سسٽر ڊائينا آرٽز سان ملاقات ۽ سندس ڪتاب
(My Journey form torture to Truth)
آءٌ، نصير ۽ ادي حميرا ورلڊ سنڌي انسٽي ٽيوٽ (WSI) جي ننڊي پر موهيندڙ آفيس مان لفٽ ذريعي هيٺ لٿاسين. واشنگٽن جي سڀ کان مهانگي ڪمرشل علائقي ۾ اهڙي آفيس قائم ڪرڻ لاءِ دل گردو کپي. منور لغاري ۽ ورلڊ سنڌي انسٽي ٽيوٽ جي سياست سان اختلاف ٿي سگهي ٿو پر منور جيئن سنڌ ۽ بلوچستان جي اشوز تي واشنگٽن جهڙي شهر ۾ (جيڪو پوري دنيا جو اسٽريٽجڪ دارالخلافو آهي) ۾ ويهي لابنگ ڪئي آهي، دوست ۽ سنڌ جا همدرد ٺاهيا آهن ان محنت جي عزت ۽ حوصله افزائي ڪرڻ گهرجي.
بلڊنگ جي هيٺ ئي کاٻي هٿ تي انگريزن سان ڀريل انڊين هوٽل ۾ ادي حميرا بهترين ڪچن رول ۽ ڊرنڪس وٺي ڏنيون ۽ پوءِ اسين ٽارچر تي ڪم ڪندڙ هڪ بين الاقوامي اين جي او جي دفتر وڃڻ لاءِ، ادي حميرا جي ٻڌايل پتي تي روانا ٿي وياسين.
ريلوي اسٽيشن تان انڊرگراؤنڊ ۾ چڙهي اسين ٻڌايل ائڊريس تي پهتاسين، اتي اڳ ۾ ئي همراهه موجود هئا جيڪي اسان کي ٽارچر تي ڪم ڪندڙ اين جي او جي دفتر وٺي آيا.آمريڪا جهڙي ملڪ ۾ هاڻي ڪيئن خبر پوي ته ڪهڙا ماڻهو ڪنهن جو انتظارڪري رهيا آهن تنهن ڪري سڃاڻپ لاءِ ساڳيو سنڌي طريقو استعمال ٿيو ته هڪ ٻئي کي ڪپڙن جو (يعني شرٽس جو) رنگ ٻڌايوسين. اسٽيشن تي لهڻ شرط همراهه ڳاڙهي گاڏي ۽ گاڙهي شرٽ سان پري کان نظر آيو. اسين ڏئي گاڏي ۾ وڃي ويٺاسين. ڊائينا جي آفيس شهر کان ٿورڙو ٻاهر هئي تنهن ڪري پراسرار پر وڻندڙ خاموشي ۾ وڪوڙيل عمارتون ۽ وڏا وڻ ڏسندا سسٽر ڊائينا جي آفيس پهتاسين.
مسٽر ڊائينا گوئيٽي مالا ۾ هڪ ڪرسچن مشينري اسڪول ۾ ڪم ڪندي هئي کيس نومبر 1981ع ۾ ملڪ اندر عيسائيت ڦهلائڻ جي الزام ۾ گرفتار ڪري ٽارچر هيٺ رکيو ويو. مشينري اسڪول ۾ ڪم ڪندڙ هڪ معصوم ڇوڪري هڪ قيامت جهڙي دنيا ۾ اک کولي ۽ کيس احساس ٿيو ته نفسياتي، روحاني، ذهني ۽ جسماني تشدد ڪيئن انسان جي عزت نفس کي ڇهو رسائي ٿو. هن ايني فرنيڪ وانگر ٽارچر ۾ به همٿ نه هاري ۽ پنهنجي حوصلي سان ٽارچر سهندي پنهنجي عزم جرائت ۾ اضافو ڪيو. هن جون ته اکيون ئي کلي ويون جنهن مهل هن هزارين انسانن کي ٽارچر ۾ ڏٺو. نيٺ هڪ وقت اهڙو آيو جو هو ته آزاد ٿي وئي ۽ پوءِ گهر واپس اچي هن تشدد خلاف عالمگير آواز بڻجڻ جو وچن ڪيو ۽ هڪ اهڙي جماعت جوڙي جيڪا انسان مٿان ٿيندڙ هر قسم جي تشدد خلاف مهم هلائي ٿي. ڪجهه سالن تائين سنڌ ۾ به تشدد جي عالمي ڏيهاڙي جي موقعي تي سنڌ نيشنل ڪانگريس (SNC) وارا دوست ڀلا پروگرام ڪندا هئا. انهن پروگرامن پٺيان مسٽر ڊائينا جي جماعت ۽ ان جي WSI سان ورڪنگ رليشن جي سپورٽ به موجود هئي پر پوءِ اها سرگرمي گهڻو وقت جٽاءُ نه ڪري سگهي.
