1
مون کي شايد نه چوڻ کپي، پر پوءِ به اميد ٿو ڪريان ته صفا جي رت جي خوشبو حويلي ۾ اڃا ڦهليل هوندي به اتي سڀ خير هوندو.
منهـنجي داخلا منهـنجي من پسند سبجيڪٽ فلاسافي ۾ ٿي ويئي آهي. داخلا لاءِ فارم جمع ڪرائڻ وقت جيترو ان سبجيڪٽ جي باري ۾ پڙهڻ لاءِ پرجوش هئس، هاڻي اوتري ئي دل کڄي ويئي آهي. ڪتاب کڻندو آهيان، ته ڪتاب جا سڀ اکر ڳاڙها لڳندا آهن. هر اکر صفا جي پاران ميار ڏيندو آهي، ته مان ان جو وڏو ڀاءُ هجڻ جي ناتي ڪجھ به نه ڪري سگهيس. هاڻ ته ڀٽائي سرڪار جو رسالو کڻڻ کان به ڊپ لڳندو آهي ته ڪٿي سر ڪيڏاري جون اهي سٽون نـ کلي وڃن “ته پڻ لڄ مران جي هونس پُٺِ ۾.” مون کي اهو احساس جيئڻ نٿو ڏيئي ته مان پنهنجي ذميدارين کي منهن نـ ڏيئي سگهيس ۽ ڪانئرن وانگر پٺي ڏيئي هليو آيو آهيان.
اڄڪلهه مون وٽ صفو جي باري ۾ سوچڻ ۽ ان کي ياد ڪرڻ کان علاوه ٻيو ڪو ڪم ڪونهي.
پنهـنجو، امان ۽ ادي وارن جو خيال رکجانءِ.
تنهـنجو بزدل ڀاءُ
مؤمن
تاريخ 10- فيبروري 1981ع
زينب، خط کي ٽيون ڀيرو پڙهي رهي هئي. خط پڙهي هوءَ اوڇنگارون ڏيئي روئڻ لڳي. هن اهو خط پنهـنجي ماءُ کي به نه پڙهي ٻڌايو. هوءَ جلدي ۾ مؤمن ڏانهن جواب لکڻ ويٺي.
پيارا ڀاءُ…
مڃان ٿي، ته توهان هتان وارن مان خير جي اميد نٿا رکي سگهو پر توهان پاڻ کي بزدل چئي، هتان وارن کي دلير نٿا بڻائي سگهو. شينهن جي کل پائڻ سان لومڙي ڪڏهن به شينهن ناهي ٿي ويندي. هي پنهـنجي ئي دنيا ۾ رهندڙ کوهـه جا ڏيڏر آهن، جيڪي ڪڏهن به توهان وانگر ٻاهرين دنيا سان ڄمي مقابلو نه ڪري سگهندا.
۽ اها ڳالهه ياد رکجو ته توهان ڪڏهن به ڪنهن جي اڳيان شرمنده ٿيڻ وارو ڪم ڪو نـ ڪيو آهي بلڪـه توهان ته شاهه سائين جي هيٺين سٽن تي عمل ڪيو آهي.
“سو ماڳ ئي ڦير، جتي ڪوڙ ڪماڙئو.”
توهان جي اچڻ جي منتظر
توهان جي ڀيڻ زينب
25- فيبروري 1981ع
ڳوٺ دلاور خان
شهدادڪوٽ
ڀيڻ جو خط پڙهي، مؤمن الماري ۾ رکيو ۽ يونيورسٽي هليو ويو.
خط پڙهڻ کان پوءِ هن جي دل تان ٿورو بار هلڪو ٿيو هو. ڪلاس ۾ پهتو ته اتي نئون پروفيسر آيل هو، کيس ڪاري رنگ جي پينٽ تي آسماني رنگ جي شرٽ ۽ ڪارو ڪوٽ پاتل هئا. سندس وار ۽ ڏاڙهي اڇي هئي. هو ڏسڻ ۾ ٻين استادن کان بنهه مختلف هو. هن پنهنجو تعارف ڪرايو، سندس نالو فيروز حسن صديقي هو، هن ڪتابن تان پڙهائڻ جي بجاءِ شاگردن ۾ بحث مباحثو شروع ڪرايو. مؤمن پهريون ته خاموش رهيو پر استاد جڏهن دنيا جي ٻين فلاسافرن سان گڏ شاهه عبداللطيف کي به زيرِ بحث آندو ته مؤمن به وقفي وقفي سان بحث ۾ حصوورتو. هن جي هر راءِ مان سر فيروز حسن متاثر ٿي رهيو هو.
