11
زندگيءَ جي لاهين چاڙهين کي منهـن ڏيندي پنج سال گذري ويا.
عالي ستين درجي ۾ پهچي ويو. لکڻ پڙهڻ ۾ هو ايترو هوشيار هو جو هو نائين درجي جا ڪتاب به پڙهي ويندو هو. وڌيڪ هن مؤمن جي لائبرري مان ڪافي ڪتاب پڙهي ڇڏيا هئا، جنهن جي ڪري هن وٽ تمام گهڻي ڄاڻ به اچي ويئي هئي. شهلا به شهر مان مختلف ڪتاب گهرائيندي رهندي هئي ۽ عالي جي پڙهائيءَ ۾ هن جي مدد ڪندي هئي. ڏينهـن جو زياده تر حصو عالي جو لائبرري ۾ ئي گذرندو هو. سيرت کي به شهلا گهر ۾ پڙهائيندي هئي. عالي ڳوٺ واري اسڪول ۾ هن جو نالو به داخل ڪرائي ڇڏيو. ان عرصي ۾ عالي ۽ شاهمير جي سٺي دوستي ٿي ويئي پر ميربل ۽ عرفات جي دل عالي ڏانهن اڃا سخت هئي.
مروه به هاڻي هنن وٽ پڙهڻ لاءِ اچڻ لڳي هئي. مروه ڏسڻ ۾ طبيعت ۾ صفا جي برعڪس هئي. سندس وار ننڊا ۽ ٿورا گهنڊيدار هئا. رنگ زينب وانگر گلابي هئس پر جڏهن ڪاوڙ ايندي هئس وڏين ڪارين اکين سان گڏ منهن به ڳاڙهو ٿي ويندو هئس. هوءَ عالي سان به بي تڪلفيءَ سان ڳالهائيندي هئي. عالي سيرت سان گڏ هن کي به پاڻ پڙهائيندو هو. نه ڄاڻ ڇو پنهنجي هن ننڍڙي شرارتي سوٽِ جي ڪنهن به ڳالهه جو برو نه مڃيندو هو.
زينب ۽ شهلا روز نئين حويلي ۾ رات جي ماني پچائڻ لاءِ وينديون هيون. دُربيبي جو رويو شهلا سان پهريان کان به سخت ٿي ويو ۽ هاڻي ته هوءَ زينب سان به نه ڳالهائيندي هئي. زينب ڄاڻي واڻي شهلا سان گڏ گڏ رهندي هئي ته متان دُربيبي هن کي ڪجهه چئي وجهي.
عالي به لفظن جي ڪڙاڻ کي محسوس ڪرڻ لڳو هو. دُربيبي جي چيل جملن کي هو نه وساري سگهندو هو.
“امي، بابا اسان کي ايترو جلدي ڇو ڇڏي ويو؟” عالي رات جو سمهڻ وقت شهلا کان پڇيو.
“عالي توهان جو بابا پنهنجي مرضيءَ سان اسان کي نه ڇڏي ويو آهي. اها الله تعاليٰ جي مرضي هئي، جنهن جي ڪري هو اسان کي ڇڏي ويو.” شهلا جواب ڏنو.
“ڇا اسان کان وڌيڪ بابا جي ضرورت اوڏانهن هئي؟” عالي وري ٻيو سوال ڪيو.
“عالي ائين نه چئبو آهي پٽ. اسان الله پاڪ جي مرضي تي سوال نٿا اٿاري سگهون. جنهن جي پيءُ کي الله پاڪ اوڏانهن گهرائيندو آهي نه زمين تي انهن سان گڏ هو پاڻ هوندو آهي.” شهلا پٽ کي سمجهايو .
“اسان سان گڏ آهي ته هنن ماڻهن کي سمجهائي ڇو نٿو؟” عالي پڇيو.
“وقت اچڻ سان الله پاڪ انهن کي به سمجهـه ڏيئي ڇڏيندو. الله پاڪ جي لاءِ ائين نه ڳالهائبو آهي.” شهلا پٽ جي واتان اهڙيون ڳالهيون ٻڌي هن کي چيو.
