شِفيلڊ يونيورسٽي
جيڪا هڪ حسين شهر ۾ قائم آهي
يونيورسٽي آف شِفيلڊ انگلينڊ جينامياري شهر شفيلڊ ۾ واقع آهي. شفيلڊ برطانيا جو اهو شهر آهي جنهن سان ڪيتريون حيرانڪُن حقيقتون ۽ حسناڪيون منسوب ٿيل آهن. يونيورسٽي آف شفيلڊ ۽ ٻيا ننڍا وڏا درسگاهه هن شهر جي زيب ۽ زينت هئڻ سان گڏ هن جي علم پروري جا انمول اهڃاڻ ته بڻيل آهن ئي پر شفيلڊ شهر جي حسن جي هاڪ جا حوالا هتان جي شيف ندي (Sheaf River) ۽ ان سان گڏ سموري شهر ۾ ڦهليل اٽڪل اڍائي سئو کن پارڪ، ننڍا وڏا ٻيلا (جن کي هتان جا ماڻهو “ووڊلئنڊ” woodland) سڏيندا آهن ۽ هتان جا باغ باغيچا خاص طور تي رچمنڊ پارڪ، ڪانڪورڊ پارڪ، ڪيلهم آئلئنڊ ميوزم، ملينيم گئلري وغيره آهن. چون ٿا ته شفيلڊ اهڙو شهر آهي جتي هڪ اندازي مطابق وِيهه لکن کان وڌيڪ وڻ سڄي شهر کي پنهنجي سائي ڀاڪر ۾ ڀريو بيٺا آهن. جڏهن ته هن شهر جي ڪل آبادي اٽڪل ساڍا پنج لک ماڻهن تي مشتمل آهي. انهيءِ حساب سان شفيلڊ شهر جي هر شهريءَ جي حصي ۾ تقريبا چئن وڻن جي ڇانوَ ۽ انهن ڇانوَ ڏيندڙ شجرن جو هر فائديمند ثمر به اچي وڃي ٿو.
هونئن به تعليمي حوالي کان علاوه به جيڪڏهن شفيلڊ شهر جو جائزو وٺجي ته خبر پوندي ته هي آباديءَ جي لحاض کان انگلينڊ جو چوٿون نمبر وڏو شهر پڻ آهي جيڪو سائوٿيورڪشائر ميرووپوليٽن جو حصو آهي. اتر انگلينڊ جي هڪ خوبصورت ندي “Sheaf River” جيڪا هن شهر جي مرڪز مان زيرِ زمين (underground) وهي ٿي ۽ جنهن نديءَ کان هن شهر پنهنجو نالو به ورتو آهي يعني “شفيلڊ” (Sheffield)، سا سائوٿ يورڪشائر جي ڊون نديءَ مان (Don River ) مان نڪري ٿي جنهن جي ماٿريءَ ۾ ئي شفيلڊ شهر واقع آهي. هي شهر ڪنهن زماني ۾ ڪاري سون يعني ڪوئلي جي کاڻين ۽ انهن مان حاصل ٿيندڙ پئداوار ۽ آمدني جي حوالي سان مشهور هوندو هيو پر صنعتي ترقيءَ ۾ چوٽ چڙهڻ کان پوءِ شفيلڊ شهر اسٽيل جي پئداوار جو مرڪز بڻجي ويو جنهنڪري شفيلڊ کي “اسٽيل سِٽي” پڻ سڏيندا آهن. بحرحال شفيلڊ شهر جتي ڪافي سنڌي ڪٽنب پڻ آباد آهن جن جو ذڪر به اڳتي هن مضمون ۾ ايندو پر پهريان شفيلڊ شهرجي تعليمي ميدان تي نظر ڊوڙايون ٿا جتي ٻين ننڍن وڏن تعليمي ادارن کان علاوه هن شهر جون ٻه وڏيون درسگاهون اتان جي علم جي افق تي روشن ستارن جيان موجود آهن. انهن مان هڪ درسگاهه آهي شفيلڊ هئلم يونيورسٽي (Sheffield Hallam University) ۽ ٻي آهي يونيورسٽي آف شفيلڊ ( University of Sheffield) ، جنهن کي “شفيلڊ يونيورسٽي” پڻ سڏجي ٿو.
شفيلڊ يونيورسٽي جيڪا هاڻي پنهنجي عمر جا هڪ سئو ڏهه سال پورا ڪري چڪي آهي ۽ پنهنجي وسيع تدريسي ۽ تحقيقي تجربي ۽ منجهنس موجود سهوليتن جي بنياد تي نه رڳو شفيلڊ شهر پر دنيا جي ڪنڊ ڪڙڇ کان ايندڙ نوجوان نسل جي تعلييم ۽ ترتيب ڪري رهي آهي سا اصل ۾ 1905ع ۾ وجود ۾ آئي آهي.
