صحافتي ڀيٽا
سنڌي صحافت جو قلندر سائين لائق...!
لالا رحمان سمون
اڄ نه اوطاقن ۾ طالب تنوارين.
آديسي اُٿي ويا، مڙهيون مون مارين.
جيءَ کي جيارين سي لاهوتي لڏي ويا. (شاهه)
سائين لائق سنڌي اسان جو اهو محترم استاد هيو، جنهن اسان جو ڪو باقاعده ڪلاس يا پيرڊ ته نه ورتو، پر هلندي گهمندي، اٿندي، ويهندي، واندڪائيءَ جي گهڙي هجي يا اخبار ۾ ڪم دوران اهڙا گفتا، لفظ، چوڻيون، ڳجهارتون ۽ صحافتي صنفون ائين سمجهائي ويندو هو جو گهڙي پل لاءِ سوچ ۾ پئجي ويندا هئاسين، سائين پنهنجي سڀاءُ ۾ صوفي هو ۽ علم ۾ قلندري واٽ هيس، کيس سدائين هٿ ۾ ٿيلهي هوندي هئي، سائينءَ جو سڄو علم، پروڙ ۽ پورهيو ان ٿيلهيءَ ۾ اوتيل هو، سندس ونڊ ان ٿيلهيءَ مان هر خاص ۽ عام لاءِ هو. سائين لائق لطيف وارو نسورو سنڌي هو، جنهن وٽ مزاحمت، هوڏ، نماڻائي، ٻاجهارائپ، رواداري ۽ حياءَ جا گُڻ هئا، سندس وڇوڙو جهوريندڙ آهي. هر شيءِ فنا جي مصداق ئي آهي. سندس پيار ۽ اُڪير اسان کي سدائين ياد رهندي، هو اسان کي پنهنجي ابي وانگر ئي لڳو، رب تعاليٰ کيس پنهنجي ٻاجهه ۾ پناهه ڏئي.
دلبر هن دنيا ۾ وڃي رهندو واس
(شاهه)
سائين لائق سنڌي
مدد علي سنڌي
محترم محمد لائق سان منهنجي دوستي صحافت دوران ٿي. سنڌ نيوز، عبرت، مهراڻ ۽ آفتاب اخبارون، اڄ کان 40 ورهيه اڳ حيدرآباد شهر جون اهم اخبارون هيون. 1980ع ۾ سنڌ نيوز جي آفيس گاڏي کاتي حيدرآباد ۾ هوندي هئي، سائين لائق مون وٽ ايندوهو. اهو اخبارن جو مشڪلات وارو دور هو. اخبارن تي سينسر شپ جاري هو. اخبارون روزانو سينسر ڪرڻ کانسواءِ نه نڪري سگهنديون هيون. اهڙي وقت ۾ هو، مون وٽ ايندو هو، ڪيترا ڀيرا ڏاڍا ڪارائتا مشورا به ڏيندو هو. ڪجهه وقت لاءِ سنڌنيوز ۾ به ڪم ڪيائين. پوءِ ته آفتاب اخبار جو، هن سان آخري دم تائين لاڳاپو رهيو. مان بعد ۾ عبرت آفيس ۾ هليو ويس. پر آئون سنبران ته ڪو اهڙو ڏينهن نه هجي ته هن مون وٽان ڀيرو نه ڀڃيو هجي. شاهه سائينءَ تي ۽ سنڌي ٻوليءَ تي کيس دسترس حاصل هوندي هئي، هاڻ اهڙا ماڻهو ڪٿي؟ ڏيئو کڻي ڳوليون ته به ماڻهو نه لڀندا سائين لائق جهڙا. شل جنت ۾ جايون ولاري، اسان کي سدائين ياد ايندي رهندي باقي ته:دلبر هن دنيا ۾ وڃي رهندو واس.
18.01.2014
اندر ۾ گور صوفي طبيعت رکندڙ
سهيل سانگي
هڪ اهڙو ماڻهو جيڪو منهنجو به دوست هو، منهنجي چاچا سچل جو به ته وري منهنجي پٽ رياض جو به دوست هو. سچو نهٺو، ماٺيڻو ماڻهو پر اندر ۾ گور صوفي طبيعت رکندڙ، پڙهيل لکيل عالمن وانگر. پر ڪڏهن اهڙو ڏيکاءُ نه ڏنائين، سنڌ ۾ هر چرندڙ ڦرندڙ ماڻهو پوءِ کڻي اُن جو ڪهڙي به شعبي سان تعلق هجي، ان سان ذاتي ڄاڻ سڃاڻ، ساڳي وقت سنڌ ۾ هر سطح تي اٿندڙ هر تحريڪ، چرپر تي گهري نظر سنڌ اڄ 50 سالن جي تاريخ جي ڊيٽا پارکو ۽ اينٿرا پالاجسٽ کان محروم ٿي ويئي.
لِڪا ڀڻن لوڪ ۾....!
ناز سهتو
ٻيو ڪير مڃي يا نه مڃي، پر آئون وڏي واڪ چوان ٿو ته 1980ع ۾ آئون جڏهن حيدرآباد آيس ته جن ماڻهن ٻئي ٻانهون کولي منهنجي مدد ڪئي، انهن ۾ سائين لائق سنڌي سڀني کان اڳيان هو. روزاني آفتاب ۾ لڳاتار 8 سال ۽ پوءِ ڪاوش گروپ ۾ ڪيترائي سال سائينءَ سان اسان گڏ رهياسين. هو سدائين اسان جو رهبر رهيو، جتي منجھياسين، سائين لائق اسان جي رهبري ڪئي. هو ڀٽائيءَ جي سر رامڪليءَ وارو جوڳي هيو.......
