جتي قانون ۽ انصاف آهي، اتي خوشحالي آهي
اسان جي مسلمان ملڪن انصاف جو نظام قائم ڪرڻ ته پري، لفظ انصاف کي به گار بڻائي ڇڏيو آهي. ٻئي طرف ڪافرن انصاف جي نظام کي مڪمل طرح نافذ ڪري ڏيکاريو آهي. اڄ ڪافر سڄي دنيا تي غالب آهن، مالڪ الملڪ هي اعزاز کين ڇو ڏنو آهي... ٿورو سوچيو.
هتي هڪ ڳالهه جيڪا سوچ ۾ ٿي وجھي، اُها اِها ته مجرم هيڏي وڏي امير ۽ اثر رسوخ واري گھر جو هو ته به ڪنهن هن جو پاسو نه کنيو ۽ پوليس، ڪورٽ ۽ عوام اهو ئي چاهيو ته مظلوم سان انصاف ٿيڻ کپي ۽ ٻي ڳالهه حيرت واري اها آهي ته هيڏي وڏي ماڻهوءَ کي قيد جي سزا اچي وئي يعني ڏهه مهينا. ڇا هن جهڙي خانداني ماڻهوءَ لاءِ هڪ ڏينهن جيل ۾ وڃڻ به وڏي بي عزتي نه آهي؟ پر هن ان جي رد عمل ۾ ڇوڪريءَ يا ان جي مائٽن کي ڌمڪي نه ڏني ته ڏسي رهندوسانوَ ۽ نه هن ملڪ جي قانون کي گھٽ سمجهي اهڙي ڪا حرڪت ڪئي، جنهن مان هو احساس ڏياري ته جيل پهچي اتي به عيش ڪندس ۽ اجھو ٿو پاڻ کي آزاد ڪرايان.
ڪجھه وقت اڳ ڪراچي آيو هوس ته انهن ڏينهن ۾ ڪراچيءَ جي هڪ ڇوڪريءَ سان پاڙي ۾ رهندڙ هڪ وڏيري / امير ماڻهوءَ جي کريل پٽ زيادتي ڪئي. هن سڀني اڳيان پنهنجي پستول سان ڇوڪريءَ کي قتل ڪيو. ڇوڪريءَ جا والدين به سياسي ۽ سرڪاري طرح اثر رسوخ وارا هئا ۽ پوليس قاتل کي سوگھو ڪيو ۽ آخرڪار هن تي ڪورٽ ۾ ڪيس هليو. جنهن ڏينهن هن کي جج طرفان سزا ٻڌائي وئي ته هُو ڪنڌ هيٺ ڪري افسوس ۽ ندامت جو اظهار ڪرڻ بدران پوليس جي بڪتربند گاڏيءَ ۾ ويهڻ کان اڳ ڏند ڪڍي، عوام کي وڪٽريءَ جي نشاني پيو ڏيکاري. کيس سنڌي ٽوپيءَ ۾ ڏسي مون سان گڏ ويٺل هڪ اديب چيو ته، ”ههڙن ماڻهن ئي اسان جي سنڌ جي ڪلچر کي بدنام ڪيو آهي. ڪهڙي کيپ کٽي اٿس جو سنڌي ٽوپي پائي وڪٽري (فتح) جو اعلان پيو ڪري.“
پر هتي راڻي ايلزبيٿ جي 34 سالن جي ڀائٽي سائمن سزا جو اعلان ٿيڻ تي پنهنجو رعب ۽ دٻدٻو ڏيکارڻ جو احساس ڏيڻ ته کيس آڱوٺي جي پرواهه ناهي بدران، هن ڏک ۽ افسوس جو اظهار ڪيو ۽ هن ڇوڪريءَ کان به معافي ورتي، جنهن کان هن ان رات واري واقعي مهل به معافي ورتي هئي.
سائيمن کي 23 فيبروريءَ تي سزا ٻڌائي وئي. اڄ هن کي جيل ۾ مهينو کن گذري ويو آهي. جج کي جڏهن چيو ويو ته، ”هن کي جيل ۾ رکڻ بدران هائوس اريسٽ ڪيو وڃي.“ ته جج جواب ڏنو ته، ”اهڙي سزا هن جي ڏوهه جي برابري ڪري نه سگھندي.“
مون سائمن جو لکت ۾ بيان هاڻ پڙهيو آهي، جنهن جا آخري ٻه پئراگراف آئون پنهنجي پڙهندڙن سان به شيئر ڪندس:
“...I am greatly ashamed of my actions which have caused such distress to a guest in my home. When I realized what I have done I apologized quickly to the woman concerned. I apologize whole heartedly again today. I am deeply sorry for my behavior & the anguish it has caused.
