صوفيا يونيورسٽي
صوفيا يونيورسٽي
ڏکڻ اوڀر يورپ جي هڪ ننڍي پر خوبصورت ملڪ بلغاريه جي گادي واري شهر صوفيا ۾ هڪ عظيم الشان تعليم ادارو واقع آهي جنهن جو اصلي نالو آهي “ سينٽ ڪليمينٽ آف اوهرڊسڪي يونيورسٽي آف صوفيا” پر هن کي عام طور تي صوفيا يونيورسٽي سڏيو وڃي ٿو. “سينٽ ڪليمينٽ آف اوهرڊ” ان بزرگ شخصيت جو نالو آهي جيڪو بلغاريه ۽ ڀرپاسي جي ملڪن جو مسيحي برادريءَ جو روحاني رهنما هيو. هو پنهنجي دور جو ناميارو دانشور ، ليکڪ ۽سماج سڌارڪ هجڻ سان گڏ بلغاريه ۾ ڏهين عيسوي صدي واري اوائلي دور ۾ قائم ٿيل “اوهرڊ لٽرري اسڪول” جو باني پڻ هيو. هي اسڪول بلغاريه ۾ تعليم، ادب ۽ اعليٰ روايتن جي تشڪيل ۽ فراواني ۾ پيڙه جي پٿر واري حيثيت رکي ٿو. سينٽ ڪئليمنٽ کي بلغاريه ۾سندس پاران تعليم ۽ ٻولي جي ترقي لاءِ ڪيل خدمتن جي عيوض وڏي احترام جي نگاهه سان ڏٺو وڃي ٿو. هن جي روحاني ۽ سماجي خدمتن جي اعتراف ۾ صوفيا يونيورسٽي کي سندس نالي سان سڃاتو وڃي ٿو. صوفيا يونيورسٽي جو بنياد ايڪٽيهه جنوري 1888ع ۾ پيو. هن يونيورسٽي کي بلغاريه جي پهرئين اعليٰ تعليمي اداري هجڻ جو اعزاز حاصل آهي. صوفيا يونيورسٽي ۾ هن وقت پنجويهه هزار شاگرد زير تعليم آهن. هي يونيورسٽي سائنس، آرٽس، هيومنٽيز، ميڊيڪل ۽ بزنس سائنسز، ائگريڪلچر، فاريسٽري ۽ ويٽرنري سائنسز وارن شعبن جي حوالي سان دنيا جي معياري يونيورسٽن ۾ ليکي وڃي ٿي. صوفيا يونيورسٽي جي مکيه بلڊنگ صوفيا شهر جي پر رونق علائقي “زار اوسووباڊيل بولورڊ” ۾ واقع آهي جڏهن ته هن جون ڪيمسٽري ائنڊ فارميسي، فزڪس، ايڪنامڪس ائنڊ بزنس ائڊمنسٽريشن، جرنلزم،انفارميٽڪس، ماس ڪميونيڪيشن، پري اسڪول ۽ پرائمري اسڪول ايجوڪيشن واريون فئڪلٽيون صوفيا شهر جي متخلف علائقن ۾ پکڙيل آهن. صوفيا يونيورسٽي ۾ جيولاجي ائنڊ جيوگرافي، بايولاجي، ميڊيسن، ڪلاسيڪل ائنڊ ماڊرن فلاسافي، ايجوڪيشن، هسٽري، لا، سئلوِڪ اسٽڊيز ۽ ٿيالاجيواريون فئڪلٽيون آهن جن ۾ موجود هڪ سئوکان وڌيڪ تدريسي شعبا آهن. هن يونيورسٽي جا ڪي ئي شاگرد وڏن منصبن تي پهتا آهن انهن ۾ بلغاريه جا ٽي سابقه صدر پيٽر اسٽويانوف، جارج پاروانوف ۽ زيليا زيلوف به شامل آهن. صوفيا يونيورسٽي بلعاريه سرڪار جي سرپرستي ۾ هلڻ واري ريسرچ يونيورسٽي آهيجنهن جون مالي ضرورتون هن ملڪ جي تعليم واري وزارت پوريون ڪندي آهي پر بلغاريه جا مخير ماڻهو به پنهنجي ملڪ جي تعليمي ترقيءَ لاءِ مختلف طريقن سان هن يونيورسٽي جي ترقيءَ ۾ پنهنجو هٿ ونڊرائيندا رهن ٿا. تعليم تي سخاوت سان خرچ ڪندڙ اهڙن مخيرن ماڻهن ۾ “هرسٽو جارجوف” پڻ شامل آهي جنهن پنهنجي زندگيءَ جي پڄاڻيءَ کان پهريان پنهنجي ڏهه هزار هم چورس فوٽ قيمتي زمين ۽ پاڻ وٽ پيل وڏي ماليت جو سون صوفيا يونيورسٽي کي حوالي ڪرڻ جي وصيت ڪري راه رباني ورتي هئي. سندس اها وصيت بعد ۾ سندس ڀاءُ “ايولوگي جارجوف” پوري ڪئي.
