سوئيڊن جو ڪي ٽي ايڇ رايل انسٽيٽيوف آف ٽيڪنالاجي
يورپ ۾ ڪجهه اهڙا ملڪ به آهن جتي تعليم بلڪل مفت ۾ ڏني وڃي ٿي. اهي ملڪ نه رڳو پنهنجي ڏيهي ماڻهن لاءِ اهڙو قابل قدر ڪم ڪن ٿا پر تعليم پرائڻ جو اعليٰ مقصد دل ۾ سانڍي دنيا جي ڪنڊ ڪڙڇ مان ڪهي هتي پهچندڙ مختلف قوميت جا نوجوان پڻ ان سهوليت مان مستفيض ٿيندا رهن ٿا. اتر يورپ جو هڪ خوبصورت ملڪ سوئيڊن پڻ انهن تعليم دوست ملڪن مان هڪ آهي جن پنهنجي درسگاهن جا در دنيا جي هر نوجوان لاءِ کولي ڇڏيا آهن ، جيڪو طالبِ علم چاهي هتي اچِي هتان جي درسگاهن ۾ ڇوليون هڻندڙ علم جي بحر مان ماڻڪ ۽ موتي ميڙي علم ۽ ساڃاهه جي دولت سان مال مال ٿي سگهي ٿو. هتان جا تعليمي ادارا داخلا توڙي پڙهائي واري حوالي سان شاگردن کان ڪنهن به قسم جي فيس ڪونه اڳاڙيندا آهن باقي شاگردن کي پنهنجي سفر، رهائش، کاڌي پيتي، ۽ زندگيءَ سان لاڳاپيل ٻين ضرورتن لاءِ خرچ پکي جو بندوبست پاڻ ئي ڪرڻو پوندو آهي.
سوئيڊن ۾ هونئن ته عالمي سطح تي شهرت رکندڙ اعليٰ معيار جا ڪي ئي بهترين درسگاهه موجود آهن، جهڙوڪ اسٽاڪهوم يونيورسٽي، اپسالا يونيورسٽي، لُنڊ يونيورسٽي، مالمو يونيورسٽي، سوئيڊش يونيورسٽي آف ائگريڪلچر، ورلڊ ميريٽائيم يونيورسٽي وغيره جتي سائنس، آرٽس، انجنيئرنگ، ميڊيڪل، ائگريڪلچر ۽ سوشل سائنسز جي مختلف تدريسي ۽ تحقيقي شعبن ۾ اعليٰ نوعيت جو علمي ۽ تحقيقي ڪم ٿئي ٿو ، پر هن ملڪ جي گادي واري شهر اسٽاڪهوم ۾ ٽيڪنيڪل تعليم وارو هڪ ناميارو ادارو ڪي ٽي ايڇ رائل انسٽيٽيوٽ آف ٽيڪنالاجي سوئيڊن جي تعليمي ميدان ۾ اهم ۽ منفرد حيثيت رکي ٿو. هن انسٽيٽيوٽ کي يونيورسٽيءَ جي حيثيت حاصل آهي.هي پنهنجي اعليٰ تعليمي معيار جي ڪري دنيا جي ٽاپ معياري سطح جي تعليمي ادارن ۾ شمار ٿئي ٿو. هتي ٻين ملڪن جي شاگردن جيان سنڌي نوجوان پڻ تعليم حاصل ڪندا رهيا آهن، جن جو تفصيلي ذڪر ۽ هتي داخلا وٺڻ جي طريقي بابت تفصيلي ڳالههبه ڪيون ٿا پر پهريان هڪ نظر ڪي ٽي ايڇ تي ٿا وجهون.
