ڪارڊف يونيورسٽي،
ڪجهه سال اڳ جڏهن مان ۽ ڊاڪٽر علي نواز مهر اسڪاٽلينڊ ۾ ڪجهه ڏينهن گذارڻ کانپوءِ واپس انگلينڊ پئي آياسين تڏهن مون کيس راءِ ڏني ته ڇو نه “وَيلز” مان به مختصر چڪر لڳائيندا هلون ته جئين اتي اعليٰ تعليم لاءِ آيل ڪجهه سنڌي دوستن سان به ملون ۽ اتي جي ماڳ مڪانن ۽ درسگاهن جو به درشن ڪندا هلون. بحرحال انهيءَ صلاح تي متفق ٿي اسان پنهنجي ڪار کي ڪارڊف يونيورسٽي واري ديس وَيلز ڏانهن ويندڙ رستن تان ڊوڙائيندا اچي ويلز جي شهر بينگر ۾ پهتاسين.
وَيلز (Wales) انگلينڊ جيان “يونائيٽيڊ ڪِنگڊم آف گريٽ بِرٽن ائنڊ نارٿ آئرلينڊ” (UK) جو هڪ صوبو يا رياست آهي آهي. يورپ جي هن ترقي يافته ملڪ جي ٻين صوبن ۾ اسڪاٽلينڊ ۽ نارٿ آئرلينڊ به شامل آهن. وَيلز جي گاديءَ جو هنڌ ڪارڊف (Cardiff) آهي.ويلز ۽ ان جي گادي واري شهرڪارڊف بابت ٻي دلچسپ معلومات به مختصر طور تي هن مضمون ۾ هيٺ ڏبي، پر پهريان اتان جي تعليمي صورتحال خاص طور تي ڪارڊف يونيورسٽي جي حوالي سان ڪجهه ضروري ڳالهيون شيئر ڪبيون.
برطانيا جي وَيلز صوبي ۾ ڊگري سطح جي تعليم ڏيندڙ ۽ ڊگريون جاري ڪندڙ ڪل نَوَ نامياريون يونيورسٽيون آهن. انهن نوَن يونيورسٽين مان پنج يونيورسٽيون هن جي گادي واري شهر ڪارڊف ۾ آهن ۽ باقي ٻيون چار يونيورسٽيون ويلز جي ٻين شهرن جهڙوڪ “سوان سِي”، “جنيڊ”، “سيريڊيجن” ۽ “ريڪسام” ۾ آهن. ڪارڊف جي انهن يونيورسٽين ۾ 1913ع ۾ قائم ڪيل يونيورسٽي آف سائوٿ ويلز، 1865ع ۾ قائم ڪيل ڪارڊف ميٽروپوليٽن يونيورسٽي، 1882ع ۾ قائم ڪيل يونيورسٽي آف ويلز (جيڪا هاڻي يونيورسٽي آف ڪارڊف سميت ٽن ٻين يونيورسٽين ۾ ورهائجي چڪي آهي)، رايل وَيلش ڪاليج آف ميوزڪ ائنڊ ڊراما (جنهن کي يونيورسٽي واري حيثيت حاصل آهي) ۽ ڪارڊف يونيورسٽي جنهن بابت هي مضمون آهي، شامل آهن. ڪارڊف يونيورسٽي جي قيام جو قصو ڪجهه هن طرح آهي ؛
ڪارڊف يونيورسٽي جنهن کي مختصر طرح صرف “سِي يو” پڻ سڏيندا آهن ، سا حقيقت ۾1881ع ۾ هڪ ڪاليج جي حيثيت سان قائم ڪئي وئي هئي ۽ ان ڪاليج جو نالو “يونيورسٽي ڪاليج آف ويلز ۽ مونمائوٿشائير” هيو. هي ڪاليج ان وقت “يونيورسٽي آف لنڊن” سان منسلڪ هيو ۽ هن جو ڊگريون پڻ يونيورسٽي آف لنڊن مان ئي جاري ٿينديون هيون. بعد ۾ جڏهن ويلز ۾ هڪ يونيورسٽي “ يونيورسٽي آف ويلز” جي نالي سان قائم ٿي ته هن ڪاليج کي ان سان منسلڪ ڪيو ويو هيو.
يونيورسٽي آف ويلز حقيقت ۾ وفاقي سطح جي هڪ نامياري ۽ ويلز (Wales) جي پهرين يونيورسٽي هئي جنهن سان نه رڳو مستقبل ۾ ڪارڊف يونيورسٽي جو بنياد بڻجندڙ ڪاليج “يونيورسٽي ڪاليج آف ويلز ۽ مونمائوٿشائير” منسلڪ هيو پر هن يونيورسٽي سان ويلز جا ڪجهه ٻيا به ڪاليج ۽ اسڪول جهڙوڪ “ يونيورسٽي ڪاليج آف ويلز” ، “يونيورسٽي ڪاليج آف نارٿ ويلز”، “سوان سي ڪاليج”، ويلش نيشنل اسڪول آف ميڊيسن، “ ويلش ڪاليج آف ايڊوانسڊ ٽيڪنالاجي” ۽ ڪجهه ٻيا تعليمي ادارا پڻ منسلڪ ڪيا ويا هيا جن جون ڊگريون پڻ يونيورسٽي آف وليز مان ئي جاري ٿينديون هيون.
