طارق قريشي
ڪتابن ۾ پڙهيو هوم ته ڪي ننڍڙا واقعا ۽ اوچتيون ملاقاتون ڪن، ڪن ماڻهن جي زندگيءَ جي ڪايا پلٽ ڪري ڇڏينديون آهن، الائي به ڇو ويساهه نه ايندو هوم ان ڳالهه تي، پر اڄ جڏهن پنهنجي رات ۽ ڪلهه واري ڪچهري تي ويچاريان ٿو تڏهن مٿيون نقطو مڪمل طور درست ٿو سمجهان. مان ممتاز واري رهاڻ ۽ ضراب واري شام ۾ تقريرون ڪرڻ کان پوءِ بلڪل ٽٽي پيو هوس. منهنجي سچائيءَ جو نه رڳو هر هنڌ مذاق اُڏايو ويو، پر منهنجي ڪردار ڪشيءَ لاءِ هر هنڌ پروپئگنڊه ڪئي وئي، ڪي چريو پيا چون ته ڪي ڪوڙو دانشور، ڪن ته مرڳو منهنجو مخفي نالو ئي ’شيطان‘ رکي ڇڏيو آهي. ڪنهن پروگرام ۾ ڇا ويس، منتظمين جي منهن جو پنو لهيو وڃي ۽ وتن گاريون ڏيندا دل ۾ (دل جو راز اکيون ٻڌائي ڇڏينديون آهن). آئون بنهه ننڍڙو ماڻهو آهيان، پر مون کي حيرت ٿي ته تاج جويي جهڙو ماڻهو به منهنجي جتي ڪٿي مخالفت ڪندو وتي. حالانڪ آئون ان قابل قطعي ڪونه هوس جو مون کي ايترو ”اشو“ بنايو وڃي. مظهر امر کان وٺي ممتاز بخاري تائين سڀ منهنجا ذاتي ويري ٿي پيا (جڏهن ته منهنجي ساڻن ڪا به ذاتي چپقلش ڪانه هئي) مونکي ڏاڍو ڏک ٿيو جو منهنجا ذاتي سنگتي به مون کان بيزاري ڏيکارڻ لڳا، مون سوچيو جي آئون غلط به آهيان ته پوءِ ڪو مون کي ٻانهن مان وٺي صحيح ٿيڻ جي صلاح ڇو نٿو ڏئي. مون کي اها به پڪ هئي ته آئون سؤ سيڪڙو غلط ناهيان، جي آئون سو سيڪڙو غلط نه هوس ته پوءِ آخر ڇو منهنجي ”ويچارن“ جو مذاق پئي اُڏايو ويو. بهرحال ان سموري Process مان مون اهو پرايو ته:
”سچ، سچ پچ ڏاڍي سٺي شيءِ آهي، ۽ سٺي شيءِ پاڻ وٽ رکڻ گهرجي.“
جڏهن کان مون سچ کي ”شوڪيس“ ۾ سجائي رکي ڇڏيو آهي، تڏهن کان منهنجي معاشري ۾ عزت وڌي وئي آهي. ان منفي موٽ جو رد عمل اهو پڻ ٿيو ته مونکي نه رڳو اديبن کان پر ادب کان پڻ بيزاريت ٿيڻ لڳي. ڇو ته مون سمجهيو ته سڀ اديب رڳو شوباز، ٺپ مصلحت پسند ۽ ياريون باشيون ملهائيندڙ آهن. ادب کي هو صرف ۽ صرف پنهنجي شهرت ۽ معتبري جو ذريعو سجهن ٿا. پر تنهنجي مون سان ڪچهري منهنجي سڀني سوچن کي ميساري ڇڏيو آهي ۽ مون ۾ هڪ اميد جو ڪرڻو اُڀريو آهي، ته نه سڀ ائين اهڙا نه آهن، ڪي آهن جن وٽ ادب لکڻي جو مقصد رڳو ٻين کي حقير سمجهڻ ۽ پاڻ کي عظيم سمجهڻ نه آهي، پر هو زندگيءَ جي سمورين تلخين ۽ سچاين کي عوام آڏو آڻڻ، هو پنهنجي ڪردارن کان نفرت نه پر پيار ڪندا آهن.
سارتر (جان پال) چيو هو ته منهنجا سمورا ڪردار آزاد هوندا آهن ۽ هو ڪنهن به وقت ڪجهه به ڪري سگهندا آهن. سو ڪجهه اهڙو عمل مون به ڪيو، جنهن سان اوهان جي دل ضرور ڏکي هوندي پر پيارا مان اتي Adjust نه ٿي سگهيس ۽ پاڻ کي وائڙو ۽ تنها باسيم، وڌيڪ اهو ته توسان گهاريل گهڙين ۾ مان جيڪو اترچ ٿيو هوس ۽ مون جيڪا انسپائيريشن ماڻي هئي ان جو اثر زائل نه ٿي ڪرڻ گهريم. منهنجي خواهش آهي ته آئون تو سان قلمي رابطي کي سگهارو بنايان، ڇو ته تون اهو عظيم ماڻهو آهين، جنهن سان ملي، مون پنهنجي سوچ ۾ هڪ تبديلي (مثبت) ايندي ڏٺي آهي. تون مون لاءِ اُتساهه جو ذريعو بنجي ويو آهين. تو لکيو آهي ته ادب جي پيچري تي تولاءِ طارق اشرف کان پوءِ يوسف سنڌي آهي جنهن تنهنجو ادبي سفر سولو ڪيو آهي ۽ آئون تو مان اها اميد رکان ٿو ته تون مون لاءِ ادبي سفر ۾ هڪ عظيم سهارو ثابت ٿيندين.
طارق! مونکي ڏک رڳو اهو آهي ته ڪافي دوستن مون کي سمجهڻ جي ڪوشش ئي نه ڪئي ۽ بي سبب منهنجي دل آزاري. مون لاءِ ڏکيائون پيدا ڪرڻ جو هڪ ڪارڻ اليڪشن (ادبي سنگت جي) ۾ منهنجو يوسف سنڌي سان سهڪار ڪرڻ هو، ووٽ ڏيڻ ماڻهوءَ جو جمهوري حق آهي، جيڪڏهن منهنجي دل يوسف جي حمايت ڪرڻ جو سوچيو ته آخر ان ۾ ڪهڙي اربعا خطا ٿي پئي.
تنهنجو سارنگ
*