16 جنوري 2014ع
هڪ بهترين استاد ۽ بهترين صحافي
خالد کوکر
سائين لائق سنڌي هڪ بهترين استاد ۽ بهترين صحافيءَ سان گڏ هڪ بهترين انسان پڻ هو. يگاني طبيعت وارو هي انسان انتهائي شفيق ۽ پيار ڪندڙ ماڻهو هو. 1980ع واري شروعاتي دؤر ۾ جڏهن مون روزاني آفتاب ۾ ڪم شروع ڪيو، تڏهن سائين لائق سان ملاقات ٿي ۽ جنهن شفقت پاٻوهه ۽ پيار سان هو پهرين ڏينهن مليو، زندگيءَ جي آخر تائين هو ائين ئي شفيق رهيو. هو سنڌي ٻوليءَ جو نهايت پارکو هو ۽ اسان جي هُن ٻوليءَ جي باري ۾ تمام گهڻي رهنمائي ڪئي. فقيري طبيعت واري هن محنتي انسان کي اسان ڪڏهن به ڪاوڙ ۾ نه ڏٺو ۽ نه وري سندس چهري تي چڙ وارو گهنج ڏٺو. سندس وڇوڙو سندس خاندان جي ڀاتين سان گڏو گڏ سندس دوستن ۽ اخباري حلقن ۾ به سوڳ وارو ماحول ڇڏي ويو آهي، ڇاڪاڻ ته سائين لائق جي دوستيءَ جو هڪ تمام وڏو حلقو آهي. سائينءَ جي وڇوڙي تي اهي سڀ سوڳوار آهن. ڌڻي در دعا آهي ته شل الله تعاليٰ سائين کي پنهنجي رحمت ۾ رکي.
ايگزيڪيوٽو ايڊيٽر، ’روزاني جيجل‘19.01.2014
يار زنده ته صحبت باقي...!
شبير نظاماڻي
سائين لائق کان جڏهن به موڪلائبو هو ته چوندو هو، ”يار زنده ته صحبت باقي!“ پر اڄ اهو شفيق انسان اهي لفظ چوڻ لاءِ موجود ناهي. سوچيان پيو ته هاڻ اهي لفظ ٻڌڻ لاءِ اسان وري الائي ڪڏهن ملنداسين. روزاني ’سنڌ ايڪسپريس‘ حيدرآباد
استاد لائق سنڌيءَ جو وڇوڙو
صالح بلو
استاد لائق سنڌيءَ جو وڇوڙو سنڌي ٻولي سنڌي صحافت ۾ وڏو خال پيدا ڪري ويو، جيڪو تاريخ جو انمول هيرو هو، جنهن سنڌي ٻولي علم، ادب ۾ وڏي خدمت ڪئي، خاص طرح صحافتي دنيا ۾ سندس وڏو نالو رهيو، جيڪو پروف ريڊر کان وٺي پيسٽنگ ڪندو هو ته ساڳئي وقت سنڌي ٻوليءَ جي اصليت ۽ ان جي اهميت کي اجاگر ڪندو رهيو.
سائين لائق سنڌي آفتاب اخبار، عبرت بعد جڏهن سنڌ اخبار جيڪا 1995ع ۾ شروع ڪئي سين ته اسان وٽ به آيو يار ويس، کلڻو ملڻو، سگريٽن جا سوٽا جنهن انداز سان هڻندو هو، هو هر ڪنهن سان ڀاڪر پائي قرب سان ملندو هو، سندس زندگي سنڌي ٻوليءَ جي خدمت ڪرڻ ۽ اخباري ٻوليءَ کي سڌارڻ ۾ گذري. اخبار ۾ ٿيندڙ غلطين کي سڌارڻ ۾ وڏو ڪردار ادا ڪندو هو، جنهن ڪيترائي بهتر شاگرد پيدا ڪيا. سنڌ اخبار بعد ڪوشش ۾ رشيد راڄڙ سان گڏ ڪم ڪندو هو، ليڪن سنڌ اخبار ڀرسان سندس رهائش هوندي هئي، جنهنڪري روز صبح جو ضرور اچي ڪچهري ڪندو هو. لائق سنڌي جنهن جي ڪڇ توڙي هٿ ۾ ڪيتريون اخبارون هونديون هيون، سندس رهائش اخباري لئبرري بڻيل هئي. سائين لائق سنڌي جيڪو جسماني طور اسان وٽ موجود ناهي پرسندس ڪيل خدمتون، يادون تاحيات زندهه رهنديون ۽ تاريخ جو حصو رهنديون.
ايڊيٽر سنڌ گرين نواب شاهه 22.01.2014
مرڪون وکيريندڙ انسان
خالد چانڊيو، سنڌ ٽي وي
سائين لائق سنڌي سنڌ ۾ علم، ادب ۽ صحافت جي حوالي سان تمام شفيق ۽ محنتي ماڻهن ۾ شمار ٿئي ٿو. منهنجي خوشقسمتي آهي، جو مون سائين لائق سنڌيءَ سان گڏ ڪم ڪيو ۽ ان دوران ان کان گهڻو ڪجهه سکيو. سائين لائق سنڌي پنهنجي طبيعت ۾ انتهائي پيار ڪندڙ ۽ هميشه مرڪون وکيريندڙ انسان رهيو. سائين پنهنجي سوچ ۽ فڪر ۾ سنڌ دوست، تعليم دوست ۽ انسان دوست شخص هو، هو سنڌ جي حالتن تي سدائين ڏکارو رهندو هو ۽ ڪجهه ڪرڻ جي لاءِ هميشه تلقين ڪندو رهندو هو، چوندو هو ته ڀوتارن کي ڇا ڪجي جن سنڌ ۽ سنڌي ماڻهن کي نقصان ڏنو آهي. بهرحال سائين لائق سنڌي هڪ استاد هئڻ سان گڏ علم، ادب ۽ صحافت جو تمام سهڻو ۽ ناميارن نالن جيان مشهور ۽ عظيم شخص هو، جنهن کي سنڌ هميشه ياد رکندي.
