو ڇڏي. هاڻي موري ٿاڻي تي آهي.
رتوديرو ۾ ادبي سنگت جي شاخ کولي آهي. شل هلندي هلي. ها هڪڙي ڳالهه اوهان خط ۾ لکيو هو ته مون سان ڪجهه ڳالهيون ڪرڻيون آهن. بي چيني آهي. ايندڙ خط ۾ ضرور ڪندا.
سلام هڙني دوستن جا قبول ڪندا.
بشير ابڙو
====================================================================================
18 آڪٽوبر 1988ع
جمع اگهم
چچريل ڍڪيل ساڳيا ڦٽ،
پپرين ڪڙيون ڳچيءَ ڳٽ.
ساٿي سارنگ
حق موجود
توهان جو لکيل خط 16 آڪٽوبر 1988ع تي مليم، ڇاڪاڻ ته لاڳيتا ٻه مهينا مورو رهڻ کانپوءِ ڳوٺ 18 آڪٽوبر 1988ع تي پهتس. توهان جون لکيل ڳالهيون پڙهيون. خوش ٿياسون، توهان جي صلاح وڻي. ته صرف اڳواڻن تي ڀاڙڻ سڀ ڪجهه نه آهي. اوهان جي مهرباني اوهان جيڪا ڳالهه لکي آهي ته جيڪي اتحاد لاءِ واويلا مچائيندا آهن سي جلدي ڀڄي ويندا آهن. اهو سچ آهي. ڀڄڻ يا ويهڻ اهو هڪ ڌار بحث آهي، باقي مون هڪڙو فيصلو ڪيو آهي ته سياست کان علحده ٿي صرف ادبي سنگت جي ميدان ۾ سرگرم ٿجي، ڇاڪاڻ ته ادبي سنگت ئي واحد گڏيل پليٽ فارم آهي جتان هرڪو ماڻهو پنهنجا نظريا ڦهلائي سگهي ٿو ”ادب ذريعي!“ منهنجي الائي ڇو سياست کان دل بيزار ٿي ويئي آهي، جو ڪوبه سياسي ليڊر يا ڪارڪن منهن چڙهندو آهي ته ڄڻ ڪر گرم ٿي ويندو آهي. خاص هنن واقعن کان پوءِ. باقي اوهان جي چواڻي ته ڪميونسٽ ادب پڙهجي هڪ ته پاڻ وٽ ادبي ڪتاب ملن گهٽ، ٻيو مالي حالت ڪمزور، باقي دوستن کان وٺي پڙهون پيا. هاڻي ٻه ٽي ڪتاب موري مان دوستن کان ورتا اٿئون سي پڙهبا. جن ۾ ”ماءُ“ ناول به آهي. باقي اوهان ڏانهن اميد ڀريون نگاهون آهن ته جي توهان وٽ پنهنجا ڪتاب آهن ته ڪنهن جي هٿ موڪليو ته مهرباني. ها موري ۾ خاڪي جويي سان ملياسين، توهان جو احوال ڪيومانس. هڪ ادبي تنظيم جو بنياد وڌو اٿائين. سو چيائين پئي ته جي سارنگ سان ملين ته ٻڌائجانس ته ان وٽ 12 سيپٽمبر تي حيدرآباد ۾ گڏجاڻي رکي ويئي آهي. پر مون کان اڳ هن جو ئي اوهان سان رابطو ٿي چڪو هوندو. اياز جي حال احوال مان معلوم ٿيو ته، توهان وچ تي تمام سخت بيمار هيا. اياز ٻڌايو ته ويو هئومانس. سو هاڻي خوش آهي. شل سدائين جڙيا رهو جهان ۾. سلام دوستن کي
فقط بشير ابڙو
====================================================================================
ڳوٺ جمع خان اگهم
17 ڊسمبر 1988ع
وريا ڇو نه وَلَرَ؟
ننڊ نه آئي رات ڀر،
ڪَن پَئي ڪُوڪَر.
(شيخ اياز)
پيارا ڀاءُ!
سارنگ سدا خوش هجو.
تمام گهڻي عرصي کانپوءِ خط لکجي پيو. ڏاڍا ڏوهاري آهيون، پر معاف ڪندا. خط لکڻ جو خاص مقصد اوهان کي عبدالرؤف ۽ ڀاءَ عبدالرشيد جي شادين جو سڏ ٻڌائڻ آهي. رؤف جي شادي تاريخ 23 ڊسمبر 1988ع تي آهي ۽ رشيد جي شادي 24 ڊسمبر 1988ع تي رکيل آهي. توهان کي موڪلون هونديون انهن ڏينهن ۾، اميد اٿئون قرب جا قدم ڀري ايندا. سنگت ساري يعني، اياز ۽ ٻيا مقامي دوست به هوندا. شادي جي بهاني اسان جي ننڍڙي ڳوٺ کي ڏسي به ويندا. ٻيو خاص احوال نه آهي. اسان جو نتيجو آيو آهي ۽ آئون انٽر پري انجنيئرنگ ۾ 51 سيڪڙو، مارڪون کڻي ڪاپي جي رحم ڪرم ۽ سفارش جي فضل سان پاس ٿي ويو آهيان.
اياز هن وقت حيدرآباد ۾ چاچي جي فرم ۾ نوڪري ڪري رهيو آهي. سندس فيملي ڳوٺ پهچي چڪي آهي، باقي پاڻ 23 تاريخ صبح جو پهچندو. توهان رتيديري تائين اچي پوءِ شهباز ڪوٽ جي اسٽان جي پڇا ڪندا. اُتي ٽانگا بيٺا هوندا، جيڪي اوهان کان ٻه روپيه وٺي اسان جي ڳوٺ پهچائيندا. اوهان ضرور اچجو.
فقط بشير ابڙو