Clearly, I had drunk to excess on the night of the incident. As someone who is only too well aware of the damage that alcohol can cause. I should have known better. I recognize, in any event, that alcohol is no excuse for my behavior.”
ڳالهه اها آهي ته هتي اسلامي يا غير اسلامي ملڪ جو سوال ناهي. ڪو به ملڪ جتي انصاف ناهي، جتي جو حاڪم (وزيراعظم، صدر يا بادشاهه) ڪرپٽ آهي، اهو ملڪ ترقي نٿو ڪري سگھي. چڱو جو ملائيشيا وارن وٺ پڪڙ ڪري پنهنجي وزيراعظم کي سوگھو ڪيو. پوليس ۽ ڪورٽن بنا خوف ۽ خوشامند جي جاچ ڪري انصاف کان ڪم ورتو ۽ هيڏي وڏي شخص کي 14 سال قيد ڏئي ڇڏيو. اهي ملڪ جتي ڪڪڙ چور کي ته قيد ۾ رکيو وڃي ٿو ۽ ملڪ جي وڏي ماڻهوءَ جو نالو نٿو ورتو وڃي، ان جو عوام يڪدم غريب ٿيو وڃي ۽ اتي مهانگائي عروج تي پهچيو وڃي، ڇو جو اتي امير لاءِ هڪ قانون ته غريب لاءِ ٻيو قانون هلي ٿو، جيڪو قدرت جي خلاف آهي. توهان پنهنجي ملڪ توڙي ملائيشيا جو مثال وٺو. ملائيشيا جي جيلن ۾ جيڪي به چور ڏسو ٿا انهن سڀني جي چوري ملائجي ته ملڪ جي وزيراعظم جي چوريءَ کان گهٽ ٿئي ٿي. ملڪ جو حاڪم ڪميشنن، ترقياتي ڪمن يا رشوت خوري ذريعي جيڪا ڦر ڪري ٿو، ان جو اثر عوام تي پوي ٿو. ٻي ڳالهه ته ملڪ جا حاڪم ۽ ٻيا وڏا ماڻهو جيڪي ملڪ جو پئسو لٽين ٿا، هو يڪدم ملڪ کان ٻاهر ڪڍيو ڇڏين، جو پنهنجي ملڪ ۾ ان پئسي مان هڪ حد کان وڌيڪ محل، بنگلا، ڪارخانا، فئڪٽريون وغيره ٺاهي نٿا سگھن، جو عوام کي يڪدم خبر پئجيو وڃي. ان ڪري هو پئسو ٻاهر ڪڍن ٿا يعني مني لانڊرنگ ڪن ٿا. سندن ان عمل سان ڊالر ۽ پائونڊ جو اگھه وڌي ٿو- نتيجي ۾ هر شئي مهانگي ٿيو پوي، جنهن جي چِپَ غريب عوام کي سَهڻي پوي ٿي، پر ڳالهه آهي ته ڪٿي عوام تعليم يافته ۽ سلجھيل آهي ته هُو پنهنجي حاڪم جي ان عمل کي نِندين ٿا، نفرت ڪن ٿا... پر اهي ملڪ جتي جي عوام جاهل آهي، جتي جا ماڻهو بي ضمير آهن اتي اهي ماڻهو غريب عوام جي حق ۾ ڳالهائڻ بدران پنهنجي چور حاڪم جوپاسو کڻن ٿا. ويندي ٽي ويءَ جا ائنڪر ۽ جرنلسٽ به ڪرپٽ حاڪم جو پاسو کڻن ٿا، جو هنن کي ان حاڪم طرفان لفافا ملن ٿا. هنن کي ايماندار حاڪم نٿو وڻي. اهو ئي حال اسان جي ڪرپٽ سرڪاري ڪامورن جو آهي. هنن لاءِ ڪرپٽ حاڪم سٺو آهي، جيڪو پاڻ به ڦرلٽ ڪري ۽ هنن کي به ڦرڻ جو موقعو ڏئي. هنن کي ايماندار حاڪم هرگز نه وڻندو- جيڪو سادگيءَ ۾ رهي ۽ ٺڳ ڦورن تي سختي ڪري. انگلنڊ جي وزيراعظم جي اها وائرل وڊيو ته ڪيترن ڏٺي هوندي ته گھر آيل ٽن مهمانن اڳيان جيڪي چانهه جا ڪوپ اچي رکيا اهي ’ٽِي سيٽ‘ جا به نه هئا. مختلف رنگن ۽ سائيزن جا ٻه ڪوپ هئا، ته ٻه مڳ هئا! هُو عام ڪار ۾ سفر ڪري ٿو ۽ ڪمرشل جهاز ۾ ٻئي ملڪ دوري تي وڃي ٿو.