سائين لائق اسان جو استاد
فيض کوسو،ڪي ٽي اين
آئون ٻارهوس ته مون کي منهنجي ڀائرن حضور بخش ۽ فيض محمد ٻڌايو ته سائين لائق اسانجو استاد آهي. انهن ڏينهن ۾ سائين لائق آفتاب اخبار ۾ ڪتابت ڪندو هو. پهريون ڀيرو منهنجو فوٽو ۽ ڪجهه لکڻيون آفتاب اخبار ۾ شايع ٿيون هيون. ان اتساهه کانپوءِ آئون اخبارن ۽ پوءِ اليڪٽرانڪ ميڊيا سان واڳجي ويس، آئون اڪثر پنهنجي والد صاحب سان گڏ آفتاب اخبار ۾ ويندو هوس، سائين لائق هميشه اسان سان ٻاجهه ۽ محبت سان پيش ايند هئا، اهڙا اتساهيندڙ ماڻهو دنيا ۾ بنهه گهٽ پئدا ٿيندا آهن. اسان ته بهرحال هڪ راڄ جا آهيون، انڪري هن اخباري دنيا ۾ مون کي سونهون ڪرڻ لاءِ بنهه گهڻو اتساهيو. يقين نٿو اچي ته سائين لائق سنڌي هاڻي اسان ۾ نه رهيو آهي، هو بهرحال پنهنجي سنڌ امڙ جي هنج ۾ ستو آهي ۽ مون کي يقين آهي ته هو بنهه آسودو ۽ خوش هوندو، ڇاڪاڻ ته ڌرتي ماءُ پنهنجي ٻچڙن کي ڪڏهن به ڏک ۽ تڪليف نه ڏيندي آهي. هو ڌرتي ماءُ جو سچو پچو عاشق هو. 18.01.2014
سائين لائق سنڌي جديد سنڌي صحافت جو اکين ڏٺو شاهد هو. هُن پنهنجي خوبصورت سوچ ۽ صوفي مزاج سبب پيار ورهايو. هن وٽ ڪنهن لاءِ به ننڍي وڏي جو ڪو فرق نه هوندو هو. هن سدائين محبتون ورهايون، نوان ماڻهو اڀاريا ۽ انهن ۾ جذبو اڀاريو ۽ ڪيترائي ليکڪ سندس ان عمل سبب ناليوارا ٿيا، انهن سنڌي شاعري ادب ۽ سياست ۾ ڪردار ادا ڪيو ۽ ادا ڪري رهيا آهن.
اسين سمجهون ٿا ته سنڌ ۾ ٻن ماڻهن/ شخصيتن تي هر مڪتبه فڪر چاهي سياسي، ادبي هجي ان جي Atraction ۾ ڪو فرق نه آيو ۽ سندن ڳالهه ۽ سڀاءُ جو هر ماڻهو پيو هام هڻندو هو. هڪڙو هو حفيظ قريشي ۽ ٻيو هي اسان جو سائين لائق سنڌي. سائين هميشه ملندي رستي تي پنڌ ويندي ڳوٺ نه اچڻ جي ۽ نه ملڻ جي ميار ڏيندا هئو ۽ اڄ توهان ڏي آيا آهيون ته توهان هليا ويا آهيو؟ اکين ۾ ڳوڙها اچي ويا آهن. سائين! سدائين گڏ.
جاويد سوز هالائي، پنهل ساريو، تاريخ 16.01.2014
سائين لائق سنڌيءَ جي وڇوڙي هر اُن عمر واري شخص کي جهنجهوڙي ڇڏيو آهي، جنهن ساڻس هڪ دفعو ملاقات ڪئي هئي، جهڙو سندن نالو هيو اهڙوئي لائق شخص. هر ماڻهوءَ سان پيار ڪندڙ سائين لائق مون سميت سمورن انهن دوستن جو دوست هيو، جيڪي انسانيت سان محبت ڪندڙ آهن. سائين پنهنجي سموري عمر ۾ سواءِ محبت جي ٻي ڪا به پرچار نه ڪئي. آئون سائينءَ جي انهن شاگردن مان آهيان، جيڪي ساڻس تمام گهڻو ويجهو رهيا، سائين سان گڏ گهاريل 2 سال زندگيءَ جا يادگار سال آهن، انهن سالن دوران سائين لائق کان جيڪو ڪجهه سکيو، اهو منهنجي سموري زندگيءَ جو سرمايو آهي، آئون هن وقت صحافتي دنيا ۾ جيڪو ڪجهه به آهيان، سائين لائق جي ڪري آهيان، ساڻس سموريون ڪچهريون، يادگار ۽ دل تي نقش ڪندڙ آهن، سائين لائق هن وقت اسان ۾ ناهي پر سندس يادون ۽ نصيحتون اسان سان سموري حياتي گڏ هونديون.
گل حسن لغاري سب ايڊيٽر روزاني شام ‘حيدرآباد
پريم تنهنجا پار، ڪهڙا چئي ڪهڙا چوان.
انهيءَ ڪري نه ٿو چوان، جو هن مون کي (ڪابل ۽ قابل)، (نظر ۽ نذر)، (قتل ۽ ڪتل) ۽ ٻيا نه ڄاڻ ڪيترائي لفظ، اچار جي صورت ۾ ريڊيو ٻڌي سيکاريا، پر هن عبرت ۾ ڪم ڪندي ڪيترن ئي اصل ۽ نقل لفظن ۾ فرق ڪرڻ به سيکاريو. هن جو خلوص، پيار ۽ شفقت وارو هٿ سچ پچ ته وسري نه سگهندو. دعا آهي ته شال سائين لائق سنڌيءَ کي رب پاڪ جنت الفردوس ۾ جڳهه عطا ڪري. آمين
امين ارباب
(ريڊيوحيدرآباد)
لائق سنڌي هڪ مخلص ماڻهو ۽ مخلص صحافي هو، لائق سنڌي سنڌي ميڊيا جي علامت طور سڃاڻپ رکندو، مون هڪڙي ڀيرو هن کي اخبار جا پروف چيڪ ڪندي ڏٺو ۽ مون کي ريس ٿي ته ڊيسڪ تي ڪم ڇڏي جيڪر پروف وارو ڪم ڪجي، لائق سنڌي، سنڌي صحافت جو ڪلاسيڪل ڪردار هو، اسان جي سنڌي اخبارن توڙي صحافي ليڊرن کي لائق سنڌيءَ جي ياد ۾ ڪو وڏو ميڙاڪو ڪوٺائڻ گهرجي، جيڪڏهن ائين نه ٿو ڪيو وڃي ته پوءِ هن جي حياتي ۽ هن جي ڪم بابت ڪو يادگار ڪتاب ڇپائڻ گهرجي، ته جيئن اسان جو ايندڙ نسل سنڌي صحافت جي ڪم کان واقف ٿئي.