“جيڪڏهن اهڙيون ڳالهيون ڪيون ته ڇا ٿيندو؟” سيرت ايتري دير کان هنن جون ڳالهيون ٻڌي رهي هئي. سو ان سوال ڪيو.
“پوءِ ٿي سگهي ٿو الله پاڪ اسان کان ناراض ٿي وڃي.” شهلا چيو.
“اهو ناراض ٿيندو ته ڇا ٿيندو؟” سيرت وري پڇيو.
“پوءِ هو انسان کي پنهـنجو پاڻ کان پري ڪري ڇڏيندو.” بس هاڻي ڪوئي سوال نه ڪجو. في الحال توهان کي اهي ڳالهيون سمجهـه ۾ نه اينديون. شهلا کي پنهنجي ٻارن جي سوالن کان خوف محسوس ٿيڻ لڳو.
“پر ناراض ته اسان کي ٿيڻ گهرجي نه ان کان، خبر ناهي ڪهڙي جڳهـه تي اسان کي موڪلي ڇڏيو.” ڪافي دير خاموش رهڻ کان پوءِ عالي وري ڳالهايو.
“عالي منهنجي جان ٿورو سوچيو، جيڪڏهن اتي اسان کان گهر واپس ورتو وڃي ها ته اسان ڪيڏانهن وڃون ها، توهان جي پڙهائي جو خرچ مان ڪٿان آڻيان هان؟ هتي آڻي الله تعاليٰ اسان جو اهي مشڪلون ته آسان ڪري ڇڏيون نه. باقي جيڪي هي ٻيون تڪليفون آهن اهي يقيناً وقتي آهن جن کي اسان الله پاڪ جي طرفان آزمائش چئي سگهون ٿا.” شهلا چيو.
“مطلب هي به هڪ امتحان آهي ايڏو وڏو؟” عالي حيران ٿيندي چيو.
“ها، پنهنجي پيارن ٻانهن کان هو (الله) وڏا وڏا امتحان وٺندو آهي، جڏهن هو ان ۾ پاس ٿي ويندا آهن تڏهن انهن کي انعام به ڏيندو آهي.” شهلا چيو.
“اسان پاس ٿي وينداسين امي؟” سيرت پڇيو.
“جيڪڏهن سڌي رستي تي هلنداسين ۽ صبر ڪنداسين ته انشاءالله پاس ٿي وينداسين. ائين به ٿي سگهي ٿو الله پاڪ اسان کي هتي اڃا ڪنهن ٻي مقصد لاءِ موڪليو هجي، جنهن مان ٻين جي به بهتري ٿئي.” شهلا چيو.
“اِها ڳالهه اسان کي ڪيئن معلوم ٿيندي ته اسان کي هتي ڇو موڪليو ويو آهي؟” عالي پنهنجي جڳهـه تي اُٿي ويٺو.
“ان راز کي اسان پاڻ ڳولينداسين.” شهلا چيو
“ڇا اهو ڪو چيلنج هوندو، جيئن بابا جن مون کي اڪثر ڏيندا هئا.” عالي پڇيو.
عالي کي ايتري پراڻي ڳالهه ياد هئي، شهلا حيران ٿي.
“ها ائين ئي سمجهو.” شهلا هن ڏانهن پيار مان نهاريو.
“پر جيڪڏهن توهان همت هارائي ته توهان کان اهو چيلنج واپس ورتو ويندو.” شهلا پٽ کي همٿائيندي چيو.
“لالا بابا توهان کي ڪهڙو چيلنج ڏيندو هو؟” سيرت پيءُ جو ذڪر ٻڌندي ئي پڇيو.
“مان بابا سان ڪائي گيم کيڏندو هئس ته هو مون کي هڪ ٽارگيٽ ڏيندو هو. اسان ٻنهـي مان جيڪو اهو ٽارگيٽ پورو ڪندو هو، اهو کٽي ويندو هو.” عالي چيو.
