جيءَ ۾ جادو جاڳائڻ وارو شخص!
حسن مجتبيٰ
هُو شهر ۾ سڀني کان پهرين پهچڻ وارو شخص هوندو هو، اخبار وارن کان به پهرين، باک سمي کير کڻي ايندڙ گهوڙي گاڏين کان به پهريان.... هو صبح جي پهرين جهونڪي جيان هو، ائين لڳندو هو ته هو رات جي پڄاڻي ڪري صبح جو سوجهرو ڪرڻ وارو شخص هو.
لائق ٿيٻو يا لائق سنڌي، سنڌي اخباري دنيا ۾ سائين لائق جي نالي سان سڏجڻ وارو هيءَ عجيب انسان سنڌي صحافت جو هلندڙ ڦرندڙ اسڪول، ۽ سنڌي زبان ۽ تاريخ جو جيئرو جاڳندو انسائيڪلوپيڊيا هو. هو واقعي به هڪ قصه گو شخص هو، ڪهاڻي در ڪهاڻي ۽ ڳجهيون ڪهاڻيون ڄاڻڻ وارو شخص.
منهنجي صحافت جي ابتدائي ڏهاڙن ۾ مون کي منهنجي دوست سُهيل سانگي نصحيت ڪئي هُئي، جڏهن توکي شهر ۾ ڪٿي به خبر نه ملي ته تون سائين لائق وٽ هليو وڃجان جڏهن به ڪٿي به خبر نه ملي ته سائين لائق وٽ تنهنجي لاءِ ايڪسڪلوسيو خبر هوندي، هڪ اسڪوپ هوندو هو ۽ اڪثر ڪري ائين ئي ٿيندو هو، ائين به ناهي ته سائين لائق منهنجي خبرن جو ذريعو هوندو هو.
خبرون ته بس بهانو هونديون هيون شروع شروع ۾ سائين لائق سان گڏ ويهڻ سان ياري باشي خاطر.
هُو سنڌ جو عاشق هو، بلا جي جمالياتي حسن جو ڌڻي.
اها به عجيب ڳالهه هُئي ته اڪثر عاشق ماڻهو حُسن جا متوالا هوندا آهن، پر ڪيترائي حسين ماڻهو سائين لائق جا چاهڻ وارا ۽ متولا هوندا هُئا، هُو بقول ڪلاسيڪي سنڌي ڳائڻ جي جيءُ ۾ جادو جڳائڻ“ وارو ماڻهو هو، مان اهڙن حسينن کي سنڌ جا ”قومي سهڻا“ سڏيندو هوس، جن جا نسل وري سائين لائق جي چاهڻ وارن ۾ شمار ٿيندا هُئا.
مٿي تي سنڌي ٽوپي، هٿ ۾ پلاسٽڪ شاپر، جنهن ۾ سنڌي، اردو، انگريزي اخبارون ۽ رسالن جا ٿها پيل هوندا هُئا ۽ گولڊ ليف سگريٽ ”ڏيئي مان ڏيئي“ ٻارڻ جيان ڏکائيندو هو، جيئن پروين بوبي دکائيندي هُئي يا جيئن بقول سنڌي شاعري جي.
سگريٽ سان ئي ڏينهن ٻري،
سگريٽ سان ئي رات،
تيلي دکائڻ جو مشغلو،
جيئن ڪو ڏيئو ٻري،
يا جيئن ڪوئي منهنجي اندر،
آهستي آهستي ٻرندو رهيو آ.
مان سائين لائق سان ڀوڳ ڪندي چوندو هوس ته گولڊ ليف جي پاڪيٽ تي ڇپيل مارڪ واري شخص جي جاءِ تي تنهنجي تصوير هُجڻ گهربي هُئي، مان هُن سان اهو به مذاق ڪندو هوس ته گولڊ ليف جي پاڪيٽ تي جيڪو سُنهري مس سان دستخط ٿيل هو، اهو ڌڻيءَ جو دستخط لڳندو هو، چين سموڪر سائين لائق گلي جي ڪينسر ۾ مري ويو، هُن جي گلي ۾ ڪهڙيون ڪهڙيون ڪهاڻيون، گيتن وانگر آبشارن جي صورت ۾ نڪرنديون هيون، ائين لڳندو هو ڄڻ سائين لائق جي رڳن ۾ خون نه پر قلم جي سياهي گردش ڪري رهي آهي، ڪهاڻي در ڪهاڻي، اندروني ڪهاڻين جون به ڪهاڻيون.
ائين لڳندو هو، هُو اخبارن جي لاءِ خبرو گڏ نه ڪندو هو پر سنڌ جي تاريخ جي سينڌ ستارن سان ڀريندو هو. سائين لائق ٽنڊي بهاول ۽ شاهه بندر ۾ ماريا ويندڙ نوجوانن جي قتل عام جي خود تحقيق ڪئي هُئي، مان اُن سان گڏ ٻنهي واقعن جي شڪار ماڻهن جي وارثن سان ملڻ ويو هُئس، سائين لائق سنڌي اخبارن ۾ پروف ريڊر به هو ۽ سنڌي پرنٽ ميڊيا ۽ ٻوليءَ جي نوڪ پلڪ سنوارڻ جو ٻيڙو به هُن پنهنجي ڪُلهن تي کڻي ورتو هو، سنڌي ٻوليءَ جي هڪ به غلط حرف يا چُڪ تي هُن جو ڪوبه سمجهوتو نه هوندو هو.
ائين لڳندو هو ته هو اخبارن ۾ سنڌي ٻوليءَ جي لفظن جو مسيحا هُجي بي جان لفظ هُن جي سامهون ڳالهائڻ لڳندا هئا، روشن ٿي ويندا هُئا.
هُو ٻڌائيندو هو ته ڪيئن نه بينظير ڀٽو جي پهرين دؤر اقتدار ۾ لفظ سنڌ جي انگريزي ۾ هِجي Sind هوندي هُئي، جيڪا هُن جي وزير اعظم کي خط لکڻ کان پوءِ سرڪاري طور درست هِجي ڪري Sindh لکجڻ لڳي هُو به لاهور جي بابا نظام وانگر سنڌي ۽ مُلڪي صحافت ۽ حالتن جو رڪارڊ ڪيپر هو، ڪيترن ئي انقلابين جي دائي.
هُو ٽنڊو ڄام هاءِ اسڪول ۾ استاد رهيو ۽ پوءِ صحافت ۾ آيو، نوجوان نسل هُن جا چاهيندڙ هُئا، هُو ون يونٽ تحريڪ ۽ سنڌي ٻولي قومي ٻولي تحريڪ جو حصو پڻ رهيو هو، هُن جو تعلق هڪ اهڙي ڳوٺ سان هو، جنهن مان هر وقت گلابن جي خوشبو ايندي هئي، اهيو هڪ الميو آهي ته هاڻي اهڙي ڳوٺ جي گلابن جي خوشبوءِ ۾ خون ناحق جي بدبو به شامل ٿي چُڪي آهي، اِهو الميو شايد سڄي سنڌ جو آهي، پوري ملڪ جو آهي.
[نوٽ: هيءَ تحرير ’بي بي سي اردو سروس‘ لاءِ حسن مجتبيٰ لکي، جنهن تان ترجمو ڪري ’روزاني عبرت‘ ۾ ڇپي وئي.]
’روزاني عبرت، حيدرآباد‘ 15 فيبروري 2014ع