واحد ڪانڌڙو، صحافي/ قومي ڪارڪن
ماڻهو سڀ نه سهڻا، پکي سڀ نه هنج
ڪنهن ڪنهن ماڻهوءَ منجھه اچي بوءِ بهار جي.
ماڻهو، ماڻهوءَ منجهه مڻيا شامل هوندي آهي، سائين لائق ذاتي زندگي ۽ عملي زندگيءَ ۾ هڪ لائق ۽ آدرشي انسان هو. شفيق۽ محبتي استاد سان گڏ محبت ڪندڙ ۽ هميشه شاباس ڏيندڙ هڪ زندهه دل انسان هو. اخباري دنيا ۾ اچڻ بعد مون سان سندس هڪ خاص تعلق جڙيو هو. ڪڏهن ڪڏهن دڙڪا به ڏيندو پر انهن دڙڪن ۾ به پنهنجائپ ۽ پيار شامل هوندو هو. جڏهن سائين جي هدايت سخت لهجي ۾ هوندي هئي ته وري جهٽ ۾ منهن تي مرڪ آڻي چوندو هو ته جمالي تون مون کي اسماعيل وانگر پيارو آهين. هڪ ڀيرو 1995ع ۾ جڏهن ڪاوش اخبار تڏهوڪي ڊپٽي ڪمشنر بدين جناب سبحان ميمڻ خلاف لکيو هو ته سائين لائق پنهنجائپ واري انداز ۽ صحبت ۾ چيو هو ته جمالي آئون ڳو ٺ اچي توکي مار ڏيندس، ائين جيئن اسماعيل (سندس پٽ) کي سختيءَ سان سمجھائيندو آهيان. مون مرڪي جواب ڏنو هو ته توهان استاد، وڏا ۽ والدين جهڙا آهيو.
اڄ اهي يادون سائين جي محبت ۽ شفقت ٻيهر ياد ڏيارين ٿيون. الله تعالى کيس جنت ۾ جاءِ عطا ڪري ۽ سائين لائق ٿيٻو جون نصيحتون اسان کي به ياد رهن، جنهن لاءِ پڻ آئون دعاگو آهيان. اميد ته مون سميت سائين لائق جا ادب ۽ صحافت جا ساٿي توڙي کانئس سبق حاصل ڪندڙ سڀئي شاگرد کيس اهڙي ئي محبت ۽ اڪير سان ياد ڪندا رهن.
مصطفيٰ جمالي، 8 آڪٽوبر 2014ع، ڪاوش بدين
هڪ انتهائي لائق استاد سائين لائق سنڌي صاحب جي وڇوڙي تي سچ پچ ڏک جي ڪيفيت ان ڪري به وڌي وئي، جو ڪيترا سال اڳ سائين جنهن ڪاليج ۾ جنهن تعليمي رسالي جا ايڊيٽر هئا اڄ ان ساڳئي ڪاليج ۾ ان ساڳي رسالي ۾ ساڳي جاءِ تي آئون به آهيان ۽ سندن ان دؤر جا ڇپايل ڪتاب پڙهي ساڻن روحاني عقيدت هئي، دعا آهي ته شال رب پاڪ کين پنهنجي جوار رحمت ۾ جاءِ ڏئي. آمين.
علي عمران سمون، حيدرآباد، 17.01.2014
سائين لائق سنڌي صحافت جو هڪ اسڪول هو، جنهن مان هر ان ماڻهو فيض حاصل ڪيو هو، جنهن جي دل ۾ سنڌ لاءِ درد موجود هو، سائين اڄ اسان کان جسماني طو وڇڙي ويو آهي پر سندس صحافت جي سکيا وارا سبق تاريخ ۾ ياد رکيا ويندا.
جاويد ڀٽي، روزاني ’سنڌ ايڪسپريس‘ حيدرآباد.
ڪو ڪو ماڻهو موتيءَ داڻو
محترم سائين لائق سنڌيءَ جو وڇوڙو سنڌي ادب ۽ صحافت جو وڏو نقصان آهي، سائين لائق هر نئين صحافيءَ لاءِ رهنما ۽ رهبر جو ڪردار ادا ڪيو، پريس ڪلب حيدرآباد جو سائين واحد صحافي هو، جيڪو اخبار پنهنجي پئسن جي پڙهندو هو، هو هڪ باڪردار، با اخلاق، با شعور استاد هو، سنڌ هڪ سٺي سنڌي ڄاڻوءَ کان محروم ٿي وئي آهي، الله سائين استاد محترم کي جنت ۾ اعليٰ مقام عطا ڪري.
عبداللطيف ملاح، سينيئر صحافي پريس ڪلب حيدرآباد.
الله رب العزت ان عظيم انسان کي جنت الفردوس ۾ جاءِ عطا فرمائي، جيڪو سنڌ جي هلندي ڦرندي انسائيڪلوپيڊيا، اسان جو سينئر ۽ پيارو هو، رب پاڪ سائين لائق جا درجا اڃا بلند فرمائي. ’آمين‘ سيد سعيد افضال، ڪاوش حيدرآباد
سائين لائق لاءِ آئون ڇا لکان؟ هڪ دوست هڪ ساٿي ۽ هڪ سڄڻ هو. هن منهنجا اخباري دنيا ۾ ڪرڪيٽ جا مضمون پيسٽ ڪيا ته آفتاب ۾ راندين جو صفحو به ڪڍايو هو.