ڪجھ ڏينهن مسلسل ڪلاس وٺڻ ۽ شاگردن سان دوستاڻي رويي جي ڪري فيروز حسن صديقي صاحب مؤمن جي ذهن جي تشنگي محسوس ڪئي.
ڪلاس ختم ٿيڻ کان پوءِ سر فيروز مؤمن کي پنهنجي آفيس ۾ گهرايو. سر فيروز پنهنجن شاگردن سان دوستي جي حوالي سان پوري ڊپارٽمينٽ ۾ مشهور هو.
“ڪهڙي ڳالهه آهي جيڪا تنهنجي پڙهائيءَ ۾ رڪاوٽ بڻجي رهي آهي؟” مؤمن آفيس ۾ اڃا داخل ٿي ڪرسيءَ تي ويٺو ئي مس ته سر فيروز هن کان پڇيو.
اهو سوال هن لاءِ ڪنهن ڊرون حملي کان گهٽ نه هو. هو اهڙي ڪنهن سوال لاءِ تيار نه هو.
“سر اهڙي ڪا ڳالهه ناهي.” مؤمن ڳالهه ٽارڻ جي ڪوشش ڪئي، پر سر فيروز ان ڳالهه جو اصل ڪارڻ معلوم ڪرڻ جو اٽل ارادو ڪري چڪو هو.
مؤمن هن کي پنهنجي ڳوٺ ڇڏڻ جو مختصر احوال ٻڌايو.
“هاڻي جڏهن تون هن مقصد (پڙهائي) لاءِ سڀ ڪجھ ڇڏيو آهي ته پوءِ هاڻي ان سان بي وفائي ڇو پيو ڪرين؟” سر فيروز هن کي سمجهائيندي چيو.
هو ڪافي دير صديقي صاحب جي آفيس ۾ ويٺو رهيو، پوءِ هن کان اجازت گهري اسٽور تي واپس آيو.
هو روز سر صديقيءَ جي آفيس ۾ اچڻ لڳو، مختلف موضوعن تي ٻنهي ڄڻن جو خيالن جي ڏي وٺ ٿيندي رهندي هئي. سر صديقي جي شخصيت جو ايترو اثر هو جو هڪ دفعو ملڻ کان پوءِ ڪو اهڙو نه هوندو جيڪو ان سان ٻيهر ملڻ نه چاهيندو هجي. مؤمن به ان اثر هيٺ ئي اچي ويو. ان جي صحبت جو اثر اهو ٿيو جو مؤمن پنهنجي مقصد طرف واپس موٽي آيو.
سر فيروز جي فيمليءَ ۾ صرف ان جي سترهن سالن جي هڪ ڌيءُ شهلا هئي. سندس گهرواريءَ جي وفات ڪافي سال اڳ ٿي چڪي هئي. سر فيروز ۽ ان جي گهرواري پنهنجي ماءُ پيءُ جا اڪيلا اولاد هئا، انڪري هنن جا رشتيدار نه هئڻ جي برابر هئا.
مؤمن هن دفعي ڳوٺ ويو ته کيس خبر پئي، ته زينب جي شادي طئه ٿي ويئي آهي، زينب جو رشتو هن جي چاچي مير چاڪر خان جي پٽ مير غضنفر خان سان ٿيو هو. مير چاڪر خان ڪوئٽا ۾ رهندو هو پر ڪافي سالن کان پنهنجي ڀائرن کان رٺل هو. ڪجھ وقت اڳ ٻنهي ڀائرن جو پاڻ ۾ ٺاھ ٿيو ته هنن پنهنجي ٻارن جا رشتا به طئه ڪري ڇڏيا.
مير غضنفر خان هڪ سٺو ۽ خوش اخلاق نوجوان هو. ناراضگي هئڻ جي باوجود هو ڪافي دفعا مؤمن سان ملي چڪو هو.
