هيلو دِس از ٽارين (آءٌ اقبال ترين آهيان)
مون ننڍي هوندي کان ئي هن شڪارپوري شهزادي لاءِ گهڻو ٻڌو هو. سنڌ شاگرد سياست جي اهم ترين نالن ۾ ۽ سنڌ جي پهرين قوم پرست شاگرد جماعت جي پهرين صدر طور سندس سرگرميون ۽ خيال اڄ به ڪنهن نه ڪنهن طريقي سان ڪنهن نه ڪنهن ڪچهري ۾ تذڪري هيٺ ضرور اچن ٿا.
هو ڪڏهن امريڪا لڏي ويو، ڪڏهن سنڌ ڇڏي ويو. مون ڪيترا ڀيرا مختلف ڪچهرين ۾ سندس بابت ٻڌو هو.
منهنجي پهرين ملاقات ساڻس ان وقت ٿي جڏهن هو 2006 ۾ سنڌ نيشنل ڪانگريس (SNC) پاران حيدرآباد پريس ڪلب ۾ ڏنل هڪ آجياڻي ۾ شريڪ ٿيو هو. سنڌ جي پاڻي ۽ ماحوليات جي ڪيس جو اهم وڪيل ۽ محقق سائين الطاف ميمڻ به ساڻس گڏ هو. پريس ڪلب جي ان پروگرام ۾ مون کيس پهريون ڀيرو روبرو ڏٺو ۽ ٻڌو هو.
هن عمر ۾ به خوبصورت ۽ تازو توانو چهرو، ڊگهو قد، پٺاڻ ته هو اڳ ۾ ئي آهي، سو صوف جهڙو رنگ، ڳالهائڻ جو انداز به متاثر ڪن، عام رويي ۾ به ڀلو، مون سوچيو هو ته ڇا امريڪا کيس اهڙو مهذب بنايو آهي يا هو شاگرد سياست ۾ به اهڙي ئي رنگ روپ سان آيل هو.
سندس ان دوري دوران ماما يوسف لغاري (جيڪو اڄ ڪالهه ايڊوڪيٽ جنرل سنڌ آهي) پروفيسر اعجاز قريشي ۽ مون انهن دوستن جو دعوتون ڪيون هيون جيڪي سائين الطاف ميمڻ ته اٽينڊ ڪيون پر اقبال ترين صاحب يڪو شڪارپور هجڻ ڪري انهن گڏجاڻين ۾ شريڪ نه ٿي سگهيو.
هيل جڏهن آءٌ سانا جي ڪنويشن ۾ پهتس ته هڪڙو شخص هر ماڻهوءَ سان فرينڊلي، کلندي، ڀاڪر پائيندي ملندي ڏٺم- لڳو هو ته هو ڄڻ هر مهمان جو ميزبان پاڻ هجي. اهو هو سائين اقبال ترين. منهنجي سائين سان نه ڪا گهڻي واقفيت هئي ۽ نه ئي ڪا دوستي پر هن آمريڪا ۾ گذاريل چند ڏينهن ۾ جيڪي قرب ڏنو، جيڪي محبتون ڏنيون، لڳو هو ته اسين ڪو ورهين جا واقف آهيون. شايد انهيءَ ڪري هاڻ اسين ٻه چار دوست جامي، نصير ۽ آءٌ جن جو امريڪا وڃڻ جهڙوڪ معمول بڻجي ويو آهي) سي واشنگٽن جي دوري کي اقبال ترين جي ڪچهري کان سواءِ اڻ پورو ٿا سمجهون.
فلوريڊا واري ڪنويشن ۾ هو جيئن مخدوم امين فهيم، بيگم بشريٰ اعتزاز احسن ۽ احسن اقبال کي پروٽوڪول ڏئي اجلاس ۾ وٺي آيو، مون ان لمحي ئي سمجهو هو ته اقبال ترين هر شخص کي هڪجهڙي عزت ڏيندڙ ڪارڪن واري طبيعت رکي ٿو.
هو پنهنجي فيملي سان گڏجي هر هڪ مهمان سان ملي رهيو هو. سني پنهور ۽ اقبال جون گهرواريون به پنهنجن گهر وارن جهڙيون ئي سرگرم هيون. فلوريڊا ۾ اقبال مون کي ۽ نصير کي سندس وٽ اچڻ جو چيو هو ۽ ائين اسين به رلندا پنندا نيويارڪ کان ٿيندا جڏهن واشنگٽن پهتاسين ته اقبال ترين هر ڪچهري ۾ گڏ هيو.