“Wow لالا توهان بابا سان گڏ ڪيترو انجواءِ ڪيو هوندو.” سيرت سوچيندي چيو.
“ٿوري وقت ۾ گهڻو انجواءِ ڪيم، شايد انڪري ئي ته بابا کي مون کان الڳ ٿيڻو هو.” عالي چيو.
“عالي، سيرت هاڻي سمهو گهڻي دير ٿي ويئي آهي.” شهلا عالي کي اداس ڏسي سمهڻ جو چيو.
“شب بخير امي.” ٻنهـي گڏجي چيو.
“شب بخير.” شهلا به چيو.
.........................
“شهلا مون کي توسان هڪ ڳالهه ڪرڻي آهي”، صبح جو زينب شهلا جي ڀرسان ويهندي چيو.
“جي آپا چئو.” شهلا زينب ڏانهن متوجـه ٿي.
“شهلا، زينت آپا تو ڏانهن عالي ۽ سيرت جي رشتي جو چوارايو آهي، پنهنجي ٻارن شيراز ۽ پلوَشـه جي لاءِ.” زينب شهلا کي ٻڌايو.
“ڇا! پر آپا عالي ۽ سيرت ته اڃا ننڍا آهن ۽ زينت آپا جا ٻار به هنن جيترا ئي آهن.” شهلا حيرانگيءَ مان چيو.
“اسان وٽ رشتا ائين ئي طئـه ٿيندا آهن. ڪڏهن ڪڏهن ننڍپڻ ۾ ڪڏهن ڄمڻ وقت ۽ ڪڏهن اڃا ٻار پيٽ ۾ هوندو آهي تڏهن ئي.” زينب شهلا کي ٻڌايو.
“پوءِ حويلي ۾ ٻيا ٻار به ته آهن.” شهلا چيو.
“انهن سڀني جي به ڳالهه ٿيل آهي. ماهـه نور کي ڄمڻ وقت ئي ميربل جي نالي ڪيو ويو هو ۽ مروه کي وري شاهمير جي نالي. صفا جو رشتو به ادا شهزور سان طئه ڪري رهيو هو، پر مون ان کي چيو ته في الحال تڪڙ نه ڪيو، انڪري انهن ٿورو صبر ڪيو.” زينب چيو.
“پر آپا مان پنهنجي ٻارن لاءِ هاڻي کان ئي ڪجهه طئه ڪرڻ نٿي چاهيان.” شهلا ڊڄي ويئي هئي.
“مون کي احساس آهي ان ڳالهه جو شهلا، انڪري مون زينت آپا کي منع ڪري ڇڏيو آهي. توسان ان طريقي سان ڳالهه ڪري توکي تنگ پئي ڪيان.” زينب کلندي چيو.
“مان ته ڊڄي ويس آپا.” شهلا ڪجهه دير کان جهليل ساهـ کڻندي چيو.
“تو تائين ڳالهه پهچائڻ ضروري هئي، ان ڪري ڳالهه ڪيم.” زينب چيو.
“مهرباني آپا.” شهلا مسڪرايو.
....................
عالي شام جو روز مولوي صاحب وٽ مسجد ۾ ويندو هو. هن قرآن پاڪ پڙهي ڇڏيو پر پوءِ به دور ڪرڻ ۽ مولوي صاحب جون ڳالهيون ٻڌڻ ويندو هو. حاجره جي ڀاءُ ڪريم سان به هن جي سٺي دوستي ٿي ويئي هئي. هو وڌيڪ پڙهي ته نه سگهيو پر اوطاق تي ڪم ڪرڻ جي ڪري عالي سان ملندو رهندو هو.
“عالي اڄ ٿوري دير ٻاهر هلون؟” شاهمير لائبرري ۾ ايندي عاليءَ کان پڇيو.
“ڪيڏانهن؟” عالي پڇيو.