هڪ هفتي کان پوءِ زينب جي شادي ٿيڻي هئي. هن کي ونواهـ ۾ ويهاريو ويو هو. اها ڳالهه ٻڌندي ئي مؤمن زينب جي ڪمري ڏانهن آيو، هن کي پيلي جوڙي ۾ ڏسي سندس اکين ۾ بي اختيار لڙڪ اچي ويا. مؤمن لڙڪن کي اکين جي پويان ڌڪيندي پنهنجي ڀيڻ کي هميشه خوش رهڻ جي دعا ڏني. زينب ڪنوار جي ويس ۾ ڏاڍي پياري ۽ خوبصورت لڳي رهي هئي. سندس چهري تي هڪ اڻ لکي مرڪ پکڙيل هئي.
“اڄ توکي منهنجي ئي نظر نه لڳِي پئي.” مؤمن ڪجھ نوٽ ڀيڻ تان گهوريندي چيو.
“توهان نه اچو هان ته مان نڪاح کان انڪار ڪري ڇڏيان هان.” زينب جي لهجي ۾ تلخي ۽ مٺاس جو گڏوچڙ عنصر شامل هو.
“چري مون ڏي خط به نه لکيئي وري ائين به چئين ٿي!” مؤمن ڀيڻ کي ميار ڏني.
“مان ڏسڻ پئي چاهيان، ته اوهان پاڻ ئي اچو ٿا يا نه؟” زينب روئڻهارڪي انداز ۾ چيو.
“جيڪڏهن منهنجون موڪلون نه ٿين ها ته مان ائين ته نه اچان ها نه. تو کان سِوا ٻيو ڪير آهي جيڪو مون کي ٻڌائي هان، خير بس هاڻي اچي ويس نه تون فڪر نه ڪر.
پر مون ٻڌو آهي تون روئي روئي امان ۽ ادي کي پريشان ڪري ڇڏيو آهي؟” مؤمن هن ڏانهن سواليه نظرن سان ڏٺو.
زينب هيٺ ڪنڌ ڪيو، سندس اکين مان ٻه لڙڪ نڪري جهولي ۾ ڪِريا.
“سچ ٻڌاءِ مون لاءِ پئي روئين يا ٻيو ڪو سبب آهي؟” مؤمن، ڀيڻ جي اکين ۾ لڪيل پريشانيءَ کي محسوس ڪري ورتو هو.
“ادا مون کي ڊپ پيو لڳي.”
“زينب! غضنفر ڏاڍو سٺو ڇوڪرو آهي، هو بابا ۽ چاچا وارن کان بلڪل مختلف آهي. ايترو عرصو هو ڀلي اسان سان نه ڳالهائيندا رهيا آهن پر پوءِ به غضنفر مون سان ملندو رهندو هو.” مؤمن جي لهجي ۾ هڪ ڀيڻ جي لاءِ هڪ وڏي ڀاءُ ۽ محافظ جو اڻ ميو اعتماد شامل هو.
زينب فرمانبرداريءَ سان ڪنڌ هيٺ جُهڪائي ڇڏيو.
شاديءَ جو ڏينهن اچي ويو. هر رسم تمام سٺي نموني سان ٿي ويئي. مؤمن، زينب سان گڏ ئي ان جي ساهرن ڏانهن وڃڻ جو سوچيو هو، انڪري رخصتي ٿي ته هو به ڄاڃين سان گڏ اوڏانهن وڃڻ لاءِ گاڏي ۾ چڙهيو.
ڳوٺ مان نڪرندي ايڏي فائرنگ ڪئي ويئي جو هر طرف گندرف ۽ بارود جي بدبوءِ پکڙجي ويئي.
“گهوٽ ۽ ڪنوار مٿان مشڪ عنبر ڇٽڻ بدران، هاڻي گندرف جي ڌپ سان ڀليڪار ۽ رخصت ڪرڻ جي رسم وڌندي پئي وڃي.” مؤمن سوچيو.
ڄڃ جيئن ئي ڪنهن ٻي سردار جي ڳوٺ وٽان پئي گذري تيئن ئي دهل شرنائين سان گڏ فائرنگ ڪرڻ جو رجحان به وڌندو پئي ويو.
گهوٽ ۽ ڪنوار جي گاڏي سڀني کان اڳ ۾ هئي. ڪنهن ڳوٺ وٽ پهچڻ وقت جهمرين وارا ان گاڏي جي اڳيان وڃي جهمريون هڻي رهيا هئا، ته فائرنگ وارا به لهي وڃي اڳيان فائرنگ ڪري رهيا هئا.