ٽائيمز هائير ايجوڪيشن ورلڊ يونيورسٽيز رئنڪنگ جي 2014ع واري سروي رپورٽ مطابق شفيلڊ يونيورسٽي دنيا جي هڪ سئو ٻارنهن ٽاپ معيار واري يونيورسٽي آهي. جڏهن ته ڪيو ايس ورلڊ يونيورسٽيز رئنڪگ مطابق شفيلڊ برطانيا جي تيرهين ۽ دنيا جي ڇاهٺون نمبر معياري يونيورسٽي آهي. هن يونيورسٽي ۾ اڄڪلهه اٺاويهه هزار شاگرد زيرِ تعليم آهن جن ۾ ڪافي تعداد انٽرنيشنل شاگردن جو پڻ آهي. شفيلڊ يونيورسٽي جي سائنس ۽ ميڊيڪل فئڪلٽيءَ سان منسلڪ پنجن سائنسدانن کي سندن شعبن ۾ نمايان تحقيقن، دريافتن ۽ ايجادن جي عيوض نوبيل انعام ڏنا ويا آهن.
شفيلڊ يونيورسٽي روايتي طور ڪئمپس يونيورسٽي نه آهي جنهن جا سڀئي ادارا ۽ بلڊنگيون هڪ هنڌ ئي هونديون آهن پر هي يونيورسٽي شفيلڊ شهر جي مختلف علائقن ۾ ڦهليل آهي جتي هن جا مختلف ڪاليج، اسڪول، انسٽيٽيوٽ ۽ ٻيا تدريسي، تحقيقي ۽ انتظامي ادارا شاگردن جي وڏي انگ کي سندن دلچسپي وارن سبجيڪٽن ۾ پڙهائي ۽ تحقيق جو اهتمام ڪندا رهن ٿا.
شفيلڊ يونيورسٽي جو مکيه ڪئمپس شفيلڊ شهر جي مرڪزي علائقي کان اولهه طرف ڪجهه مفاصلي تي آهي جتي يونيورسٽيءَ جي مختلف نالن وارن عمارتن ۾ هتان جا ڪيترائي تدريسي ۽ ٻيا شعبا قائم آهن. يونيورسٽي جي هن حصي ۾ موجود تدريسي شعبن ۾ اينيمل ائنڊ پلانٽ سائنسز، بايولاجي، جياگرافي، بايو ٽيڪنيڪل سائنسز، ميڊيسن، ماليڪولر بايولاجي، بايو ميڊيڪل سائنسز، آرٽس، ۽ نيچرل سائنس جا ٻيا شعبا شامل آهن. هن ڪئمپس جي هِڪس بلڊنگ ۾ فزڪس، ايسٽرانامي، اسڪول آف مئٿميٽڪس ائنڊ اسٽيٽڪس پڻ شاگردن جي دلچسپي ۽ گهما گهمي جو مرڪز بنيل هوندو آهي.
شفيلڊ جي ٻي ڪئمپس جنهن کي سينٽ جارج ڪئمپس جي نالي سان سڃاتو ويندو آهي تنهن م فئڪلٽي آف نجنيئرنگ، شفيلڊ اسڪول آف مئنيجمنٽ سائنسز، ڊپارٽمنٽ آف ڪمپيوٽر سائنس، ڊپارٽمنٽ آف ميوزڪ، اسڪول آف آرڪيٽيڪچر، فئڪلٽي آف سوشل سائنسز ائنڊ هيومنٽيز، ٽرنر ميوزم آف گلاس، ٽريڊيشنل هيريٽيج ميوزم کان علاوه ريسرچ لئبارٽريون، انفرميشن ڪامنس، ويسٽرن بئنڪ لئبريري، سينٽ جارج لئبريري ۽ هيلٿ سائنس لئبريري وغيره شامل آهن.انهن کان علاوه هن يونيورسٽي جا ٻيا ادارا جهڙوڪ ويسٽن پارڪ ميوزم، فئڪلٽي آف هيلٿ سائنس، رايل هلمشائر هاسپيٽل، شفيلٽ ٽيچنگ هاسپيٽل، اسپورٽس ۽ انٽرٽينمنٽ فئسلٽيز وغيره هن يونيورسٽي کي هڪ خاص اهميت بخشن ٿا.
شفيلڊ يونيورسٽي ۾ پڙهندڙ يا شفيلڊ شهر ۾ رهائش پذير سنڌين بابت معلومات وٺڻ لاءِ مون جڏهن شفيلڊ کي هڪ ويجهي شهر برئڊ فورڊ ۾ مستقل طور رهندڙ شڪارپور جي دوست ۽ برطانيا جي سنڌين جي سماجي ۽ ثقافتي ڀلائي واري تنطيم“سنڌي سنگت يوڪي” جي متحرڪ ميمبر زاهد جماڻي سان رابطو ڪيو ته هن شفيلڊ جي سنڌين بابت وڏي اتساهيندڙ ڄاڻ ڏني جيڪا شفيلڊ يونيورسٽي ۾ تعليم جي خواهش رکندڙ سنڌ جي نوجوانن لاءِ پڻ دلچسپي ۽ اتساهه جو ڪارڻ بڻجي سگهي ٿي.