“ڳوٺ جو هڪ ڇوڪرو آهي، ان ٻڌايو ته هن بائيڪ ورتي آهي، مون ان کي چيو هو ته مان شام جو ايندس تو وٽ، مون کي بائيڪ هلائڻ ڏجانءِ.” شاهمير ٻڌايو.
“هلائڻ ايندي اٿئي بائيڪ؟” عالي پڇيو.
“ها.” شاهمير چيو.
“ڪٿان سکيئي؟” عالي پڇيو.
“اسڪول مان چوري چوري هلي ويندو هئس، پوءِ بائيڪ ڪرائي تي کڻي سکي ورتم.” شاهمير چيو.
“ادا ميربل کي خبر پئجي ويئي ته پوءِ خير نه هوندئي ۽ گاڏي به ته آهي نه حويلي ۾ تون اها وٺ نه ادا کان.” عالي چيو.
“اها ته مون هلائي ڏٺي آهي پر بائيڪ جو ٻيو مزو آهي.” شاهمير مزو وٺندي چيو.
“پر مان نه هلندس.” عالي چيو.
“عالي تون ڪڏهن به منهـنجي ڪا ڳالهه نه مڃيندو آهين.” شاهمير ناراض ٿيندي چيو.
“ڪيتري دير ۾ واپس ايندين؟” عالي وري پڇيو.
“يار هڪ ته ايترا سوال ڪندو آهين جو دل ئي نه چوندي آهي توکي ڪجهه چوڻ تي.” شاهمير بيزاري مان چيو.
“پوءِ نه چوندو ڪر. مان نٿو هلان.” عالي پنهنجو ڪتاب ٻيهر کوليو.
“نه هلڻو هيئي ته ايترا سوال ڇو ڪيئي.” شاهمير منهـن ٺاهيندي چيو.
“هل يار هل، خبر آ توسان نه هلندس ته تون هتان چُرندين به نه.” عالي ڪتاب بند ڪري ٽيبل تي رکيو ته شاهمير خوش ٿي ويو.
هو ٻئي هن جي دوست وٽ آيا ۽ ان کان بائيڪ وٺي ڳوٺ جو چڪر هڻڻ لاءِ نڪري آيا. جڏهن کان عالي هتي آيو هو تڏهن کان هن ڳوٺ جون ڪجهه گهٽيون ڏٺيون هيون.
ڳوٺ جي مُهڙ ۾ هڪ هوٽل ٺهيل هو جنهن ۾ هڪ ڪمرو ٺهيل هو. ان ۾ بينچون رکيل هيون ۽ ڪجهه بينچون ان جي دروازي وٽ ئي پيل هيون. ٽي.وي تي ڪو سنڌي ناٽڪ رنگ هلي رهيو هو. سڀني ماڻهن جو ڌيان ٽي.وي ڏانهن هو. ٽي.وي تي شايد ڪو اهڙو سين هلي رهيو هو جو ماڻهن کان اڳيان رکيل چانهه پيئڻ به وسري ويئي هئي. هڪ همراهه چانهه ڏانهن هٿ وڌايو، ڍڪ ڀرڻ لاءِ هيٺ ڏٺائين ته ان ۾ مک پئجي ويئي هئي. ان ٿورو هيڏانهن هوڏانهن ڏسي آڱر سان مک ڪڍي چانهه پيئڻ شروع ڪئي. اتفاق سان عالي ۽ شاهمير ان کي ئي ڏسي رهيا هئا. ٻنهـي کان ٽهڪ نڪري ويو.
“سردار صاحب چانهه…؟” ايتري ۾ هوٽل وارو هنن لاءِ چانهه ۽ بسڪيٽ کڻي آيو.
“هي هڪ ڪوپ واپس کڻي وڃ، وڏو سردار صاحب چانهه نه پيئندو آهي.” شاهمير هڪ ڪوپ کڻندي عالي ڏانهن اشارو ڪندي، ٻيو ڪوپ واپس کڻي وڃڻ لاءِ چيو.