زينب جي بدنصيبي، جو ڪٿان هڪ گولي اڳين سيٽ تي ويٺل غضنفر جي سيني کي چيريندي سندس زندگيءَ کي ختم ڪري ڇڏيو!
زينب جيڪا ڳاڙهي وڳي ۾ سهاڳڻ بڻجي گهران نڪتي هئي سا پنهنجي سهاڳ جي گهر پهچڻ کان پهرين ئي رستي ۾ ڏهاڳڻ بڻجي ويئي.
مؤمن کي غضنفر جي لاش ۾ زينب جو لاش نظر اچي رهيو هو. کيس خبر هئي ته غضنفر جي دفنائڻ سان گڏ هو پنهنجي ڀيڻ جا ارمان ۽ حسرتون به دفنائي رهيو هو. هاڻي کيس پوري عمر غضنفر جي نالي تي گذارڻي هئي.
ڪجھ ڏينهن زينب سان گڏ رهي مؤمن يونيورسٽي واپس اچي ويو. پر هاڻي هو زينب لاءِ وڌيڪ فڪرمند رهڻ لڳو هو. هو زينب کي هر هفتي خط لکندو هو. پر هوءَ کيس ڪو جواب نه ڏيندي هئي انڪري جڏهن به موڪلون ٿينديون هيون ته ڳوٺ روانو ٿي ويندو هو.
.....................
وقت پنهنجي پوري روانيءَ سان گذرندو رهيو. مؤمن يونيورسٽيءَ ۾ ڊگري مڪمل ڪري ورتي. ڊپارٽمينٽ ۾ پهرين پوزيشن کڻڻ جي ڪري کيس اتي ئي نوڪري جي آڇ ڪئي ويئي.
ڳوٺ اچي هن اها خوشخبري سڀني کي ٻڌائي، سندس ماءُ ۽ ڀينر ته تمام گهڻيون خوش ٿيون پر جڏهن اها خبر هن پنهنجي پيءُ کي ٻڌائي ته هو هڪ دفعو ٻيهر سردار بهادر خان ٿي پيو.
“مؤمن، تون هاڻي پنهنجي گهڻي من ماني ڪري بيٺين، نوڪري ڪرڻ جي ڪا ضرورت ناهي. مان توکي سرداري گدي تي ويهارڻ چاهيان ٿو. بهرام خان توکان پوءِ آهي ۽ مون کي ان جا طور طريقا نٿا وڻن. مون کي بس تنهنجي تعليم پوري ٿيڻ جو انتظار هو. مون سبزل خان کان ايندڙ مهيني جي تاريخ به گهري ڇڏي آهي.” هن مؤمن کي ڪاوڙ مان چيو.
“ڇا جي تاريخ بابا سائين؟” مؤمن حيرانگيءَ مان پڇيو.
“تنهنجي ۽ دُربيبيءَ جي شادي جي تاريخ، تنهنجي آسري وڃي ٿي ڇوڪريءَ جي عمر چڙهندي.” سردار بهادر خان چيو.
“مون شادي ڪرڻ جو اڃا نه سوچيو آهي ۽ نوڪري مان هرگز نه ڇڏيندس.” مؤمن پنهنجي پيءُ کي کُتو جواب ڏنو.
“ڏس مؤمن مان ايتري نرمي پنهنجي اولاد ۾ ڪنهن سان به نه رکي آهي، تون منهنجي نرميءَ جو ناجائز فائدو پيو وٺين. تو وٽ هڪ ڏينهن آهي پنهنجو پاڻ کي ان ڳالهه لاءِ تيار ڪري وٺ. مان تنهنجي واتان ٻيهر انڪار نه ٻڌان.” سردار صاحب ڌمڪي آميز لهجي ۾ چئي هليو ويو.
مؤمن ڪمري مان نڪتو ته هن کي سردار سبزل خان سامهون ايندي نظر آيو.
“ڏي خبر ڪڏهن ٿو واپس اچين، اسان ته شاديءَ جون تياريون به شروع ڪري ڇڏيون آهن.” مؤمن چاچي کي سلام ڪري ٻاهر وڃڻ چاهيو پر سبزل خان کيس روڪيو ۽ بنا ڪنهن هٻڪ جي مؤمن کي چئي ڏنو.
