سعي هڪ گهريلو سماجي ناول
فني طرح هن ناول جو پلاٽ سادو آهي. هن پلاٽ جي آکاڻيءَ ۾ هڪ کان وڌيڪ موضوع سمايل آهن. هن ناول ۾ ڪردارن جي گهڻائيءَ ۽ انهن جي اندروني خلفشارن ۽ مسئلن جي ڪري ناول جو سورمو انهن ۾ دٻجي ويو آهي، جنهنڪري جيڪي ڪم سورمي کي ڪرڻا آهن، اهي مددگار ڪردارن کان ڪرايا ويا آهن، تنهن هوندي به هيءُ ناول، پنهنجي فارميٽ ۾ ناول سڏائڻ جي قابل آهي. ناول ڪردار نگاريءَ جو طريقو گولائيءَ (circular) وارو رکيو ويو آهي. ناول ۾ ڪردار نگاريءَ جا گهڻو ڪري 3 طريقا اپنايا ويندا آهن، پهريون، سڌي ليڪ ( (straight line وارو طريقو هوندو آهي.جنهن ۾ هڪ سورمو ۽ هڪ سورمي ٿين ٿا ۽ سموري ناول ۾ اهي ٻئي ڪردار ٻين سڀني ڪردارن تي حاوي رهن ٿا. ٻيو، ٽڪنڊي (Triangular) وارو طريقو هوندو آهي، جنهن ۾ هڪ سورمو، ٻي سورمي ۽ ٽيون وِروڌي (بدمعاش) هوندو آهي. ٽيون، گولائي وارو طريقو هوندو آهي. هن ۾ سماج اندر انارڪي ۽ خلفشار پيدا ٿيڻ جو دارومدار مدي خارج ريتن رسمن تي هوندو آهي ۽ ناول نگار انهن حالتن کي فوڪس ڪري قلم کڻندوآهي. هن ناول ۾ سنڌ جي هڪ پُٺتي پيل شهر جي پسمانده حالتن ۾ پرورش پاتل مدي خارج ريتن رسمن تي جرئتمندانه تنقيد ڪئي ويئي آهي. ناول ۾ جاگيرداري سماج ۽ ان مان پيدا ٿيندڙ سماجي بيمارين جي ڀرپور عڪاسي ڪئي ويئي آهي.ناول ۾ ٻوليءَ جو استعمال به ماحول مطابق ڪيو ويو آهي، مڪالمن جي اڻت ڏانهن به چڱو ڌيان ڏنو ويو آهي.
سعي ذريعي مهراڻِ ايوب ادبي ميدان ۾ نئون نئون قدم رکيو آهي. هن نئين قدم مان خبر پوي ٿي ته ناول نگاره جي اندر ۾ هڪ وڏي ليکڪا ويٺي آهي، جا وقت اچڻ تي سنڌي ادب کي وڏو ادبي سرمايو ارپڻ چاهي ٿي. هي ناول لکڻ تي مهراڻ کي مبارڪون ڏيان ٿو ۽ گڏوگڏ سندس والد ڪامريڊ محمد ايوب ٻرڙي کي به جس ڏيان ٿو، جنهن پنهنجي سمورين نياڻين جي پرورش ۽ تعليم پٽن وانگر ڪئي . مون کي ڪامريڊ جي اهڙين محنتن ۽ ڪوششن تي ريسَ ايندي آهي، ڪاش هن ماڻهوءَ کان اسان جا ٻيا به قنبر واسي سبق حاصل ڪن ۽ پنهنجي نياڻين کي پٽن وانگر تعليم ڏيارين.نياڻيون، رب پاڪ جي طرفان والدين لاءِ رحمت بڻجي اينديون آهن، انهن جي تعليم ۽ پرورش لاءِ جيترو به ڪجي، اهو گهٽ آهي.جهڙيءَ ريت پيءُ ماءُ تي نياڻيءَ کي پرورش، تعليم ۽ سٺي ڏيارڻ جو فرض ٿئي ٿو، ته اتي ئي وري نياڻين تي لازم آهي ته اهي به پنهنجي پيءُ ماءُ جو ادب ۽ احترام ڪن. مهراڻِ، ڪامريڊ ايوب جي ٻين نياڻين وانگر پڙهيل لکيل بااخلاق ۽ سدوري نياڻي آهي. هِن وٽ لکڻ جو ڏانءُ آهي. هن جڏهن ناول لکي منهنجي حوالي ڪيو، ته مون کي حيرت ٿي ته ڪلهه جي نياڻيءَ اڄ ناول لکيو آهي. مون ته سڄي ڄمار ناول لکڻ جو سڌَ ڪئي، پر لکي نه سگهيو آهيان. ناول پڙهي مون ڪمپوز ڪرائي ڏنو، حڪم ٿيو ته اُن تي مان ڪجهه لکي به ڏيان.مون لکڻ کان گهڻي گوٿناٿ ڪئي،پر هيءَ منهنجي نياڻي، سنڌيءَ چوڻيءَ مطابق، صفا هٿ ڌوئي ڪڍ پئجي ويئي. نياڻيءَ جي اسرار تي هيءُ مختصر ڪجهه لکيو آهي. مون کان وڌيڪ نقاد پڙهندڙ آهن، اُهي انصاف ڪري سگهن ٿا.
[b]دين محمد ڪلهوڙو
[/b]اڳوڻو ايڊيٽر ٽماهي ”مهراڻ“
سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو
1-جنوري 2016ع
ايم،سي،پي واپڊا ڪالوني،
ڄامشورو