لائيڊن يونيورسٽي
جيڪا نيڌرس لينڊ جي چار سئو سال پراڻي يونيورسٽي آهي
لائيڊن يونيورسٽي جيڪا اولهه يورپ جي هڪ خوبصورت ملڪ نيڌرلينڊس ۾ واقع آهي، تَنهن جي قيام جو ڪريڊٽ پرنس آف اورينج ڏانهن وڃي ٿو. ممڪن آهي ته اوهان مان ڪجهه پڙهندڙ “پرنس آف اورينج” (Prince of Orange) جو مطلب “ نارنگين جو شهزادو” ڪڍندا هجن، ڇاڪاڻ جو انگريزي ٻوليءَ ۾ اورينج “نارنگي” ميوي کي ئي چئبو آهي، ۽ شايد اهو به سمجهندا هجن ته جيئن سنڌ جي ضلعي ميرپورخاص ۾ هڪ سنڌي آبادگار کي ، “ڪِنگ آف مئنگوز” (King of Mangoes) يعني “ انبن جوبادشاهه” جو لقب مليل آهي ڇاڪاڻ ته هن جي سوين ايڪڙ زمين تي “سنڌڙي” نالي دنيا جا بهترين انب پئدا ٿيندا آهن، اهڙي ئي طرح نيڌرلينڊس واري لائيڊن يونيورسٽي جي باني کي به ڪي هزارين ايڪڙ زررعي زمين هئي جنهن تي دنيا جون بهترين نارنگيون پئدا ٿينديون هيون جنهن ڪري کيس به نارنگين جو شهزادو سڏيو ويندو هيو. پر دوستو ڳالهه ائين ناهي.
حقيقت هيءَ آهي ته لائينڊن يونيورسٽي جي باني جو نالو وليم(William) هيو. وليم جو پيءُ “ڪِنگڊم آف نيڌرلينڊس” جو بادشاهه هيو ۽ بعد ۾ وليم پاڻ به نه رڳو “ڊَچ انقلاب” جو اڳواڻ بڻيو جنهن نيڌرلينڊس کي اسپين جي اجاراداري مان آزاد ڪرايو پر هو نيڌرلينڊس جو حڪمران پڻ بڻيو هيو.ان دور ۾ “اورينج” شهر جيڪو اڄڪلهه ڏکڻ فرانس جو حصو آهي سو پڻ نيڌرلينڊس ۾ ئي هيو ۽ ان نسبت سان نيڌرلينڊس جي هن انقلابي حڪمران “وليَم” کي “پرنس آف اورينج” جو لقب ڏنو ويو هيو. اهڙي طرح سندس شاهي گهراڻي کي پڻ “هائوس آف اوريج” سڏيو ويندو هيو. هي اهو ئي وليم پرنس آف اورينج هيو جنهن نيڌرلينڊس جي حڪومت جون واڳون سنڀالڻ کان هڪدم ئي پوءِ نيڌرلينڊس جي شهر لائيڊن ۾ اعليٰ تعليم جي ضرورت جي مدِ نظر اڄ کان چار سئو چاليهه سال اڳ يعني 1575ع ۾ هڪ بهترين درسگاهه جو قيام عمل۾ آندو.جيڪو درسگاهه پنهنجي شهر جي نالي پٺيان سڃاڻپ حاصل ڪري اڄ به “لائيڊن يونيورسٽي” جي نالي سان دنيا جي علمي افق تي روشن ستاري جيان چمڪندو رهي ٿو.
