سليم تنيو
نواب شاهه جي سفيد پوش ماڻهن لاءِ ٺهيل هڪ هوٽل ۾ هاڻي هاڻي اچي ويٺو آهيان توکي خط لکڻ لئه (يا تنهنجي خط جي موٽ ڏيڻ لاءِ) منجهند جو وقت آهي، هوٽل ۾ ڪافي رش آهي، سو لڳي ٿو ته توکي سڪون سان جواب ڏيڻ جو پروگرام به ڪٿي درهم برهم نه ٿي وڃي. گهران ڀڳو آهيان فياض وٽ، ان کان ڪجهه پئسا اُڌارا ورتا اٿم هوٽل تي ويهي چانهن پيئڻ لئه، هو پڻ مون سان آيو آهي ۽ تنهنجي خط مان محضوظ ٿيڻ کان پوءِ هاڻي چانهن جي سرڪين مان لطف اندوز ٿي رهيو آهي. مون سان وڏو ويل آهي، ظلم آهي، آئون گذريل اٺن ڏينهن کان (اڄ شايد نائون ڏينهن آهي) هڪ آڙاهه ۾ جلي رهيو آهيان، ساڙ، حسد ۽ ڪيني جي بٺيءَ منهنجو سڀ ڪجهه ڀَسم ڪري ڇڏيو آهي، آئون پڻ مڙني ساٿين سنگتين کان مايوس ٿي ان نتيجي تي پهتو آهيان ته”منهنجي مڙني مونجهارن جو مڪمل حل آپگهات آهي.“ هي ڪو ٿريٽ يا ڌمڪي ناهي نه وري نعرو آهي، پر منهنجي دل جو آواز آهي، منهنجي ذهن جي سچائي آهي. مونکي ڏک ٿيندو، ارمان ٿيندو جي توسان ڳلي ملڻ کانسواءِ آئون موت جي وادين ۾ گم ٿي ويندس. زندگيءَ ۾ هاڻي ڦٽڪار ۽ نفرت کان سواءِ مون لاءِ ڪجهه بچيو به نه آهي. دنيا جي بازار ۾ منهنجي ذهن، ضمير ۽ ڪمائي/محنت جي ڪٿ هڪ ڪوڏيءَ برابر به نه آهي. آئون ڀُري پيو آهيان، ڊهي پيو آهيان، ميڻ جيان رجي رهيو آهيان، ڪنهن به وقت اجهامي ويندس. هي جيڪو ڪجهه آئون لکان پيو، اهي اهڙا ڊائيلاگ نه آهن جيڪي آئون ڪنهن ڪهاڻيءَ لاءِ آئوٽ لائين طور تيار ڪري رهيو آهيان وڏن اديبن جيان. پر هي آواز آهي منهنجي ذهن، ضمير ۽ دل جو. دنيا هنن احساسن کي ڪابه اهميت نه ڏيندي، ڇو ته هي ڪنهن ڊرامي جي علامتي ڪردار جا نه پر جيئري جاڳندي ماڻهوءَ جا احساس آهن ۽ اسان جو سماج ته علامت نگاريءَ جو مداح آهي، نه ڪي حقيقت جو دلداهه. شايد آئون ڊيگهه ڪري رهيو آهيان، پر مونکي ڊيگهه ڪرڻي آهي، ڇو ته منهنجي خواهش آهي ته آئون اڄ اهو سڀ ڪجهه چئي ڇڏيان، جيڪو سالن کان منهنجي من ۾ سانڍيل پئي رهيو آهي ۽ مصلحتن جي ور چڙهي، منافقت جو مظاهرو ڪندي آئون چئي نه سگهيو آهيان. هوٽل ۾ گوڙ ٿي ويو آهي، انڪري اُٿان ٿو ڪنهن ٻئي سڪون واري هنڌ لئه، ان کان وڌيڪ ٻيو ڪهڙو عذاب چئبو، بدنصيبي ليکبي جو زندگيءَ جا پنجويهه سال محنت، مشقت، ڀڄ ڊڪ ڪرڻ کان پوءِ به آئون ڪا اهڙي جاءِ تلاش نه ڪري سگهيو آهيان، جتي ويهي ٻيو نه ته تو جهڙي دوست کي خط لکي سگهان.