زاهد جماڻي ٻڌايو ته شفيلڊ يونيورسٽي مان سنڌ سان تعلق رکندڙ لياقت ڀٽو اگريڪلچر ۾ پي ايڇ ڊي، فياض ڪانڌڙي انجنيرنگ ۾ پي ايڇ ڊي، پروين اعظم نرنسگ ۾ پي ايڇ ڊي حاصل ڪئي آهي. جڏهن ته ساڳئي يوينورسٽي مان لياقت شيخ، زاهد ميمڻ، اشفاق ٽالپر، اي ڊي ڪيريو، حفيظان وڌيو ۽ شهزادو وڌيو پبلڪ هيلٿ ۾ ماسٽرس جي ڊگري حاصل ڪئي آهن. انهن کان علاوه شفيلڊ جي هيلم يونيورسٽي مان رجب علي ڪيرئي انٽرنيشنل بزنس ائنڊ مئنيجمنٽ ۾ ماسٽرس حاصل ڪئي آهي.
زاهد جماڻي ٻڌايو ته اڄڪلهه شِفيلڊ شهر ۾ تقريبا پنڌرنهن سنڌي ڪٽنب مستقل طور رهائش پذير آهن جيڪي سنڌ جي مختلف شهرن ۽ ڳوٺن مان اعليٰ تعليم يا روزگار جي سانگي هن شهر ڏانهن آيا آهن. شفيلڊ شهر جي اهڙن سنڌين ۾ لاڙڪاڻي جو عبدالقادر ڀٽو، گمبٽ جو غلام قادر، خيرپور ميرس جو نثار گلال، ڪنڊياري تعلقي جومير خان خشڪ، ڪنڌڪوٽ جو اڪبر علي بهلڪاڻي، ۽ سنڌ جي ٻين شهرن جا صادق ڀنڀرو، فياض ڪانڌڙو، عالم شيخ ۽ ڊاڪٽر اعظم علي ميمڻ، شڪارپور ضلعي جي ڳڙهي ياسين تعلقي جي ڳوٺ وَڌَو جو شهزادو وڌو، ساڳئي ضلعي جي وزير آباد شهر جو وسيم مهر، ٽنڊوڄام جو اي ڊي ڪِيريو، ڪوٽڙي جو شمس الدين شورو، حيدرآباد جو اشفاق ٽالپر شامل آهن. هن وڌيڪ ٻڌايو ته شڪارپور سان تعلق رکندڙ سنڌ جي نامياري سياستدان غوث بخش خان مهر جي نياڻي مسز وسيم مهر شفيلڊ جي ناموَر ڊاڪٽر آهي. شمس الدين شورو هتان جي صحت واري کاتي “نيشنل هيلٿ سوروس” (NHS)۾ سنڌي ترجمان طور پڻ خدمتون سرانجام ڏيندو آهي. لاڙڪاڻي جو سيد عالم شاهه پڻ شفيلڊ شهر ۾ رهائش پذير آهي.
شفليڊ جي سنڌين مان ڪافي دوست سنڌين جي ثقافتي تنظيم “سنڌي سنگت” جا عهديدار ۽ ان جا متحرڪ ميمبر پڻ آهن. زاهد جماڻي ٻڌايو ته اڄڪلهه هن سنگت جا جيڪي عهديدار آهن انهن ۾ شفيلڊ جا رهاڪو ٽي دوست جهڙوڪ شهزادو وڌيو جنرل سيڪريٽري، نثار گلال فئنانشل سيڪريٽري، اَي ڊي ڪيريو ڪلچرل سيڪريٽري جي عهدن تي فائز آهن، جڏهن ته مانچيسٽر ۾ رهندڙ شڪارپور جو جبار قريشي سنڌي سنگ يوڪي جو صدر، گل ميمڻ انفارميش سيڪريٽري ۽ برطانيا جي برئڊ فورڊ شهر ۾ رهندڙ ڳڙهي ياسين جو علي ميمڻ نائب صدر آهن. مان جڏهن ڪجهه عرصو اڳ برطانيا جي دوري دوران “ سنڌي سنگت يو ڪي” طرفان مانچيسٽر ۾ منعقد ڪيل هڪ ثقافتي تقريب ۾ شريڪ ٿيو هيس تڏهن ان تقريب ۾ برطانيا جي ٻين شهرن سميت شفليڊ کان آيل ڪيترن ئي سنڌي خاندانن سان پڻ ملاقات ٿي هئي.
بحرحال شفيلڊ شهر واري شفيلڊ يونيورسٽي ۾ نوجوانن جي اعليٰ ۽ جديد تعليم سان گڏوگڏ سندن ذهني ترقيءَ ۽ چڱ ڀلائي لاءِ گهڻين سهوليتن جو انتظام ٿيل آهي. انهيءَ سان گڏ شفيليڊ جا سنڌي پڻ شفيلڊ ۾ تعليم لاءِ ايندڙ سنڌي نوجوانن جي همٿ افزائي جو سبب بڻجندا رهن ٿا.
(ڪاوش مڊويڪ مئگزين، 15 اپريل 2015)