لائيڊن يونيورسٽي (Leiden University) نيڌرس لينڊ جي ٻيو نمبر قديم يونيورسٽي آهي. هن کان اڳ هن ملڪ۾ صرف هڪ ئي يونيورسٽي هئي جنهن جو نالو “ يونيورسٽي آف ليووين” آهي، جيڪا نيڌرلينڊس جي ڏاکڻي حصي ۾ هن جي هڪ شهر ليويون ۾ قائم آهي. نيڌرلينڊس جي اترئين حصي جي نامياري صوبي “سائوٿ هالينڊ” جي خوبصورت شهر لائيڊن ۾ پهريون اعليٰ درسگاهه لائيڊن يونيورسٽي ئي آهي. لائيڊن يونيورسٽي جي تعليمي ۽ تحقيقي معيار ۽ هن جي اعليٰ ڪارڪردگي جو اندازو ان ڳالهه مان به لڳائي سگهجي تي ته هن يونيورسٽي سان وابسطه ناميارن محققن، سائنسدانن، استادن ۽ اڳوڻن شاگردن سائنس، ٽيڪنالاجي ۽ سماجيات جي مختلف شعبن ۾ پنهنجين نت نين تحقيقن ۽ دريافتن جي عيوض سترنهن نوبيل انعام حاصل ڪيا آهن. لائيڊن يونيورسٽي کي اهو به اعزاز حاصل آهي ته دنيا جو ناميارو سائنسدان آئن اسٽائين ڪجهه سال هن يونيورسٽي ۾ پڻ وزيٽنگ پروفيسر جي حيثيت سان تدريسي ۽ تحقيقي خدمتون سرانجام ڏيندو رهيو هو.
لائيڊن يونيورسٽي اڄڪلهه سائنس، ميڊسن، بهيوريل سائنسز، نيچرل سائنسز، هيومنٽيز ۽ سوشل سائنسز ۾ دنيا جي بهترين يونيورسٽين مان هڪ ليکي وڃي ٿي. هن نامياري درسگاهه جي نيڌرلينڊس جي علمي ميدان ۾ بهترين ڪارڪردگي جو اندازو ان ڳالهه مان به لڳائي سگهجي ٿو ته هن ملڪ اندر سائنس واري شعبي م نمايان ڪم ڪندڙ ادارن جي لاءِ رکيل اعليٰ ايوارڊ “اسپينوزاپريمائي” جنهن جو ڪل تعدا ستهتر آهي ان مان اڻويهه ايوراڊ لائيڊن يونيورسٽي جي سائنسدانن حاصل ڪري ورتا آهن.
ڪيو ايس ورلڊ يونيورسٽيز رئنڪنگ مطابق لائيڊن يونيورسٽي نيڪنامي واري حوالي سان دنيا ۾ پنجهتر نمبر تي آهي. لائيڊن يونيورسٽي جي اڳوڻن شاگردن مان ڪيترن ئي پنهنجي نمايان ڪارڪردگي جي بنياد تي سماج جي مختلف شعبن ۾ وڏي نيڪنامي حاصل ڪئي آهي. لائيڊ يونيورسٽي جي اهڙن اڳوڻن شاگردن ۾ ڪنگڊم آف نيڌرلينڊس جو اڳوڻو بادشاهه وليم ايلنگزينڊر، ۽ هن ئي بادشاهت جون ٻه راڻيون ڪوئين جيولانا ۽ ڪوئين بيٽرڪس پڻ شامل آهن. هن يونيورسٽي سان شاگردن يا استادن جي حيثيت ۾ وابسطه ٻين شخصيتن ۾ برطانيا جو اڳوڻو بادشاه وليم ٽيون، آمريڪا جو ڇهون صدر جان ڪيونسي ائڊمس، برطانيا جواڳوڻو وزيراعظم جان اسٽاوٽ ٿرڊ ارل آف بيوٽ، گهانا جو وزيراعظم ڪوفي ابرفا بيسا، سائوٿ آفريڪا جو اڳوڻو صدر نڪولس ڊيڊرچ، البانيا جو ناميارو سائنسدان ڊمر