منهنجي لاءِ اهوئي کوڙ اعزاز آهي ته هڪ صفحي جو انچارج سائين لائق ڪرايو.
مير اعظم ٽالپر، 19.01.2014
سائين لائق سنڌي
چاچو لائق سنڌي صحافت جو هڪ نرالو نانءُ هو، هن سنڌي صحافت ۾ ڪيترائي نوان ٽرينڊ ۽ نوان لاڙا آندا، هو هميشه فقير منش هوندي به ڪڏهن لڪير جو فقير ٿي ڪم نه ڪيو. هن جو صحافتي دنيا ۾ ڪيل ڪم سمنڊ مان سپون ڳولهڻ برابر هو. هن پنهنجي سموري عمر صحافت ۾ گذاري ڇڏي، پر صحافت جو ساٿ هرگز نه ڇڏيائين. هن پيرسنيءَ ۾ پنهنجي ڏڪندڙ هٿن سان اخبارن ۾ رهجي ويل غلطين کي ٺيڪ ڪرڻ جي ڀرپور ڪوشش ڪئي. هن جو سنڌ سان به عجيب عشق هو! عشق به اهڙو جو، هن جي رڳ رڳ ۾ شامل ٿي، هن جي ذات ۾ شامل ٿي ويو، پر آخري گھڙين تائين هن سنڌ سان عشق واري جنون کي جھڪو ٿيڻ نه ڏنو. توڙي جو هو ڄائو ته ٿيٻا قبيلي جي خاندان ۾ هو، سندس پالنا ۽ پرورش به ان ذات ۾ ٿي هئي، پر جڏهن سمجھه ڀريو ٿيو ته هن پنهنجي ذات واري انسيت کي سنڌ سان اهڙو ته ضم ڪري ڇڏيو، جو هميشه لاءِ پنهنجي نالي پٺيان ’سنڌي‘ لکي پاڻ ’لائق ٿيٻي‘ مان ’لائق سنڌي‘ بڻجي ويو. ان کان وڌيڪ هن جو سنڌ سان عشق جو ٻيو ڪهڙو ثبوت هوندو! عام طور تي ڪيترن کي اها خبر به نه هئي ته چاچو لائق سنڌي ذات جو ڪو ’ٿيٻو‘ آهي! چاچي لائق سنڌيءَ جون سنڌي صحافت لاءِ انيڪ قربانيون آهن، جيڪي هن جي دفن ٿيڻ سان ڪڏهن به دفن ٿي نه ٿيون سگهن. اڄ چاچو لائق سنڌي اسان جي وچ ۾ موجود ته ڪونهي، پر سندس غير موجودگيءَ جو اهو خال گهر ڀاتين جيئن دوستن جي دلين ۾ به ڇيت جيئن چڀندو رهندو!
ائين ڇڏائي هٿ مان هٿ ويا ڄڻ نه هئا منهنجا،
آلا ڪپڙا وقت سڪايا ڳل نه سڪيا منهنجا،
ساجد چانڊيو
ائين ئي سرد موسم هئي، جنوري هُئي يا نه پر ايترو ياد آهي ته هڪ سرد ڏينهن جي اُداس شام تي منهنجي سائين لائق سان ملاقات ٿي هئي. هو پهريون دفعو ملڻ سان ئي ائين لڳو ڄڻ منهنجي مٿي تي ڪنهن ملندي ئي پنهنجي شفقت جو هٿ رکي ڇڏيو هُجي. ان کانپوءِ آفتاب اخبار جي آفيس ڄڻ اسان جو مسڪن بنجي وئي. حيدرآباد ايندي ڪم ڪار لاهي ٿڪبو هُئس ته ٿڪ ڀڃڻ جي جاءِ اهو آکيري جهڙو ڪمرو هوندو هئو. ايندي ئي پڇڻ ماني کاڌي اٿئي!! ۽ منهنجي ”نه“ تي اقبال هوٽل تي هلڻ، مون کي لڳندو هئو شايد هو مون کي سڀني کان وڌيڪ ٿو ڀانئي. اهو منهنجو يقيناً وهم به نه هئو. هن سان ملڻ سان سدائين پاڻ کي اهم ئي سمجهندو هُئس، پر هن جي محبتن جو حلقو ايترو ته وسيع هئو، جو مون جهڙا الائي ڪيترا هئا، جن کي سائينءَ جي قرب جي ڪمند ائين ئي جڪڙي رکيو آهي. ڪافي وقت کانپوءِ مون اسماعيل جي وال تي هن جي تصوير ڏٺي، هن جي اکين ۾ اهائي جوت هئي، ساڳي ئي محبت، ساڳي ئي شفقت!!
وڃڻو سڀ ڪنهن کي آهي، رهندو رب جو نالو، پر سائين لائق پنهنجي زندگي جو هڪ هڪ پل سجايو گذاريو، وڏي ڳالهه ته نفرتن جي هن جهان ۾ هن فقط محبتون ونڊڻ ئي ڄاتو هئو ۽ محبتون ونڊيندي ئي وڇڙي ويو.
شبير ملاح، حيدرآباد
چاچا لائق سنڌي سنڌ جي صحافت جو هڪ اهڙو خاموش خدمتگار هو، جنهن جو خال وڏي عرصي تائين محسوس ڪيو ويندو.
هو محبت جو ڀنڊار هو، منهنجي ساڻس ڏيٺ ويٺ ننڍڙي لاڪون ٿي، جڏهن هو آفتاب اخبار ۾ ڪم ڪندو هو، اهو زمانو ضيائي مارشلا وارو هو ۽ صحافتي لڏي ۾ ڪو ڪو اهڙو ڪردار هوندو هو، جيڪو سرعام سنڌ سان محبت جي دعويٰ ڪندو هجي.