جڏهن آءٌ واشنگٽن ايئرپورٽ کان لنڊن روانا ٿي رهيو هيس ته هو اسان جي منع ڪرڻ جي باوجود به پنهنجي گاڏي کڻي ايئرپورٽ پهتو هو هن اسان کي ڪيڪ، آفر ڪيا ڪافي ۽ جوس پياريان هيا، خالد هاشماڻي، اقبال ترين، سرفراز ميمڻ، ڇاڪاڻ ته واشنگٽن جي مختلف علائقن ۾ رهندڙ هيا تنهن ڪري هو ايئرپورٽ تائين پنهنجي پنهنجي گاڏين ۾ پهتا هيا. اهو خفو مهمانن لاءِ سو به آمريڪا ۾ سولو ناهي.
ايئرپورٽ روانگي کان اڳ آءٌ ۽ نصير ميمڻ سرفراز سان گڏجي اقبال ترين جي ڪمپيوٽر سسٽمز جي آفيس ويا هياسين جتي سندس ڪمري ۾ داخل ٿيڻ کان اڳ هڪ ڳرو آواز ٻڌو هيوسين ”هيلو دس از ٽارين“ (يعني آءٌ ترين آهيان) سندس اهو لهجو سچ پچ امريڪي لهجو هو. هو ڪنهن ڪلائينٽ سان ڪنهن ڪنسائينمنٽ تي ڳالهائي رهيو هو. زبردست سوٽ ۽ ٽاءِ ۾ هو اسٽيٽ ڊيپارٽمنٽ جو ڪو ترجمان يا امريڪي سينيٽر لڳي رهيو هو. پر سندس رويو اهو ئي ورڪرن وارو هو. اسان کي صفا سنڌي ميزبانن وانگر ڪنهن شيءِ ۾ هٿ نه وجهڻ ڏنائين. ڪف سڌا ڪري، ڪوٽ لاهي، ڪافي جا ڪوپ گرم پاڻي سان ڌوئي آفيس ۾ به زبردست خاطر تواضع ڪيائين.
امريڪا جهڙي مصروف ملڪ ۾ اسان کي سڀئي ڄڻا ائين ايئرپورٽ ڇڏڻ هليا جيئن قائداعظم يونيورسٽي ۾ گرمين جي موڪلن ۾ اسلام آباد جا دوست گروپ جي شڪل ۾ اسان کي ٽرين تي ڇڏڻ ايندا هئا. اقبال هر وقت سنجيده معاملن تي بحث ڪندو هو. بلڪ بحث کان به وڌيڪ سوال ڪندي چوندو هو ته سوالن سان ۽ انهن جي مليل جوابن سان معاملن جا نوان پاسا سمجهڻ ۾ مدد ملي ٿي.
مون سوڌي اها راءِ منهنجي همسفر نصير ميمڻ جي به آهي ته اسان ڪڏهن به اقبال ترين صاحب کي سندس راءِ اسان مٿان مڙهندي ڪونه ڏٺوسين. هر ڳالهه شروع ڪرڻ کان اڳ خوبصورت انداز ۾ چوندو هو ته ادا اوهين سنڌ ۾ رهو ٿا. اتي جي زميني حقيقتن کان واقف آهيو تنهن ڪري اوهان جو مؤقف يا راءِ يقينن اسان کان بهتر هوندي. جيتوڻيڪ هن کي ڪيترن ئي معاملن بابت اسان کان وڌيڪ معلومات هئي پر اها سندس وڏائي هئي. سنڌ جي سياست، معيشت، سماج بابت هاڻ اهو رويو مثبت سوچ رکندڙ ماڻهو جو ئي ٿي سگهي ٿو.
ڊگهن بحثن دوران ڪڏهن به ڳالهه ڪاٽيندو نه هو. خاموشي سان ٻڌندو هو. اهڙي ٽريننگ جيڪڏهن، اسان جي سمورن دوستن جي ٿي وڃي ته ڪيترائي بحران حل ٿي وڃن جو ڪافي فضول قسم جا تڪرار دوستن ۾ رڳو روين جي بحران جي ڪري آهن.
مون کي بهرحال اقبال ترين بي حد متاثر ڪيو هو ۽ کيس ڳالهائيندي ڪچهريون ڪندي ۽ گهمندي ڦرندي ڏسي ڪئي ڀيرا سندس جهڙو ئي خوبصورت انسان ۽ اقبال جو ڳوٺائي سنڌي ادب جو انوکو ڪردار آغا سليم صاحب ياد ايندو هو.
حساس ماڻهن جي هجرت به هڪ الميو آهي پوءِ اهي ڪيترائي سک ۾ ۽ خوشحال ڇو نه هجن، ڌرتي جي ياد ۽ وطن جي ماڻهن جي ياد هڪ حساس دل کي هي وقت دکي رکي سگهي ٿي. سنڌ جي ڳالهه ڪرڻ مهل مون ڪيترائي ڀيرا هن جي اکين ۾ وطن کان دور رهڻ واري اداسي ڏٺي. هن جي لهجي ۾ فڪر ڏٺو ۽ ڪيترائي ڀيرا هن جي ڳالهين ۾ ديس موٽي اچڻ جو غير سرڪاري اعلان به ٻڌڻ ۾ آيو.