بحرحال وقت گذرڻ سان گڏ دنيا جي ٻين ملڪن جيان ويلز ۾ به اعليٰ تعليم جي ادارن جي گهرج ۾ اضافو ٿيڻ لڳو تڏهن هن برطانيا جي هن حصي ۾ پڻ وڌيڪ يونيورسٽيون قائم ڪرڻ جو پروگرام رٿيو ويو. انهيءَ حوالي سان اڳتي هلي ويلز جي هن وفاقي درسگاهه يعني “يونيورسٽي آف ويلز” جي اوائلي ڪاليجن کي ترقي ڏئي انهن کي خودمختيار يونيورسٽين جي حيثيت ڏئي کين نوان نالا ڏنا ويا. انهي عمل جي نتيجي ۾ “يونيورسٽي ڪاليج آف نارٿ ويلز” ترقي ماڻي “يونيورسٽي آف بينگر” بڻجي ويو، “يونيورسٽي ڪاليج آف ويلز” ترقي وٺي “ ابرسٿ يونيورسٽي” بڻيو، “سوان سِي ڪاليج” سوان سِي يونيورسٽي بڻيو، “ ويلش ڪاليج آف ايڊوانسڊ ٽيڪنالاجي” ترقي ڪري “يونيورسٽي آف ويلز انسٽيٽيوٽ آف سائنس” ۽ “يونيورسٽي ڪاليج آف ويلز ۽ مونمائوٿشائير” ارتقا ڪري 1999ع ۾ “ ڪارڊف يونيورسٽي” بڻجي دنيا جي تعليمي نقشي تي نروار ٿي.
ڪارڊف يونيورسٽي کي ويلز جي ٻيو نمبر پراڻي يونيورسٽي سمجهيو وڃي ٿو. هي يونيورسٽي دنيا جي ناميارين يونيورسٽين جي تنظيم “ رسل گروپ” جي ميمبر آهي. “ڪيو ايس ورلڊ يونيورسٽيز رئڪنگ” موجب ڪارڊف يونيورسٽي دنيا جي هڪ سئو ٽيويهون نمبر ٽاپ معياري يونيورسٽي آهي. هن ٻن ناميارن سائنسدانن ٻه نوبيل انعا حاصل ڪيا آهن.
هي يونيورسٽي ٽن بنيادي ڪاليجن تي مشتمل آهي جيڪي سندس فئڪلٽين جي حيثيت رکن ٿا.. هنن ڪاليجن ۽ سندن اسڪولن جا نالا هيٺئين ريت آهن:
ڪاليج آف آرٽس، هيومنٽيز ائنڊ سوشل سائنسز: ڪارڊف يونيورسٽي جي هن ڪاليج ۾ اسڪولن جي حيثيت سان جيڪي نمايان تدريسي ۽ تحقيقي شعبا شامل آهن انهن ۾ ڪارڊف بزنس اسڪول، اسڪول آف انگلش، ڪميونيڪيشن ائنڊ فلاسافي، اسڪول آف ماڊرن لئنگِوِجِز، اسڪول آف هسٽري آرڪيالاجي ائنڊ رليجن، اسڪول آف جرنلزم، ميڊيا ائنڊ ڪلچرل اسٽڊيز، اسڪول آف لا ائنڊ پاليٽڪس، اسڪول آف لائيف لانگ لرننگ، اسڪول آف سوشل سائنسز۽ اسڪول آف ميوزڪ وغيره اچي وڃن ٿا.
ڪاليج آف بايو ميڊڪل ائنڊ لائيف سائنسز: هن ڪاليج ۾ اسڪول آف بايو سائنسز، اسڪول آف ڊينٽسٽري، اسڪول آف هيلٿ سائنسز، اسڪول آف ميڊيسنز، اسڪول آف آپٽوميٽري ائنڊ ويزن سائنس، اسڪول آف فارميسي سائنسز، اسڪول آف پوسٽ گريجوئيٽ ميڊيڪل ائنڊ ڊينٽل ايجوڪيشن، اسڪول آف سائيڪالاجي وغيره اچي وڃن ٿا.
ڪاليج آف فزيڪل سائنسز: هن ڪاليج ۾اسڪول آف انجنيئرنگ، اسڪول آف آرڪيٽيڪچر،اسڪول آف ڪيمسٽري، اسڪول آف ڪمپيوٽر سائنسز ائنڊ انفرميٽڪس، اسڪول آف ارٿ ائنڊ اوشين سائنسز، اسڪول مئٿميٽڪس ۽ اسڪول آف فزڪس ائنڊ ايسٽرونامي شامل آهن. هن جو “يونيورسٽي گريجوئيٽ ڪاليج” پڻ نمايان اهميت ۽ حيثيت جو حامل آهي.