هن هميشه اسان سان محبتون ونڊيون، اسان هن کي ڪڏهن به هيڻو ٻوليندي نه ڏٺو، سندس محبتون اسان جي دلين ۾ سدا آباد رهنديون.
رب تعاليٰ کان دعا آهي ته هن کي جنت الفردوس ۾ اعليٰ مقام عطا فرمائي. سارنگ سهتو، 22.01.2014
سائين لائق سنڌيءَ جو وڇوڙو سنڌ جي صحافت لاءِ وڏو نقصان آهي. اسان سڀ گهمندڙ ڦرندڙ لائبرري ۽ سيني ۾ تاريخ سانڍي هلندڙ بزرگ کان محروم ٿي ويا آهيون. سائين لائق انتهائي سٻاجهو، گهٽ ڳالهائيندڙ، ڪم سان ڪم رکڻ وارو بي لوث انسان هو، هُن اسان جهڙن صحافين، جن کي هن ميدان ۾ 20، 20 سال گذري ويا آهن، تن کي چيچ کان وٺي صحافت سيکاري ۽ پنهنجي تجربي کان فيضياب ڪيو. صحافتي ڪٽنب پنهنجي وڏي کان محروم ٿيو آهي.
پروفيسر عبدالعزيز سومرو، روزاني ’سنڌ ايڪسپريس‘، حيدرآباد.
سائين لائق سنڌي هڪ شفيق استاد
سنڌي صحافت ۾ جڏهن پير پاتم ته سنڌي ٻوليءَ جي جوڙجڪ کان اڻ واقف هئس. سنڌيءَ جي الف – ب جي ڄاڻ ڪوشش اخبار ۾ اچي تڏهن ٿيم، جڏهن سائين لائق جي رهنمائي ملي. خبرون ٺاهڻ وقت جڏهن ٻولي ٿوري به بگڙيل هوندي هئي، ته سائين تمام گهڻو ڪاوڙبو هو. ان مهل اسان کي سائينءَ جو غصو ٺيڪ نه لڳندو هو، پر اڄ جنهن منزل تي پهتا آهيون. جيڪڏهن سائينءَ جي رهنمائي حاصل نه هجي ها ته شايد اهو مقام نه ملي سگهي ها.
طارق بلوچ ’سنڌ ايڪسپريس‘حيدرآباد
مئا مَنجهه مقام، سڪن ٿا سلامن کي،
نه آڇين ڪپڙو، نه طلبين طعام،
الله اهو ڏينهن آڻ، جو ڏسان مُنهن محبوب جو.
سائين لائق سنڌي، سنڌ جي گهڻ طرفي شخصيت هئي، هڪئي وقت استاد، اديب، صحافي ۽ ٻين کي پنهنجو ڪرڻ واري شخصيت جو مالڪ هيو، آئون ننڍڙو هيس ته پاڻ ٽنڊو ڄام ۾ وڪيل چاچي مشتاق ميمڻ عاقلاڻي جي اوطاق تي ايندو هيو، ڪچهريءَ ۾ پير سليم زرعي يونيورسٽي سپاف اڳواڻ سميت ڪيتريون اهم شخصيتون اينديون هيون، پاڻ بابي دادن عمراڻيءَ سان به ويجهي صحبت رکندو هيو.
گولڊ ليف سگريٽ ۽ سائين لائق سنڌي ٻئي لازم ملزوم هوندا هيا، سنڌي ٽوپي ۽ اخبارن جي ٿيلهي سائينءَ سان سدائين گڏ هونديون هيون.
مون کيس سدائين کل مک ڏٺو پر ڀاءَ محمد اسماعيل جي شاديءَ ۾ بيحد خوش نظر آيو ڇاڪاڻ وهانءَ ۾ سياسي، ادبي ۽ صحافتي ۽ اهم شخصيتون شريڪ هيون، مون پارن جون اکيون کلي ويون، ته سائينءَ جو ڪيڏو نه اٿڻ ويهڻ آهي.
صحافتي تربيت گاهه ۾ جناب سبحان ميمڻ سابق چيف سيڪريٽري سنڌ، نامور صحافي ناز سهتو ۽ مون (رياض عمراڻي) سميت ڪيترائي نامور قلمڪار سندس تربيت هيٺ رهيا.
اتفاق اهو به هيو ته جڏهن روزانه آفتاب ۾ آئون ايڊيٽوريل صفحي جو انچارج هيس ته پاڻ مون کي مُرڪي وڏو ماڻهو سڏيندا هيا. سندس وڇوڙي تي جيترو به ڏک ڪجي اوترو گهٽ آهي، رب پاڪ سندس پونئيرن کي صبر جي توفيق ڏي ۽ مرحوم کي جنت الفردوس عطا فرمائي. آمين.
جان جان هئي جيئري ورچي مَ ويٺي،
وڃين ڀونءِ پيٺي، ساريندي کي سڄڻين. (شاهه)
رياض عمراڻي، ٽنڊوالهيار، تاريخ 17.01.2014
سائين لائق سنڌيءَ جي وڇوڙي تي ڏاڍو ڏک پهتو. سائين لائق سنڌي انهن سڀني نوجوانن جي مدد ڪندو هو، همٿائيندو هو، جيڪي نوجوان روزگار سانگي حيدرآباد ايندا هئا.
منهنجي ملاقات 1997ع ۾ پهريون ڀيرو ٿي، سياري جا ڏينهن هئا، سائينءَ جي هٿ ۾ سگريٽ هو، مسڪرائيندي پڇيائين نوجوان ڏي خبر ڪٿان آيو آهين؟ سائين دادوءَ مان هتي روزگار لاءِ آيو آهين يا موٽي ويندين؟ مون چيو سائين روزگار مليو ته ڪندس جي نه ته موٽي ويندس، سائين وڌيڪ ڪجهه ڪون ڳالهايو، سائينءَ کي ڪيڏانهن وڃڻو هيو ويو پوءِ ڪجهه وقت کان بعد مليو، چيائين ابا ڪم مليو؟ نه سائين. پوءِ سائين چيو فڪر نه ڪر ڪم ملي ويندو.