“پر مان في الحال شادي نه ڪندس.” مؤمن به چاچي سان سڌي ڳالهه ڪرڻ چاهي.
“في الحال نه ڪندين ته پوءِ باقي ڪڏهن ڪندين؟ تنهنجي آسري پنهنجي ڌيءُ کي سڄي عمر ويهاريندس ڇا؟” سبزل خان جي نرڙ جا گهنج وڌيڪ گهرا ٿي ويا.
“توهان ان جو رشتو ڀلي ٻئي ڪنهن مناسب هنڌ ڪري ڇڏيو.” مؤمن هاڻي سڌو جواب ڏنو.
اهو ٻڌي، سردار سبزل خان مؤمن کي هڪ زوردار چماٽ وهائي ڪڍي. اچانڪ اتي سردار بهادر خان به اچي ويو. هن کي پنهنجي ڀاءُ مؤمن جي انڪار جو ٻڌايو، ته هو به ڪاوڙ ۾ اچي ويو ۽ مؤمن کي هميشه لاءِ حويلي مان نڪري وڃڻ لاءِ چيو.
“پٽ تون ئي کڻي ضد ڇڏي پنهنجي گهر ۾ رهي پئـه.” مؤمن ماءُ کان موڪلائڻ آيو ته ماءُ کيس التجا ڪندي چيو.
“امان تنهنجي هن پٽ جي نصيب ۾ شايد پنهنجو گهر لکيل ئي ناهي.” مؤمن ماءُ کي افسوس مان چيو. هن ماءُ جا هٿ چميا ۽ کيس روئندو ڇڏي هميشه لاءِ ڪراچي واپس هليو آيو.
گهر ڇڏڻ کان پوءِ سر صديقي سان مؤمن جو تعلق وڌيڪ گهرو ٿيندو ويو. شام جو روز چانهه تي سر صديقي هن کي گهرائي وٺندو هو. سر صديقي يونيورسٽيءَ طرفان مليل هڪ گهر ۾ پنهنجي ڌيءُ سان گڏ رهندو هو.
ڪجھ ئي ڏينهن کان پوءِ زينب هن کي خط لکي ٻڌايو ته بهرام خان جو رشتو دُربيبيءَ سان طئـه ڪيو ويو آهي ۽ ان جي بدلي ۾ درناز جو رشتو هيبت خان سان طئه ڪيو ويو آهي. ايندڙ مهيني انهن جي شادي مقرر ڪئي ويئي آهي.
مؤمن اها خبر ٻڌي دل ئي دل ۾ مطمئن ٿيو ته دُربيبي جي زندگي بچي ويئي. گهٽ ۾ گهٽ ان کي مؤمن جي نالي تي ويهاريو نه ويو هو.
حويلي سان رشتو ختم ٿيڻ کان پوءِ مؤمن کي احساس ٿيڻ لڳو ته گهر هجڻ جو احساس ئي ڪيترو نه حسين آهي. هو هيترن سالن کان گهر کان الڳ هو پر پوءِ به ان گهر ۾ واپس وڃڻ تي هِن لاءِ ڪا بندش نه هئي. جڏهن هن لاءِ سڀ دروازا بند ڪيا ويا ته دل شدت سان اتي ڇڏيل پنهنجي ماءُ ۽ ڀينرن کي ياد ڪرڻ لڳي هئي.
هن کي ڪڏهن ڪڏهن پنهنجي ماءُ تي ڪاوڙ ايندي هئي ته هوءَ پنهنجي اولاد جي معاملي ۾ ٿيل غلط فيصلن بابت بابا سان ڇو نه ڳالهائي سگهي.
“مائر جيڪڏهن چاهين ته اولاد جي حق لاءِ وڙهي سگهن ٿيون پر امان منهنجي لاءِ ڪيل هڪ ننڍڙو فيصلو به نه پئي بدلرائي سگهي. آخر بهرام خان به ته گنهـگار هجڻ جي باوجود ان حويليءَ ۾ رهيل آهي. ان کي ته ڪوئي ڪجھ نه چوندو هو. ان کي ايترو آسانيءَ سان معاف ڪيو ويو، مون کي معاف ڇو نٿو ڪيو وڃي.” اڪثر اهڙيون سوچون هن کي پريشان ڪري ڇڏينديون هيون.