“سائين ائين ڪيئن ٿيندو، توهان پهريون دفعو هن هوٽل تي آيا آهيو، ٿوري ته پيئو نه.” هوٽل واري عالي کي چيو.
“پر مان چانهه بلڪل نه پيئندو آهيان.” عالي چيو.
هوٽل واري جو منهـن لهي ويو.
“سردار صاحب ڪافي پئيندو اٿئي، ٻي دفعي هن لاءِ اها وٺي رکجان.” شاهمير کلندي چيو.
“سائين اها وري ڇا هوندي آهي؟” هوٽل واري تجسس مان پڇيو.
“اها به چانهه جهڙي ئي هوندي آهي پر شهر وارن ماڻهن اسان ڳوٺاڻن ۾ چانهه جي عادت وجهي، پاڻ هاڻي اها پيئڻ شروع ڪئي آهي.” شاهمير شرارت مان چيو.
“ٺيڪ آهي سائين شهر ويندس ته وٺي ايندس هاڻي اها به.” هوٽل واري چيو.
شاهمير جلدي ۾ چانهه پي اٿيو. هن کي اڃا ڀرسان واري ڳوٺ جو به چڪر هڻڻو هيو.
“هلون؟” شاهمير عالي کي چيو.
“ها، چانهه جو بل ته ڏي نه.” عالي اٿندي چيو.
“چاچو هوٽل وارو مون کان بل نه وٺندو آهي.” شاهمير ائين چئي بائيڪ ڏانهن ويو.
عالي پنهنجي کيسي مان پئسا ڪڍي زبردستي هوٽل واري کي ڏنا.
“اڃا ڪيڏانهن پيو هلين؟” عالي شاهمير کان پڇيو.
“ڀرسان واري ڳوٺ.” شاهمير چيو.
“بس اڄ لاءِ اهو ڪافي آهي، واپس ڳوٺ هل، نه ته مان پاڻ ئي هليو ويندس.” عالي چيو.
“ڀلا بائيڪ ته واپس ڪرڻ هلندين نه؟” شاهمير عالي کان پڇيو.
“ها هل.” عالي چيو.
شاهمير جي دوست جي گهر جي ٻاهران ئي هن جو دوست ۽ ان جو پيءُ هنن جي انتظار ۾ بيٺا هئا. ان جي منهن مان ئي لڳي رهيو هو ته هن کي پيءُ دڙڪا ڏنا آهن.
“سائين هي اسڪوٽر اوهان وٺي ويا هيئو هن کان؟” ان جي پيءُ شاهمير کان پڇيو.
“ها، هن ٻڌايو ته هي اسڪوٽر هن جو آهي.” شاهميرپنهنجي دوست ڏانهن اشارو ڪندي چيو.
هن جي دوست جي پيءُ پنهنجي پٽ ڏانهن کائي وڃڻ واري نظرن سان ڏٺو.
“چڱو چاچا، هاڻي اسان هلون ٿا.” شاهمير انهن کان موڪلائي هليو آيو.
“خوامخواهـه ويچاري کي تنهنجي ڪري دڙڪا مليا.” عالي شاهمير کي چيو.
“مون چيومانس ڇا، ته ڪوڙ ڳالهائي ۽ مهرباني ڪري هاڻي تون اها ڳالهه حويلي ۾ ڪنهن سان نه ڪجانءِ.” شاهمير، عالي کي چيو.
“مان ته هلڻ سان ئي ٻڌائيندس سڀني کي.” عالي مذاق ۾ چيو.
ايتري عرصي کان پوءِ ٿورو ٻاهر نڪري عالي پاڻ کي خوشگوار محسوس ڪري رهيو هو.
حويليءَ جي گيٽ مان اندر داخل ٿيا ته سامهون حويلي جي اندرين دروازي جي ٻاهران واري ورانڊي ۾ سڀ ٻار بيٺل هئا. ويجهو اچڻ سان خبر پئي ته ميربل پنهنجي ڀينرن لاءِ اتي جهولو لڳائي رهيو هو.