هڪ دفعي سائينءَ ٻڌايو ته مون کي فقط سنڌي ٻوليءَ سان پيار آهي، ان ڪري آئون فقط پروف ريڊنگ ڪندو رهيو آهيان، اخبار ۾ اهم ۽ ضروري ڪم پروف هوندو هو، ان ڪري مون سڄي حياتي پروف ڪندو آهيان، اخبارن وارا سائين لائق کان فون تي پڇندا هئا ته سائين هيڊنگ سمجهه ۾ نه ٿي اچي، توهان سمجهايو پوءِ سائين لائق هنن کي فون تي هيڊنگ پروف به ٻڌائيندو هو.
خدا تعاليٰ سائين لائق کي جنت ۾ جاءِ ڏئي ۽ پونئيرن کي صبر عطا فرمائي. ’آمين‘ ظفر برهماڻي، ڄامشورو
سائين لائق سنڌي اسان جي نظر ۾ هڪ تمام ڏاهو، خوش مزاج، بهترين ۽ انتهائي لائق انسان هو، ساڻس ڪوشش اخبار ۾ ملاقاتون ۽ کل ڀوڳ ڪڏهن نه وسرندي، سندس نالو تاريخ ۾ سنهري لفظن ۾ ياد رکيو ويندو، سنڌ لاءِ نظم آهي ته ”سنڌ منهنجي امان سونهن تنهنجي مٿان ڇا لکي ڇا لکان“ اسان ان کي ائين لکنداسين ته سائين لائق تنهنجي لاءِ ڇا لکي ڇا لکان؟
مرتضيٰ منگواڻو/شاهنواز ٿيٻو، ڪاوش گروپ
سائين لائق واقعي هڪ لائق، هڏ ڏوکي ۽ همدرد انسان هو، ساڻس گڏ گهاريل گهڙيون ڪڏهن به وسري نه سگهنديون، سائين کي سنڌ سان بي انتها محبت هئي، هو ملڪ ۽ خاص طور سنڌ جي هلندڙ گهمندڙ تاريخ هو، هو وڏڙن سان گڏ وڏڙو، جوانن سان گڏ جوان ۽ ٻارن سان گڏ ٻار هوندو هو، سندس وڇوڙو نه رڳو عزيزن، دوستن پر سنڌ سڄيءَ لاءِ ڏکوئيندڙ آهي. تاج ميمڻ، ’روزاني ڪاوش‘ حيدرآباد
حق موجود
تهڙا چاليها نه چاليهه، جهڙو پَسڻ پرينءَ جو،
ڪهڙي ڪاتب! ٿو ڪرين مٿي پنن پيهه.
جي ورڪ ورائين ويهه، تان پڻ اکر مڙوئي هيڪڙو.
(شاهه)
حياتيءَ جي هڪ گهڙي چاليهه ڀيرا چاليها ملهائڻ کان وڌيڪ آهي، هي دار الفنا آهي، جتي انساني دم پاڻ سڃاڻڻ لاءِ کن پل لاءِ لنگر انداز آهي. مُون کي سائين لائق سنڌيءَ جو معراج جناب شيخ علي محمد صاحب جي اخبار روزانه ”آفتاب“ حيدرآباد ۾ ٿيو. ماٺيڻي طبيعت، سُلڇڻو ورتاءُ، بُردبار ۽ لطيف سائينءَ جي ٻوليءَ جو اڻموٽ پارکو، خدمتگار، سنڌيت جو لاثاني ڪردار، سادو سٻاجهو ۽ پنهنجائپ سان ٽمٽار مُرڪن جو مالڪ، سائين لائق صاحب جيئن سندس نالو، تهڙو ئي عملي نموني جو مظهر هو. صحافت ۾ مختلف موقعن تي خاص طور ٻوليءَ جي اصليت ۽ پرک جي ماهرن ۾ حقيقتن جي تهن کان سونهو ٿي مدد ڪندڙ بلاشڪ هڪ لائق شخصيت جو مالڪ هو. چوندو هو ته ” ڪابه سنڌي اخبار پڪوڙن ۾ ويڙهڻ يا باهه ٻارڻ لاءِ نه پر سانڍي تاريخ جو دستاويز بچائڻ برابر آهي“. صحافت ۽ براڊ ڪاسٽنگ ۾ مون کي همٿائيندڙ سائين لائق سنڌي بابت کانئس ئي معلوم ٿيو ته سيد صالح محمد شاهه (منهنجو ثقافتي استاد) فتح خان سان به سندس واسطو هو، مولا کيس پنهنجي جوار رحمت ۾ جاءِ عطا ڪري. ’آمين.‘
صوفي فقير جانڻ چن
آدم الله آهي، آدم نٿو مري،
موٽيو وڃي پنهنجي ملڪ تي
پوءِ هيءَ جاءِ ٿي ڪِري.
فقير نذير لغاري، 19.01.2014
محترم سائين محمد لائق سنڌي صاحب اسان جو مهربان ۽ شفيق استاد رهيو، جنهن اسان جي تدريس علم سان گڏ بهتر تدريسي علم ۾ رهنمائي ڪئي، سائين استاد سان گڏ صحافت سان لاڳاپيل رهيو، جنهن ۾ آفتاب اخبار ۽ ڪاوش سان لاڳاپيل رهيو، اسان سماجي سياسي ۽ پورهيت جدوجهد ڪئي، ان ۾ سائين جن جي رهنمائي اسان لاءِ مشعل راهه هئي، هُن اسان جي ذهني تربيت ڪئي، جنهن ۾ اسان کي عزت، آجپي ۽ خوشحاليءَ جي دڳ جي معلومات ملي، اهڙي طرح شعور، امن، تنظيم، ترقيءَ جي هر لفظ جي معنيٰ ۽ منزل جي آگاهي ڏني. هي هڪ فرد جي روپ ۾ هڪ ادارو هو، هن جي جدوجهد کي سرخ سلام پيش ڪريان ٿو ۽ رب العزت جي در دعا آهي ته سائين کي جنت الفردوس ۾ جاءِ عطا فرمائي ۽ پونئيرن کي صبر وتحمل عطا فرمائي.