مؤمن کي اڳ ۾ ڪڏهن به گهر جي ايتري سڪ نه لڳي هئي جيتري هاڻي لڳي رهي هئي. هو انهن ئي سوچن ۾ ويٺو هو ته هن کي پنهـنجو هڪ دوست وٺڻ آيو. مؤمن کي سر صديقيءَ گهرايو هو. مؤمن صديقي صاحب جي گهر پهتو ته ان جي حالت ڏاڍي خراب هئي. مؤمن پنهنجي دوست سان گڏ ان کي اسپتال کڻائي آيو. حالت نازڪ هجڻ جي ڪري صديقي صاحب کي اسپتال ۾ داخل ڪرڻو پيو. ٻن ڏينهن کان پوءِ صديقي صاحب جي حالت ڪجھ بهتر ٿي ۽ هو ڳالهائڻ جي لائق ٿيو ته هن مؤمن کي پاڻ ڏانهن گهرايو.
“بيماري جي هڪ لوڏي ئي صديقي صاحب کي ڪمزور ڪري ڇڏيو هو. سندس منهن مان ئي ائين لڳي رهيو هو ڄڻ هو ڪنهن طويل بيماري مان اٿيو هجي.”
“مؤمن! مان پنهنجي ڌيءُ شهلا جي شادي توسان ڪرائڻ چاهيان ٿو.” صديقي صاحب مؤمن ڏانهن پراميد نظرن سان ڏٺو.
مؤمن خاموش ٿي ويو. في الوقت هن کي سمجهه ۾ نه پئي آيو ته هو ڪهڙو جواب ڏي.
“جيڪڏهن تون انڪار ڪندين ته به خير آهي، ان سان اسان جي رشتي ۾ ڪو فرق نه ايندو.” صديقي صاحب مؤمن کي خاموش ڏسي پاڻ ئي ٻيهر ڳالهه شروع ڪئي.
“سر اصل ۾ مون کي نٿو لڳي ته مان اهڙي ڪنهن به ذميداري لاءِ تيار آهيان.” مؤمن آهستگيءَ سان چيو.
“ڪا ڳالهه ناهي مؤمن هاڻي مون کي اهو ٻڌاءِ ته گهر ڪهڙي مهل وٺي هلندين مون کي؟” صديقي صاحب هن سان ان معاملي تي وڌيڪ ڪجهه به نه ڳالهايو.
“بس ٿوري دير ۾ هلون ٿا.” مؤمن جواب ڏنو.
شام تائين صديقي صاحب کي ان جي گهر ڇڏي مؤمن واپس هاسٽل ڏانهن هليو ويو.
مؤمن دل ئي دل ۾ شرمندو هو ته هن پنهنجي محترم استاد جي ڏنل پروپوزل کي ڪو مانُ نه بخشيو هو.
ٻئي ڏينهن صبح جو ڊپارٽمينٽ پهچندي ئي کيس خبر پئي ته صديقي صاحب هن فاني دنيا مان لاڏاڻو ڪري ويو آهي. سڄو اسٽاف اوڏانهن وڃي رهيو هو. مؤمن به جلدي ۾ اتي پهتو.
صديقي صاحب کي دفنائڻ کان پوءِ اسٽاف جو هر ڪو ماڻهو ان جي ڌيءُ لاءِ افسوس جو اظهار ڪري رهيو هو. ڪجھ پروفيسرن پنهنجون گهرواريون شهلا وٽ ڇڏيون هيون ته جيئن هو ان جي ڏک ۾ شريڪ ٿي سگهن پر ڪوئي آخر ڪيستائين ان وٽ رهي سگهيو ٿي.
صديقي صاحب جي هڪ دوست مؤمن سان صديقي صاحب جي خواهش جو اظهار ڪيو، هن کي شايد اِها ڄاڻ نه هئي ته صديقي صاحب مؤمن سان پڻ اها ڳالهه ڪري چڪو هو. مؤمن جيڪو اڳي ئي پنهنجي شفيق ۽ دوستن جهڙي استاد کي انڪار ڪري پاڻ کي ان جو گنهگار سمجهي رهيو هو. سو هاڻي هن ان جي مرحوم استاد جي خواهش پوري ڪرڻ جو فيصلو ڪيو. صديقي صاحب جي ٽيجهي کان پوءِ مؤمن ۽ شهلا جو نڪاح سادگيءَ سان ٿي ويو.
******