مسٽر ڊائينا مون کان ۽ نصير ميمڻ کان پاڪستان جو حال احوال ورتو. WSIسان سنگت جي ڪري ان جماعت جي تقريبن سمورن مک اڳواڻن کي سنڌ، هتان جي سياسي ڪلچر، سياسي ڪارڪنن خلاف چاري رياستي تشدد ۽ خاص طور تي ايجنسين پاران گم ڪيل ورڪرن جي ڪافي ڄاڻ هئي. اسان کي سندس واتان ايترا تفصيل ٻڌي ڏاڍي خوشي ٿي. هن ان ڳالهه تي زور ڀريو ته انسان جي عزت نفس خلاف استعمال وڏي ۾ وڏو هٿيار تشدد آهي، پوءِ اهو جسماني هجي يا نفسياتي، روحاني هجي يا ذهني. ان خلاف گڏيل آواز اٿارڻ کپي.
سندس آفيس ۾ ڪجهه ماڻهو اهڙا به هيا جن جي جسمن جا ڪجهه عضوا سلامت نه هئا ۽ اها ڳالهه اسان جي ڪامن سينس سمجهي ورتي هئي ته اهو همراهه ڪنهن نه ڪنهن تشدد جا وڪٽم آهن ۽ هاڻ هن تنظيم ۾ ڪم ڪري رهيا آهن.
ڪچهري ڊگهي ٿيندي وئي. ڊائينا جي اکين جي چمڪ سندس معصوم چهري ۽ هلڪي ڦلڪي قد ڪاٺ جي برعڪس هڪ طاقتور ۽ سخت عزم جو ڏيک ڏئي رهي هئي. انهن ۾ حوصلو هو، بهادري ۽ اميد هئي، اسان جهڙي ماڻهن لاءِ، جيڪي اهي خواب ڏسون ٿا ته اسان جا سماج به دنيا جا اعليٰ ترين مهذب ۽ انسان قدرن جو خيال رکندڙ سماج بڻجڻ ۽ ان لاءِجاکوڙ ڪندڙ دلين لاءِ سسٽر ڊيانا جي اکين واري چمڪ ۾ وڏو اتساهه هيو. پوءِ هن سان امريڪي سياست، علاقائي ۽ عالمي سياست تي ڪچهري ٿي. گرم گرم ڪافين جي هر هر هلندڙ دور ۽ سندس موهيندڙ انداز گفتگو ۾ خبر ئي ڪونه پئي ته ٻن ڪلاڪن جو وقت گذري ويو آهي. ڪنهن بي ميٽنگ جو وقت ويجهو اچڻ جي ڪري نصير وقت جي نشاندهي ڪندي موڪلاڻيءَ جي ڳالهه ڪئي.
موڪلائڻ مهل هن پنهنجو ڪتاب اسان کي تحفي طور ڏنو. اهو ڪتاب سندس پاران هر اجنبي ملڪ جي ٽارچر سيلن ۾ گذاريل المناڪ گهڙين جي هڪڙي هڪڙي لمحي جي لڱ ڪانڊاريندڙ داستان جو مجموعو آهي. سسٽر ڊائينا ڪتاب جي پهرين صفحي تي مون کي هيءُ سٽون لکي ڏنيون:
“Together we can rid our world of torture. Thank you for your commitment to justue. You are a sign of hope.” Faithfull, Sister Dianna
واپسيءَ تي ٽرين ۾ آءٌ ۽ نصير ان ڪچهري تي ٽيڪا ٽپڻي ڪرڻ لڳاسين اسين ٻئي ڪافي ايڪسائيٽڊ هياسين ۽ سسٽر پاران ٻنهي کي مليل ڪتابن تي لکيل سندس آٽوگراف پڙهڻ لڳاسين.