بشاتي، انڊونيشايا جا ٻه اڳوڻا وزير اعظم علي ساسڊروميڊجو، سوئيٽن ساجهرر، ساڳي ئي ملڪ جا ٽي اڳوڻا نائب صدر محمد هتا، بوئيڊونيو ۽ سري سلطان هيمڪو، نيڌرلينڊس جا اڳوڻا وزيراعظم نڪولس گرارڊ پئيرسن، مارڪ ريوٽ، چارلس ريوجس بيرينبروڪ، اڳوڻو ڊپٽي پرائيم منسٽر فرسٽ بوڪسٽن، نيڌر لينڊس جي پرنسز مارگريٽ ۽ دنيا ٻيا ڪيترا ئي مشهور سياستدان، سائنسدان ۽ مختلف شعبن سان تعلق رکندڙ شخصيتون شامل آهن
لائينڊن يونيورسٽي جون ست فئڪلٽيون هن ريت آهن جهڙوڪ فئڪلٽي آف نيچرل سائنس ائنڊ ميٿميٽڪس، فئڪلٽي آف ميڊيسن يا لائيڊن يونيورسٽي ميڊيڪل سينٽر، فئڪلٽي آف آرڪيالاجي، فئڪلٽي آف هيومنٽيز، فئڪلٽي آف سوشل ائنڊ بهيوريل سائنس ۽ دِي هيگ ڪئمپس. انهن ۾ جديد علمن جا سڀئي تدريسي ۽ تحقيقي شعبا موجود آهن.يونيورسٽي جي ناميارن ريسرچ انسٽيٽيوٽن ۾ انسٽيٽيوٽآف انوائرنمنٽل سائنسز، ريسرچ انسٽيٽيوٽ فار انٽرنيشنل ليگل اسٽڊيز، سينٽر فار سائنس ائنڊ ٽيڪنالاجي، ريسرچ سينٽر فار لئنگوج ائنڊ ائڊنٽٽي، ڪرائيسزريسرچ سينٽر وغيره شامل آهن.
لائيڊن يونيورسٽي جي لائبريري ۾ اٽڪل پنجهتر لک ڪتاب، ۽ بيو مواد هر وقت پڙهندڙن جي سهوليت لاءِ موجود هجي ٿو. انهيءَ کان علاوه هن يونيورسٽي جو ريڊيو ۽ ٽي وي سسٽم ۽ نيوز ليٽرس پڻ آگاهي ۾ اهم ڪردار ادا ڪندا رهن ٿا. لائيڊن يونيورسٽي جو موٽو (Motto) يعني مقصد يا مول آهي “Bastion of Freedon” جنهن جي معنيٰ آهي “آزاديءَ جو قلعو”. هونئن به سچ اهو ئي آهي ته تعليمي ادارا آزاديءَ جا علمبردار هوندا آهن جيڪي علم ذريعي ماڻهو کي باشعور بڻائي کيس هر قسم جي غلاميءَ کان نجات حاصل ڪرڻ ۾ مدد ڏيندا آهن.
بحرحال لائيڊن يونيورسٽي جيڪا نيڌرلينڊس جي شهر لائيڊن ۾ واقع آهي اهو شهر پڻ پنهنجي ٻين حسناڪين جي باوجود لائيڊن يونيورسٽي جي حوالي سان يونيورسٽي سِٽي طورسڃاتو وڃي ٿو. هن شهر جي ڪل آبادي اٽڪل هڪ لک ٻاويهه هزار ماڻهن تي مشتمل آهي جن ۾ لائيڊن يونيورسٽي ۾ پڙهندڙ اٽڪل ٽيهه هزار شاگرد پڻ هڪ خوبصورت ۽ باشعور اضافي طور ڏٺا وڃن ٿا. جيڪڏهن اوهان به نيڌرلينڊس جي لائيڊن يونيورسٽي مان اعليٰ تعليم حاصل ڪرڻ جا خوبصورت خواب ڏسو ٿا ته پوءِ انهن خوابن جو تعبير پنهنجي محنت، همٿ ۽ صلاحيتن ۾ تلاش ڪري لائيڊن يوينورسٽي جي شاگردن جي آباديءَ ۾ هڪ خوبصورت اضافو بڻجي سگهو ٿا.
(ڪاوش مڊويڪ مئگزين، 28 آڪٽوبر2015)