4
ٻئي ڳوٺ ڏانهن ويندي رستي ۾ ئي هدايت حسينه کي نئين حويلي جي باري ۾ ٻڌائڻ شروع ڪيو.
“حويلي جو مالڪ ۽ شريف!” حسينه دل ئي دل ۾ چيو.
“سردار وڏي جو وڏو پٽ شهر لڏي ويو آهي، هن جو ننڍو پٽ پنهنجي ڪٽنب سان گڏ حويلي ۾ رهندو آهي. سردار صاحب جي وڏي ڌيءُ ويٺل (ڪنواري) آهي. سڀئي ان جو احترام ڪندا آهن ۽ ان جي چيل ڳالهه سڀن لاءِ حڪم جي اهميت رکندي آهي. ڀاڄائس به سٻاجهڙي مائي آهي.” هدايت ڳالهائيندي رهي.
حسينه خاموشي سان هن جون ڳالهيون ٻڌندي رهي.
حويلي پهچي هدايت حسينه کي سردار صاحب جي وڏي ڌيءُ ڪلثوم وٽ ڇڏي هلي ويئي. حسينه جيجي کي پنهنجي پٽ ڪريم کي به هتي رهائڻ لاءِ چيو ۽ اهو به ٻڌايو ته هوءَ اميد سان آهي.
جيجي ڪلثوم نهايت نرم دل عورت هئي. هن حسينه کان ڪجهه سوال ڪرڻ کان پوءِ هن کي حويلي ۾ رهڻ جي اجازت ڏني.
حويلي تمام گهڻي وڏي هئي پر هتي ايتريون ٻانهيون نه هيون جيتريون حسينه جي ڳوٺ واري حويلي ۾ هيون. هن حويلي جون عورتون به ڏاڍيون ساديون هيون ۽ اهي به نوڪرياڻين سان گڏ ڪم ڪري رهيون هيون. حويلي جي پاسي ۾ ئي ٻانهين لاءِ ڪمرا ٺهيل هئا. حسينه به ٻن ٻانهين سان گڏ هڪ ڪمري ۾ رهڻ لڳي. سڀئي ٻانهيون هن سان ملڻ آيون ۽ هن کي حويلي جي ڪمن ڪارن جي باري ۾ ٻڌائڻ لڳيون.
فجر وقت حسينه جي اک کلي ته هن جي ڪمري ۾ ستل عورتون موجود نه هيون. هوءَ تڙ تڪڙ ۾ اُٿي ٻاهر ويئي ته متان ڪم ڪرڻو هجي.
ڪمري کان ٻاهر نڪري هن ڏٺو ته سامهون حويلي جي اندرين دورازي جي ٻاهران رکيل صندل تي هڪ بزرگ ويٺل هو. هن جي چؤڌاري ٻار ويٺل هئا جن جي اڳيان قرآن شريف پيو هو. اهو بزرگ ٻارن کي واري واري سان سبق ڏيئي رهيو هو.
حسينه اتان گذري حويلي ۾ آئي، اتي ڪجهه عورتون جيجي ڪلثوم کان سبق وٺي رهيون هيون.
حسينه دروازي وٽ ئي بيهي اهو منظر ڏسڻ لڳي. اهي سڀ سبق وٺڻ کان پوءِ اٿي ٻاهر وڃڻ لڳيون.
حسينه ڏٺو ته هو سڀ ان بزرگ جي چؤگرد هيٺ فرش تي ويهي رهيون هيون. اهو بزرگ هڪ ڪتاب مان انهن کي ڪجهه پڙهي ٻڌائي رهيو هو. سڀئي ڏاڍي عقيدت سان ان بزرگ جون ڳالهيون ٻڌي رهيون هيون. ان کان پوءِ سڀ ڪم واريون ۽ ٻار اتان اٿي پنهـنجن ڪمن ۾ لڳي ويا پر ان بزرگ قرآن پاڪ کولي ان جي تلاوت شروع ڪئي. حسينه دروازي جي چانئٺ تي ويهي رهي ان بزرگ جي آواز ۾ خبر ناهي ڇا هو جو حسينه جي ٻانهن جا وار اڀا ٿيڻ لڳا. اتي ويٺي ويٺي هوءَ روئڻ لڳي. خبر ناهي اهو بزرگ ڪهڙي وقت هن جي ڀرسان اچي بيٺو.
حسينه جڏهن ان کي پاڻ وٽ بيٺل ڏٺو ته هوءَ احترام ۾ اٿي بيٺي.
هو هن جي مٿي تي هٿ رکي اندر هليو ويو.
حسينه رڌڻي جي طرف آئي جتي هڪ ملازمـه ڏڌ ولوڙي رهي هئي، هڪ ماني پچائي رهي هئي ته ٻه ٻيون وري انبڙيون ڇلهي رهيون هيون. حسينه انهن ڏانهن آئي.
“اچ اچ حسينه ويهه هتي.” هڪ ملازمـه هن کي ڀرسان جڳهه ڏني.
“سائين وڏي کي انبڙين جو مربو ڏاڍو وڻندو آهي، اسان ان لاءِ مربو پيا ٺاهيون.” ٻي ملازمـه هن کي ٻڌايو.
حسينه به انهن سان گڏ ڪم ڪرڻ ۾ شروع ٿي ويئي.
هوءَ هر روز صبح جو اٿي ساڳيو منظر ڏسندي هئي.
جيجي زينب ڪيترا دفعا مون کي قرآن پاڪ پڙهڻ جو چيو هو پر مان ڪيڏي نه بدنصيب آهيان جو ان جو چوڻ نه ورتم. ٻانهين جي چهرن تي سڪون ۽ خوشي ڏسندي هوءَ سوچيندي هئي.