ڪارڊف يونيورسٽي ۾ اٽڪل ٽيهه هزار شاگرد زير تعليم آهن جن ۾ خاصوتعداد هڪ سئوکان وڌيڪ مختلف ملڪن کان آيل انٽرنيشنل شاگردن جو پڻ آهي. اسان جي سنڌ جي ٻين ڪيترن ئي شاگردن کان علاوه سنڌ يونيورسٽي جي لاڙڪاڻي ۽ دادو وارين ڪئمپسن جو پرووائيس چانسلر ڊاڪٽر انور علي شاهه پڻ ڪارڊف اسڪول آف بزنس مان پي ايڇ ڊي جي ڊگري حاصل ڪري آيو آهي. ڊاڪٽر انور علي شاهه جيڪو سکر سان تعلق رکي ٿو تنهن سنڌ جي تعليمي اداران مان بنيادي تعليم حاصل ڪري پنهنجي صلاحيتن جي بنياد تي اسڪالرشپ حاصل ڪري پهريان يونيورسٽي آف لِيڊس انگلينڊ مان ماسٽرس آف بزنس ايڊمنسٽرس جي ڊگري پڻ حاصل ڪئي هئي ۽ بعد ۾ ڪارڊف مان پي ايڇ ڊي جو اعزاز حاصل ڪيو آهي. هو آءِ بي اي سکر جو اڳوڻو ڊائريڪٽر ۽ يونيورسٽي آف سنڌ جي بزنس ائڊمنسٽريشن فئڪلٽي جي ڊين پڻ رهي چڪو آهي.
هن يونيورسٽي ۾ شاگردن جي رهائش لاءِ چوڏهن هال آهن جن ۾ اٽڪل ڇهه هزار کان وڌيڪ شاگردن جي رهائش جوبندوبست ٿيل آهي. انهيءَ کان علاوه يونيورسٽي جون ريسرچ ليبارٽريون، لائبريريون شاگردن لاءِ رات ڏينهن پنهنجا دروازا کولي رکن ٿا ته جيئن هو انهن مان وڌ ۾ وڌ لاڀ حاصل ڪري سگهن. شاگردن جي ڀلائي لاءِ سندن اسٽوڊنس يونينس سميت ٻيا ڪلچرل، اسپورٽس، انٽيلڪچوئل ۽ انٽرٽينمنٽ گروپ پڻ متحرڪ آهن. يونيورسٽي جي ڊبيٽنگ سوسائٽي، ڊرامئٽڪ سوسائٽي ايٿليٽڪس ائنڊ اسپورٽس ڪلب، انٽرٽينمنٽ ڪلب وغيره شاگردن جي ذهني، جسماني ۽ سماجي بهتري ۾ پنهنجو مثبت ڪردار اد ڪندا رهن ٿا.
ڪارڊف يونيورسٽي جنهن شهر ۾ واقع آهي سو پڻ پنهنجين ڪيترين ئي حسناڪين، تاريخي ۽ تفريحي ماڳن مڪانن جي ڪري دنيا ڀر جي سياحن سميت هن يونيورسٽي جي شاگردن جي نگاهه جو مرڪز پڻ بڻيو رهندو آهي. هي شهر ويلز جو گاديءَ جو هنڌ ۽ يونيائٽيڊ ڪنگڊم آف گريٽ برٽين جو ڏهون نمبر وڏو شهر آهي. ڪارڊف جنهن کي 1955ع ۾ وليز جو گادي جو هنڌ بڻايو ويو هيو سو هتان جي ڪاروباري مرڪز هجڻ سان گڏ اسپورٽس سرگرمين جو مرڪز پڻ آهي اهو ئي سبب آهي جو 2009ع ۾ هن شهر کي “ يورپين سٽي آف اسپورٽس” جو اعزاز پڻ ملي چڪو آهي. ڪارڊف ۾واقع ويلش اسيمبلي، ويلز ملينيم سينٽر آرٽس ڪامپليڪس، ڪارڊف انٽرنيشنل اسپورٽس وليج، ڪارڊف ملينيم اسٽيڊيم، ڪارڊف بَي، ڪارڊف آرمز پارڪ سميت ڪارڊف شهر جا خوبصورت درسگاهه جن ۾ ڪارڊف يونيورسٽي پڻ شامل آهي، هن شهر کي هڪ منفرد حيثيت ۽ حسناڪي بخشين ٿا.
ويلز جيتوڻيڪ آباديءَ جي حوالي سان ننڍو صوبو آهي، سو پنهنجي منفرد بيهڪ ۽ فطري سونهن جي ڪري دنيا جي سياحن جي دلچسپي جو مرڪز بڻيل آهي. ويلز جي اوڀر ۾ انگلينڊ، ۽ باقي ٽن طرفن کان پاڻي آهي جهڙوڪ هن جي اتر اولهه ۾ نارٿ سِي ۽ ڏکڻ ۾ برسٽل چينل آهي.هن جي ڪل آبادي اٽڪل ٽيهه لک پنجهٺ هزار ماڻهن تي مشتمل آهي.
(ڪاوش مڊويڪ مئگزين، 1 جولاءِ 2015)