ڪي ٽي ايڇ رايل انسٽيٽيوٽ آف ٽيڪنالاجي سوئيندن جي گادي واري شهر اسٽاڪهوم ۾ واقع آهي. هن درسگاهه جو سوئيڊن جي مقامي سوئيڊش ٻوليءَ ۾ نالو “ Kungliga Tekniska högskolan” آهي، جنهن ڪري هن کي ان نالي جي ٽنهين لفظن جي صرف پهرين اکرن يعني ڪي ٽي ايڇ (KTH) جي تعارف سان پڻ سڃاتو ويندو آهي. ڪي ٽي ايڇ کي نه رڳو سوئيڊن جو سڀ کان اڳاٽو پوليٽڪنيڪل تعليم وارو درسگاهه هجڻ جو اعزاز حاصل آهي، پر هن درسگاهه کي ڪيترن ئي حوالن سان اسڪينڊينيوين (Scandinavian) ملڪن جهڙوڪ سوئيڊن، ناروي، دينمارڪ، فنلينڊ ۽ آئسلينڊ وغيره جو ٽڪينيڪل تعليم جو وڏو ادارو پڻ ليکيو وڃي ٿو. ڪي ٽي ايڇ جو قيام اڄ کان اٽڪل پوڻا ٻه سئو سال اڳ يعني 1827ع ۾ ان وقت ٿيو هيو جڏهن اڃا دنيا جي اڪثريتي ملڪن ۾ ٽيڪنيڪل تعليم جي باضابطه ادارن جي قيام جو تصور به نه ڪيو ويندو هيو. سوئيڊن ۾ ٽيڪنيڪل تعليم جي هن معياري اداري ڪي ٽي ايڇ پنهنجي قيام کان وٺي اڄ واري جديد دور تائين نه رڳو سوئيڊن ۽ ان جي پاڙيسري ملڪن پر دنيا جي ڪنڊ ڪڙڇ کان ايندڙ شاگردن جي ٽيڪنيڪل تعليم حاصل ڪرڻ واري خواهش کي پوري ڪندي انهن منجهان وڏا ماهر انجنيئر ۽ سائنسدان پئدا ڪيا آهن جن پنهنجي نمايان ايجادن، دريافتن ۽ ڪارڪردگيءَ جي ذريعي دنيا جي ترقي ۾ وڏو ڪردارا ادا ڪيو آهي. اڄڪلهه هن درسگاهه ۾ اٽڪل ويهه هزار شاگرد زيرِ تعليم آهن جن ۾ انٽرنيشنل شاگردن جو خاصو تعداد پڻ شامل آهي.
مون جڏهن ڪي ٽي ايڇ رائل انسٽيٽيوٽ آف ٽيڪنالاجي مان تعليم حاصل ڪندڙ ۽ سوئيڊن ۾ رهائش پذير سنڌ جي موري شهر سان تعلق رکندڙ پنهنجي هڪ دوست ۽ نامياري سنڌي ليکڪ عبدالله مورائي سان رابطو ڪري اتي تعليمي موقعن،درسگاهن ۽ انهن مان تعليم پرائيندڙ سنڌ جي نوجوانن بابت حال احوال پڇيو ته هن ٻڌايو ته “ مان ڪي ٽي ايڇ مان واٽر سسٽم ٽيڪنالاجي واري شعبي ۾ايم ايس سي ڪئي آهي. ۽ اڄڪلهه اسٽاڪهوم يونيورسٽي ۾ وڌيڪ تعليم جاري رکيو پيو اچان.” هن وڌيڪ ٻڌايو ته سوئيڊن جي مختلف تعليمي ادارن ۾ سنڌ جا کوڙ سارا نوجوان تعليم پرائي رهيا آهن. هتان جي گادي واري شهر اسٽاڪهوم ۾ واقع ڪي ٽي ايڇ رائل انسٽيٽيوٽ ۾ پڻ سنڌ جي مختلف ڳوٺن ۽ شهرن سان تعلق رکندڙ سنڌي نوجوانن جو خاصو تعداد مختلف تدريسي شعبن ۾ اعليٰ ڊگرين لاءِ زيرِ تعليم آهي. ڪي ٽي ايڇ رائل انسٽيٽوٽ آف ٽيڪنالاجي ۾ پڙهندر اهڙن سنڌي نوجوانن ۾ سانگهڙ جو ارشد محراب ميمڻ، نوابشاهه جو عمران جمالي، خير پور ميرس جي ڳوٺ سيٺارجا جو شاهد سيال، پنو عاقل جو نويد شاهه، نبيسر روڊ جو سنيل ڪمار، مٺي جو نريش کتري، لاڙڪاڻي جو رمضان لهر، دادو جو اجيت نانڪاڻي، راڌڻ جو جَئه پرڪاش، خيرپور جو سيد ضياع سجاد رضوي، ڪوهستان جو شنڪر لال، سڪرنڊ جو عبدالمجيد رند، حيدرآباد جو ارشاد علي لغاري ۽ ڪراچي جو سنجي راجواڻي شامل آهن.”