هن ڪتاب ۾ ڊائينا آمريڪي حڪومت جي پاليسي تي سخت ڇوهه ڇنڊيا آهن. هن لکيو آهي ته دنيا ۾ جتي جتي به رياستي ڏاڍ ۽ تشدد آهي، جتي جتي به آمريتون، بادشاهتون ۽ غيرجمهوري حڪومتون آهن، امريڪا انهن جي مدد ڪري ٿو. گوئيٽي مالا ۾ به خانه جنگي ۾ به ساڳيا آمريڪي ادارا آهن جيڪي آمريڪي سرڪار پاران ملندڙ هٿيارن ذريعي اتان جي حڪومت جي مدد ڪن ٿا جيڪا عام ماڻهن ۾ مخالفن جو قتل عام ڪري رهي آهي.
هن سياسي ڪارڪنن جي گمشدگي جي المئي تي هن ڪتاب اندر گهڻو لکيو آهي . اسان سان ڪچهري ۾ به هن سنڌ ۽ بلوچستان مان ايجنسين پاران گم ڪيل سياسي ڪارڪنن بابت ڳڻتي ۽ ڏک جو اظهار ڪيو هو کيس اها ڄاڻ WSI جي دوستن فراهم ڪئي هئي ۽ هو به آمريڪي اختيارين سان ان ڏس ۾ لابنگ واري سرگرمين ۾ بهرو وٺي رهي هئي.
هن هانءُ ڏاريندڙ واقعا لکيا آهن ان وقت بابت جڏهن کيس گولي هڻڻ لاءِ قتل ڪندڙ اسڪواڊ حوالي ڪيو ويوهو پر هو الائي ڪيئن بچي وئي. هو لکي ٿي ته کيس ان ڳالهه تي فخر ناهي ته هو امريڪي شهري هجڻ ڪري مرڻ کان بچي ئي پر ان کي ان ڳالهه تي ڳڻتي آهي ته ڪيئن آمريڪي سرڪار گوئيٽي مالا حڪومت جو ساٿ ڏئي آهي. جيڪا اپوزيشن ۽ عام ماڻهن جو قتل ڪري رهي آهي جنهن کي گڏيل قومن جو ادارو اڳ ۾ ئي نسل ڪشي قرار ڏئي چڪو آهي.
دنيا ڪيتري نه تضادن ۽ هڪجهڙائين سان ڀري پئي آهي، اهي تفاد ۽ هڪجهڙايون ئي دراصل دنيا جي خوبصورت هجڻ جو اصل سبب آهي پر افسوس جو اها ڊائيورسٽي ۽ گوناگونيت انساني ڀلائي ۽ حقن، امن ۽ شانتي بدران تباهي لاءِ استعمال ڪئي پئي وڃي. روڊ تي هلندي دنيا جي سڀ کان وڏي طاقت جي سرزمين تي گهمندي ذهن ۾ ڪيترائي خيال ايندا رهيا. هن آمريڪي دوري دوران سانا ۽ ٻين سنڌي تنظيمن جي دوستن ڪيترن نه اهم ماڻهن ۽ ادارن سان ملاقاتن جو اهتمام ڪيو آهي. نصير ميمڻ چوڻ لڳو ته ڪيترو نه ضروري آهي ته سنڌ جي هر هڪ ماڻهو کي خبر پوي ته آمريڪا ۾ سندن بابت ڪهڙو اميج موجود آهي. هت سندن ڪهڙا دوست ۽ ڪهڙا دش۾ن آهن ۽ سنڌ مان ايندڙ همراهن کي اهڙي ماڻهن، فورسز، ادارن ۽ تنظيمن بابت ڄاڻ ڏيڻ ۽ انهن ادارن کي سنڌ بابت اپ ڊيٽ لاءِ هر وقت جاکوڙيندڙ پياري خالد هاشماڻي، منور لغاري، حميرا رحمٰن ۽ ٻين دوستن کي واقعي به جس هجي اهڙي چڱي ڪم لاءِ.
منهنجو نصير ميمڻ سان ٿيندڙ پهريون ايترو ڊگهو سفر هو. هڪ مشهور چوڻي آهي ته ماڻهو جي خبر يا سفر ۾ پوندي آهي يا جيل ۾. سو جيستائين گڏجي جيل وڃو تيستائين هڪ ڊگهي ۽ ٿڪائيندڙ سفر ۾ گڏ هلي هڪ ٻئي کي وڌيڪ ويجها ٿياسين ۽ گهٽ ۾ گهٽ سفر ۾ مون نصير کي هڪ بهترين ساٿي طور ڏٺو. منهنجي بابت راءِ نصير ئي ڏئي سگهندو.