صوفيا يونيورسٽي وارو ملڪ بلغاريهيورپ جو چوڏهون نمبر وڏو ملڪ آهي. هن جون سرحدون يونان، ترڪي، رومانيه، مقدونيه ۽ سربيا سان ملن ٿيون. تاريخ ٻڌائي ٿي ته هي ملڪ 632ع ۾ يورپ جي ٽن وڏن بلغر قبيلن جهڙوڪ؛ ڪتريغر، اتوغر ۽ اونوغوندري گڏجي تشڪيل ڏنو جنهن کي “گريٽ بلغاريه” سڏيندا هيا. هي پنج سئو اٺيتاليهه سال “بلغارين ايمپائير” جي حيثيت سان پڻ رهيو آهي. بعد ۾ وقت سان گڏ دنيا جي سياست جي لاهن چاڙهن بلغاريه کي ڪڏهن رومن ايمپائير ته ڪڏهن بزنٽائين ايمپائير ته ور ي ڪڏهن ترڪن واري عثمانيه ايمپائير جي تسلط هيٺ به آندو آهي. بلغاريه مٿان ترڪي جي عثمانيه شهنشاهيت جو قبضو جيڪو 1396ع کان شروع ٿيو هيو سو پوڻا پنج صديون جاري رهي 1878ع ۾ ختم ٿيو. انهيءَ دوران بلغاريه جي ڪافي ماڻهن اسلامي مذهب پڻ اپنايو جيڪي زياده تر بلغاريه جي روڊوپس واري علائقي جا “ پومئڪس” رهاڪو هيا. بلغاريه ۾عثمانيه ترڪن جو زور گھٽ ٿيڻ سان ئي بلغارين قومپرستي وارو رجحان وڌيو ۽ قومي تحرڪ جنم ورتو جنهن جو اڳواڻ بلغاريه جو قومي هيرو “واسل ليسڪي” هيو. بحرحال 1870ع واري روس ۽ ترڪي واري جنگ ۽ ان دوران ئي بلغاريه ۾ اپريل واري بغاوت جي نتيجي ۾ بلغاريه 1788ع ۾ آزدي حاصل ڪئي. هن جي آزادي کان ڏهه سال پوءِ بلغاريه جي گادي واري هنڌ صوفيا ۾ هن جي پهرين اعليٰ تعليمي اداري جو بنياد پيو جيڪو پوءِ صوفيا يونيورسٽي جي نالي سان دنيا ۾ مشهور ٿيو. پنهنجي آزاديءَ کان پوءِ به بلغاريه ٻه دفعا “بالڪن جنگين“۽ ويهين صديءَ جي پهرين اڌ دوران پهرين ۽ ٻي مهار ڀاري لڙائين جي تباهڪارين مان متاثر ٿيندي ڪميونسٽ راڄ وري “ پيپلز ريپبلڪ آف بلغاريه” جي سڃاڻپ کان وٺي “ ريپبلڪ آف بلغاريه” واري اڄ جي سڃاڻپ تائين سلامتي ۽ ترقي وارو سفر ڪندي پُر امن ملڪ واري حيثيت ماڻي يورپي يونين جي اٺاويهن ميمبرن ۾ شمار ٿيو آهي. صوفيا بلغاريه جو سڀ کان وڏو گادي وارو شهر آهي. تعليمي لحاظ کان پڻ هي بلغاريه جو مڃيل مرڪز آهي. بلغاريه جي ڪل ايڪونجاهه اعليٰ تعليمي ادارن مان ايڪيهه ادارا صرف صوفيا ۾ آهن جن ۾ عالمي معيار جون چار يونيورسٽيون جهڙوڪ صوفيا يونيورسٽي، نيو بلغارين يونيورسٽي، ٽيڪنيڪل يونيورسٽي آف صوفيا، ۽ يونيورسٽي آف مائيننگ ائنڊ جيالاجي پڻ شامل آهن. انهن يونيورسٽين مان ڏيهي شاگردن سان گڏ دنيا جي ڪيترن ئي ٻين ملڪن جا نوجوان پڻ تعليم پرائي رهيا آهن. سنڌ مان پڻ خيرپور سان تعلق رکندڙ ڊاڪٽر پير بخش فلپوٽوبلغاريه مان تعليم حاصل ڪري آيو هيو.
(ڪاوش مڊويڪ مئگزين، 8 جنوري 2014)