ڪي ٽي ايڇ رايل انسٽيٽيوٽ جونپنج ڪئمپسون اسٽاڪهوم ڪائونٽي جي مختلف علائقن ۾ واقع آهن. هن جا نو اسڪول آهن جيڪي يونيورسٽي جي فئڪلٽين جي حيثيت رکن ٿا جن ۾ ڪيترا ئي مختلف تدريسي شعبا قائم آهن.اهي اسڪول هن ريت آهن جهڙوڪ؛ اسڪول آف انجنيئرنگ ائنڊ مئنيجمنٽ، اسڪول آف بايو ٽيڪنالاجي، اسڪول آف آرڪيٽيڪچر ائنڊ بِلٽِ انوائرنمنٽ، اسڪول آف ڪيميڪل سائنس ائنڊ انجنيئرنگ، اسڪول آف اليڪٽريڪل انجنيئرنگ، اسڪول آف انفارميشن ائنڊ ٽيڪنالاجي، اسڪول آف ٽيڪنالاجي ائنڊ هيلٿ ۽ اسڪول آف انجنيئرنگ سائنسز ۽ اسڪول آف مائيننگ وغيره. انهن اسڪولن ۾ جيڪي سِول انجنيئرنگ، آرڪيٽيڪچر، ريئل ائنڊ ڪنسٽرڪشن مئنيجمنٽ، لينڊ ائنڊ واٽر مئنيجمنٽ انجنيئرنگ، مشين ڊزائين، اربن پلاننگ ائنڊ انوائرنمنٽ، نيومريڪل ائنالسز ائنڊ ڪمپيوٽر سائنس، پراڊڪشن انجنيئرنگ، مٽيريل سائنس ائنڊ انجنيئرنگ، بايو ٽيڪنالاجي،انرجي ٽيڪنالاجي، انڊسٽريل انجنيئرنگ ائنڊ مئنيجمنٽ، ائروناٽيڪل ائنڊ وهيڪل انجنيئرنگ، اپلائيڊ فزڪس، ٿيوريٽيڪل فزڪس، فائيبر ائنڊ پوليمر ٽيڪنالاجي، ميڊيڪل انجنيئرنگ، نئنوٽيڪنالجي، فوٽونڪس، مائننگ سائنس، بلڊنگ آرڪيٽيڪچر، نيول آرٽيڪيڪچر، مڪينيڪل انجنيئرنگ جا تحقيقي ۽ تدريسي شعبا قائم آهن . 1950ع ۾ سوئيدن جو پهريون نيوڪليئر ريئيڪٽر هن ئي ڪئمپس اندر سيلر (Celler) ۾ لڳايو (install) ويو هيو.