“لالا ڏسو، ادا ميربل ڪيترو خوبصورت جهولو وٺي آيو آهي.” سيرت، عالي کي ڏسي ان ڏانهن ايندي ٻڌايو.
ميربل جهولو لڳائي چڪو هو ۽ هاڻي هن صرف صفا ۽ مروه کي ان تي ويهاريو. ان تي صرف ٻن ماڻهن جي ئي جڳهه ئي انڪري ٻيو ڪير به ٻار ان تي نه پئي ويهي سگهيو. عالي سيرت ڏانهن ڏٺو جيڪا جهولي ۽ ان تي لڏندڙ ڇوڪرين کي حسرت مان نهاري رهي هئي.
“سيرت اچ گهر هلون، دير ٿي ويئي آهي.” عالي سيرت جو هٿ پڪڙيندي هن کي پراڻي حويلي وٺي آيو.
“لالا توهان کي جڏهن نوڪري ملندي ته مون کي اهڙو جهولو وٺي ڏيندؤ نه؟” سيرت عالي کان پڇيو.
“ها، ان کان به ڀلو وٺي ڏيندس.” عالي، سيرت کي چيو.
هوءَ ڀاءُ جي طرفان ملندڙ آسري ۾ ئي خوش ٿي ويئي.
..................
“سيرت اٿي.” عالي صبح جو سيرت کي ننڊ مان اٿاريندي چيو.
“لالا سمهڻ ڏيو نه اڄ ته آچر آهي توهان به آرام ڪيو.” سيرت اکيون کولڻ بنا ئي چيو.
“تو لاءِ ته روز آچر هوندو آهي نه، تون ڇو سمهين پئي آهين هن مهل تائين. اٿي توکي ڪجهه ڏيکارڻو آهي.” عالي ٻيهر هن کي لوڏيو.
سيرت اٿي ويئي ۽ ڀاءُ ڏانهن ڏسڻ لڳي.
“ڪٿي آهي؟” هن ڀاءُ جا هٿ خالي ڏسندي پڇيو.
“ٻاهر اچ.” عالي ٻاهر وڃڻ لڳو ته سيرت به هن جي پويان وڃڻ لڳي.
اڱڻ ۾ لڳل وڻ ۾ عالي سيرت لاءِ هڪ خوبصورت پينگهه ٻڌي هئي. ٻن طرفن کان رسا ٻڌي وچ ۾ هن هڪ ڪاٺ جي تختي کي زور سان ٻڌو هو ۽ رسن کي گلن سان ڍڪي ڇڏيو هو.
“لالا، هي توهان ٺاهي آهي؟” سيرت پينگهه ڏسي عالي کان پڇيو.
“ها، تنهنجي لاءِ ٺاهي آهي هلي آ ويهه.” عالي هن کي ويهڻ جو چيو ۽ پاڻ پينگهه جي پويان وڃي بيٺو.
سيرت پينگهه تي ويٺي ته عالي هن کي لوڏڻ شروع ڪيو.
“لالا هي ته مروه وارن جي جهولي کان به سٺي آهي.” سيرت خوشيءَ مان چيو.
عالي سيرت جي اها ڳالهه ٻڌي ڏاڍو خوش ٿيو.
زينب ۽ شهلا هنن کي سامهون هال مان ڏسي رهيون هيون.
“اڄ ته عالي ۽ سيرت کي ڏسي ادا مؤمن ۽ صفوران پيا ياد اچن، شهلا.” زينب اکين ۾ آيل ڳوڙهن کي روڪيندي چيو.
شهلا هن ڏانهن ڏٺو.
“ادا مؤمن جي به اها ڪوشش هوندي هئي ته هو صفا جي هر خواهش پوري ڪري، ۽ هو ائين ڪندو به هو، صفا جو هر ضد پورو ڪندو هو.” زينب سامهون عالي ۽ سيرت ڏانهن ڪا گهڙي ڏسندي رهي.
.....................