هوءَ روز سوچيندي هئي ته پنهنجي گناهه جو اعتراف ڪلثوم جيجي سان ڪري پر کيس همت نه ٿيندي هئي.
هڪ ڏينهن سج لٿي جي نماز کان پوءِ هوءَ غير ارادي طور جيجي جي ڪمري ڏانهن آئي. جيجي جاءِ نماز تي ويٺي ذڪر ڪري رهي هئي حسينه هن جي ڀرسان اچي ويٺي.
ذڪر ختم ڪري جيجي هن ڏانهن ڏٺو.
حسينه ڪجهه چوڻ لاءِ لفظ ڳولي رهي هئي.
“تون نماز نه پڙهندي آهين؟” هن جي ڪجهه چوڻ کان پهرين ئي جيجيءَ هن کان پڇيو.
“نه جيجي.” شرم کان حسينه جو ڪنڌ هيٺ جهڪي ويو. هن آهستي آواز ۾ جواب ڏنو.
“جيڪڏهن تون پڙهڻ چاهين ته مان توکي نماز پڙهڻ سيکاريان؟” جيجي هن کان پڇيو.
“ها ها جيجي مون کي قرآن جي تعليم به ڏيو.” حسينه تڪڙ ۾ جواب ڏنو.
“ٺيڪ آهي تون صبح کان مون وٽ اچجان.” جيجي چيو.
صبح جو هن پنهنجي پٽ کي سائين وڏي وٽ قرآن پڙهڻ لاءِ ويهاريو ۽ پاڻ جيجي وٽ آئي.
ڪجهه ئي ڏينهن ۾ هن نماز پڙهڻ سکي ورتي. هوءَ ڏاڍي خوش هئي. هتي اچي هوءَ زندگيءَ جي اصل مقصد کان روشناس ٿي رهي هئي. هن دل ئي دل ۾ فيصلو ڪيو ته هوءَ پنهنجي ٻارن کي پاڻ وانگر اڻ پڙهيل نه رکندي، هوءَ هنن کي تعليم ضرور ڏيندي.
ڪجهه مهينا گذري ويا، هن حويلي ۾ ئي هڪ ڌيءُ کي جنم ڏنو. هن جي دل ۾ هڪ آس هئي ته پٽ ڄمندو ته هوءَ ان کي کڻي سردار صاحب ڏانهن ويندي پوءِ هو متان هن سان شادي ڪري. پر ڌيءُ کي ڏسي هن جي اها آس به ٽٽي پئي هئي.
حويلي جون سڀ عورتون هن جي ڌيءُ کي کڻي خوش ٿي رهيون هيون. هو هر هر حسينه کان هن جي نالي بابت پڇي رهيون هيون. هن کي ڄائي ڇهون ڏينهن ٿيو ته حسينه هن کي کڻي وڏي سائين وٽ آئي.
“سائين هن جو نالو رکو.” حسينه ننڍڙيءَ کي وڏي سائينءَ جي اڳيان رکندي چيو.
“امڙ هن جو نالو مان حاجره ٿو رکان.” ننڍڙيءَ جي ڪن ۾ آذان ڏيڻ کان پوءِ وڏي سائين چيو.
ڪجهه مهينن کان پوءِ ڳوٺان هدايت آئي. ان حسينه کي ٻڌايو ته هن جي سس جو انتقال ٿي ويو آهي. سندس مڙس جو به ڪو پتو ناهي ته هو ڪٿي آهي. اهو ٻڌي هن کي ڏاڍو افسوس ٿيو.هن ان سان ئي جيجي زينب ڏانهن نياپو ڪرايو ته هن کي ڌيءُ ڄائي آهي.
سس جي وفات جو ٻڌي هن جي دل هتي رهڻ نه پئي چاهي، مٿان وري مڙس جي پريشاني هن جو سک ئي ڦٽائي چڏيو . هوءَ هر وقت ڳوٺ وڃڻ لاءِ آتي رهڻ لڳي.
*****************
حسينه جي پٽ وڏي سائين وٽان قرآن پڙهي پورو ڪيو ۽ هاڻي هن جي ڌيءُ به خيرن سان وڏڙي ٿي ويئي هئي. حويلي ۾ هوءَ سڀني جي لاڏلي هئي. سڀئي هن جو خيال رکڻ لڳا ڇو ته حويليءَ ۾ ٻارن ۾ ٻيا سڀ ڇوڪرا هئا. حاجره ڏاڍي ذهين هئي انڪري وڏي سائينءَ هن کي پنهنجي پوٽن سان گڏ ئي استاد وٽ پڙهڻ لاءِ ويهاريو.
حسينه جا ٻار ته هن ماحول ۾ هِري ويا پر هاڻي هن کي ڳوٺ وڃڻ جي ڳڻتي هئي. جيجي ڪلثوم هن کي دلاسا ڏيندي رهندي هئي جنهن جي ڪري ڪجهه ڏينهن هن کي صبر اچي ويندو هو پر وري هن کي وڃڻ جي لڳندي هئي. نيٺ ڪجهه عرصو گذريو ته جيجي هن جي پريشاني ڏسي هن کي ڳوٺ وڃڻ جي اجازت ڏني.
وڏي سائين، جيجيءَ ۽ حويليءَ ۾ سڀني کان موڪلائي هوءَ ڳوٺ هلي آئي.
ڳوٺ پهچندي ئي هن کي خبر ملي ته هن جو مڙس واپس اچي ويو آهي، پر ڪنهن حادثي ۾ هن جي ٽنگ ضايع ٿي ويئي هئي. ٻارن پيءُ کي ڏٺو ته خوش ٿي ويا، پر حسينه کي وري گهرو مالي حالات جي پريشاني لڳي.
*****