ڪيٽي ايڇ رايل انسٽيٽيوٽ۾ ٿيندڙ اهم ريسرچ جواندازو هن حقيقت مان به لڳائي سگهجي ٿو ته چوٿين سيپٽمبر 2013ع ۾ آمريڪا جو صدر بارڪ اوباما جڏهن سوئيڊن جي دوري تي آيو هو تڏهن هن ڪي ٽي ايڇ رايل انسٽيٽيوٽ آف ٽيڪنالاجي جي اسڪول آف ڪيميڪل سائنس ائنڊ انجنيرنگ ۾ وڃي اتي “رنيوايئبل انرجي” جي حوالي سان ٿيندڙ ريسرچ ۽ ان بابت حقيقت جي آگاهي ورتي هئي. ڪي ٽي ايڇ جي هن ڪيميڪل انجنيئرنگ واري اسڪول ۾ پاڻي ۽ اهڙن ٻين سستن ۽ آسان ذريعن کي استعمال ڪري ان مان انرجي پئدا ڪرڻ لاءِ تحقيقي ڪم ٿيندو رهي ٿو. اهڙي ريسرچ جي نتيجي مان حاصل ٿيل ڄاڻ جي بنياد تي هتان جي پروفيسرن پاورٽيڪ موبائيل چارجر ۾ پاڻي جا صرف ٻه ٽي ننڍا چمچا وجهي صدر اوباما کي موبائيل فون جي بيٽري چارج ڪري ڏيکاري هئي، جنهن تي صدر اوباما ڪي ٽي ايڇ ۾ رنيوايبل انرجي (Renewable Energy) تي ٿيندڙ ريسرچ تي هن اداري جي ڪوششن کي ساراهيو هيو. ڪي ٽي ايڇ جا پروفيسر هن ريسرچ کي اڃا وڌيڪ وسيع بڻائي اهڙن گهٽ خرچ، مفت وارين يا ناڪاره شين يا ٻين ذريعن مان به انرجي پئدا ڪري ان تي ٽرانسپورٽ، بجلي گهرن، اسپتالن، هوٽلن ۽ ٻين جڳهن تي استعمال ٿيندڙ اليڪٽرانڪ شين کي هلائڻ لاءِ وڏي دلچسپي سان ڪم ڪري رهيا آهن.
سوئيڊن جي درسگاهن ۾ سنڌي نوجوانن لاءِ تعليمي موقعن بابت ڪي ٽي ايڇ جي سنڌي شاگرد عبدالله مورائي وڌيڪ ٻڌايو ته سوئيڊن ۾ تعليم مفت ۾ ڏني وڃي ٿي. هتان جي يونيورسٽين ۾ مفت ۾ داخلائون حاصل ڪرڻ لاءِ سنڌ جي نوجوانن کي گهرجي ته هو انٽرنيٽ ذريعي هن ويب سائيٽ جهڙڪ www.universityadmission.se تي سوئيڊن جي يونيورسٽين ۾ داخلائن جي موقعن بابت ڄاڻ حاصل ڪري ان ۾ ڏنل اِي ميل ائڊريس جي ذريعي پنهنجي پنسد جي يونيورسٽي ۽ ان جي تدريسي شعبي ۾ تعليم حاصل ڪرڻ لاءِ درخواست موڪلين. سوئيڊن جي يونيورسٽين ۾ داخلا بابت مٿي ڄاڻايل ويب سائيٽ سوئيڊن جي تعليمي ادارن جي مرڪزي ۽ گڏيل سسٽم جي نمائندگي ڪري ٿي. داخلا جي اميدوارن کي مختلف ڊگرين لاءِ ڪن به چئن تدريسي شعبن ۽ چئن مختلف يونيورسٽين جو انتخاب ڪرڻو آهي. سندن اهڙيون درخواستون مٿئين ويب سائيٽ ۾ ڏنل اِي ميل تي وصولي کان پوءِ اميدوار جي موجوده تعليم، ميرٽ، يونيورسٽي ۽ تدريسي شعبي جي پسند ۽ گهرج جي بنيادي تي اڪلائي اميدوار جي مختلف يونيورسٽين ۾ داخلا بابت فيصلو ڪيو ويندو آهي..” ڪي ٽي ايڇ رائل انسٽيٽيوٽ آف ٽيڪنالاجي ۾ داخلا لاءِ اهل بڻجندڙ سوئيڊن توڙي دنيا جي ٻين ملڪن جا شاگرد پاڻ کي خوشنصيب سمجهندا آهن.
(ڪاوش مڊويڪ مئگزين، 10 ڊسمبر 2014)