محمد الياس کوکر، ٽنڊوڄام 17.01.2014
آديسي اٿي ويا مڙهيون مون مارين
سائين لائق جي وڇوڙي تي مون وٽ ڪي لفظ نه آهن جن سان سائينءَ کي ڀيٽا ڏيئي سگهجي، بيشڪ هو وڏو ماڻهو هو. سائين لائق پنهنجي سڄي زندگي سنڌ امڙ جي خدمت ڪندي گذاري ڇڏي، اهڙا سڀاڳا سدورا ماڻهو صدين ۾ پيدا ٿيندا آهن، جن جي وڃڻ سان جيڪي خال پيدا ٿيندا آهن، اُهي صدين تائين ڀرجي نه سگهندا. آئون دعاگو آهيان ڌڻي در ته شال الله پاڪ سائين لائق کي پنهنجي جوار رحمت ۾ جاءِ عطا فرمائي. سائين لائق تنهنجي ياد اسان جي دل ۾ هميشه زنده رهندي، انهيءَ لاءِ ته توهان وسارڻ جهڙا نه آهيو.
مير عبدالجبار ناريجو، ايڊيٽر روزانه قومي آواز گروپ آف پبليڪيشن حيدرآباد.
ڪي ماڻهو تاريخ ٿين ٿا،
گهايل ڌرتيءَ جي سيني تي،
اهڙي گهري چيخ ٿين ٿا،
جا هر ڪنهن کي جاڳائي ٿي،
جا دنيا کي بدلائي ٿي.
سائين لائق سان ڪا نئين شناسائي نه هئي، اهو 1980ع جو ڏهاڪو هو، جڏهن اسان قومي تحريڪ جا بانبڙا پائيندڙ ڪارڪن هئاسين، جساف ۾ رهندي هڪ ڀيري جڏهن آفتاب اخبار ۾ پريس رليز ڏيڻ ويس ته سائين خبر پڙهي ۽ نالي مان سڃاڻي هڪدم ڀاڪر پاتائين ۽ وڏڙن جا واسطا ڪڍڻ لڳو ۽ پراڻا واسطيدار نڪري پياسين لائق سائين ايڏو مهربان ۽ سٻاجهو شخص هو جو کانئس ڪو ورلي وڃائجي سگهندو ڇو ته هو سڄي سنڌ کي سڃاڻندو هو ۽ ڌرتيءَ جي انچ انچ کان واقف ۽ واسطيداري جي ڪري مشهور هو، 80 واري ڏهاڪي ۾ جڏهن پيارولنڊ ۾ جيئي سنڌ پاران جشن لطيف ملهايوسين ته پاڻ پنهنجي ننڍڙي فرزند اسماعيل آزاد کي تقرير لاءِ تيار ڪري آيو هو ۽ ان وقت منهنجي ڄمار اسماعيل جي لڳ ڀڳ هوندي ۽ اسماعيل جي ڳيتون ڏنل تقرير مون کي اڃان به ياد آهي.
حيدرآباد توڙي سنڌ ۾ ڪٿي به ڪنهن قومي ڪاڄ يا تقريب ۾ وڃبو هو ته سائين لائق سان ملاقات ضرور ٿيندي هئي، رب پاڪ شل سائين لائق کي جنت الفردوس ۾ جاءِ ڏي. آمين.
خير انديش ناگور سنڌو، ٽنڊو الهيار17.01.2014
سائين لائق جي شخصيت تي ڇالکجي. جيڪو به وقت پاڻ مون سان گڏ رهيا آهن، ان ۾ چڱايون ئي چڱايون.1981ع کان وٺي منهنجي يادگيرين ۾ سندس ڪاوڙ وارو چهرو مون کي نٿو نظر اچي. 1981ع ۾ ئي پهريون ڀيرو ڪنهن دوست سان آفتاب اخبار ۾ ساڻس ملاقات ٿي، اهو ڏهاڙو 5 سيپٽمبر جي تاريخ هئي ۽ 6 سيپٽمبر جي حوالي سان سپليمينٽ جي تياري هئي ۽ اشتهار ڪتابت پئي ٿيا، منهنجا اکر سٺا هئا ۽ مون ڪوشش ڪري ڪجهه اشتهار شوقيه لکيا. ٻئي ڏينهن سائين لائق مالڪن کان اجوري جا پئسا وٺي منهنجي گهر وحدت ڪالوني حيدرآباد پهتو، مون چيو سائين اهو ڪم ته مون شوقيه ڪيو هو، پاڻ چيائون ته نه تو محنت ڪئي آهي ۽ تنهنجو حق آهي، ان مان سندس انسان پروري جي پروڙ پئي ٿي. آفتاب اخبار ۾ منهنجي انٽري به سائينءَ جي ڪري ٿي، ان کانپوءِ يونيورسٽيءَ ۾ داخلا ۽ ڊگري وٺڻ ۽ هن منزل تائين رسڻ ۾ سائينءَ جو وڏو ڪردار آهي، اهي سائينءَ جون محبتون هيون، جو اڄ سندس لاڏاڻي تائين رابطي واري تند نه ٽٽي هئي، جيڪا اڄ سندس وڇوڙي سبب...............!
اڙي موت ميار ايڏو ساڙ سُڳنڌ سان.
مشتاق اڄڻ، 18.01.2014