تمام عمر ڪٽي بند گلي ڪوچوڻ ميڻ،
طعفن سڳ اٺڳ دفتروڻ ميڻ،
مجھڳ روشني چاهيئڳ، سڪوڻ چاهيئڳ زندگي ڪڳ لئڳ.
-
تمام عمر ميري ماتم ميڻ گذري هڳ،
ميرڳ نصيب ڪس ڪربلا نڳ لکڳ ٿڳ.
هوٽل تان اُٿي سڄو شهر ڀٽڪيو آهيان، ڪا به پناهه گاهه نظر نه آئي ۽ رلي رلي اچي گهر رسيو آهيان، گهر جيڪو ”ٽارچرسيل“ بنيل آهي اڄڪلهه مون لئه. ماڻهوءَ جي آخري پناهه گاهه گهر ئي هوندو آهي، پر جڏهن گهر جهنم بنجي وڃي ته پوءِ زنده رهڻ جو ڪوبه جواز نٿو رهي. انسان پنهنجي پوري ڄمار سهارن تي زندگي گذاري ٿو، پر جڏهن ماڻهو جا سهارا مري ۽ ختم ٿي وڃن ته پوءِ ڪجهه به نٿو بچي، ڪجهه به نه.
هن خط کي پنهنجي آخري لکڻي طور لکڻ ٿو چاهيان، ان ڪري اها تمنا اٿم ته اهي سڀئي درد ۽ احساس،آدرش ۽ ارمان لکي ڇڏيان، جيڪي هر وقت يا گاهي بگاهي من ۾ جهير وجهندا رهندا آهن.
جڏهن مونکي سمجهه پئي ۽ ڳالهائڻ جهڙو ٿيس ته مون پاڻ کي هڪ ڳوٺ ۾ مولوي جي گهر پلجندو ڏٺو، ڳوٺ جنهن جو ماحول مڪمل طور تي جاهلانه ۽ بيڪ ورڊ هو. اهو ڳوٺ اڄ به ائين ئي آهي ان جو اندازو تون ان ڳالهه مان لڳائي سگهين ٿو ته تقريباً سؤ گهرن تي مشتمل هن ڳوٺ مان اڄ به هڪڙو ماڻهو ئي صرف سرڪاري نوڪريءَ ۾ آهي سو به ڪمدار (وڏيري) جو پٽ. سڄي ڳوٺ ۾ مئٽرڪ پاس شايد توکي پنج ماڻهو به نه ملن.
*
29 سيپٽمبر 1993ع
(ضراب جي اُداس روم مان)
نوابشاهه
حبيب، شال حقيقي حبيب بڻجي!
آپ نڳ اوروڻ سڳ ڪها سب ڪڇ
هم سڳ ڀي ڪڇ کهيڻ، ڪڀي ڪهتڳ.
(گلزار)
تنهنجي روم ۾ سوچيم پئي ته تو جهڙو نفاست پسند، ڏاهو ۽ Studious ماڻهو آخر ڇو مون کان خائف آهي. ان ويل ئي پڪو پهه ڪيو هئم ته توکي خط لکي اها وينتي ڪندس ته مون جي تنهنجي دل رنجائي آهي، ڪڏهن، يا ڪا غلط فهمي آهي ته مهرباني ڪري دور ڪندا. منهنجي دلي خواهش آهي ته تون مونکان ناراض نه هجين. آئون هڪ اٻهرو ۽ جذباتي ماڻهو آهيان، پر اها هڪ خاطري وَٺُ ته مُنافق نه آهيان. بهرحال مون کان ڪافي ڪوتاهيون ٿيون آهن ۽ ان ڪري مون ادبي طور ماٺو ٿيڻ جو سوچيو آهي، البته مطالعو جاري رهندو. تون ناراض هجين ته درگذر ڪر، آئون تنهنجو تمام گهڻو ٿورائتو رهندس. تنهنجي مثبت موٽ، منهنجي اُداس دل کي خوشيءَ جا ڪجهه لمحا ارپيندي ۽ آئون انهن لمحن جو اوسيئڙو ڪندو رهندس.
تنهنجو
سارنگ سهتو