بهرحال ڪنهن به ملڪ جي ترقي ۽ بهتري لاءِ قاعدو قانون ۽ انصاف ضروري آهي. نه فقط ضروري آهي، پر امير توڙي غريب لاءِ ساڳيو هجڻ به ضروري آهي. عدن جيستائين انگريزن جي قبضي هيٺ هو ته بيحد امن امان ۽ خوشحالي هئي. ان دور ۾ سنگاپور يا هانگ ڪانگ ڪجھه نه هو. جيڪي ڪجھه هو اهو عدن ۽ ڪولمبو هو. انگريزن جي ڇڏڻ تي مقامي عرب حاڪمن سڄي يمن جي ڀينگ ڪري ڇڏي. ڏاڍي جي لٺ کي ٻه مٿا وارو حساب ٿي پيو. ڪرپشن، چوري چڪاري، اغوا ڪاري اهڙي شروع ٿي وئي جو ٽوئرسٽن جي خريداريءَ جي جنت ’عدن‘ اڄ گھوٽڪي ۽ جيڪب آباد ٿي ويو آهي، جتي هر ڳالهه قبيلائي سردارن جي ٿي هلي. ٺهيل ٺڪيل ملڪ يمن جا خوشحال ماڻهو، اڄ غربت جي زندگي گذارين ٿا. ٻئي پاسي دبئي، دوحا، ابو ڌابيءَ جهڙا ملڪ ڏسو يورپ کان به خوشحال نظر اچن ٿا. اهو رڳو ان ڪري جو اتي قاعدو قانون سخت رکيو ويو آهي ۽ انصاف ترت ملي ٿو. شروع ۾ لکي چڪو آهيان ته 1968ع ۾ پهريون دفعو جڏهن سندربن نالي جهاز کي دبئي ۽ دوحا وٺي وياسين ته چوڌاري رڻ پٽ ئي رڻ پٽ هو. ڪا اوچي عمارت، ڪو پارڪ، ڪا فائيو اسٽار ته ڇا فور اسٽار هوٽل به نه هئي. انگريزن کين تازي خودمختياري ڏني هئي... پيٽرول جو پئسو اچڻ شروع ٿيو هو. فٽ پاٿن تي لڳل پٿارن تي به سئٽزرلئنڊ جون اوچيون واچون، جرمنيءَ جون ڪئميرائون ۽ سونَ مِينَ جون شيون وڪامي رهيون هيون. ڪو پوليس وارو يا گارڊ به نظر نٿي آيو. ان جي پڇڻ تي هتي جي عرب آفيسرن ٻڌايو ته انگريزن جي وڃڻ بعد به اسان هنن جي پوليس آفيسرن کي پاڻ وٽ رکيو، جيسين هُو اسان جي ماڻهن کي Law & Order جي معاملي ۾ چڱي طرح تربيت ڏين. اهو ئي سبب آهي جو اسان وٽ پوليس کاتو سخت قسم جو آهي. اهو ڏوهارين کي هرگز نٿو ڇڏي، پوءِ اهو ڏوهاري چاهي ڪو ڌاريون ماڻهو هجي يا شاهي خاندان جو فرد. نتيجي ۾ هر ماڻهو اسان جي ملڪ ۾ ڏوهه ڪرڻ کان ڪيٻائي ٿو، جو هن کي خبر آهي ته ڏوهه ڪرڻ تي طاقتور ماڻهوءَ جي بخشش به ناممڪن آهي. پوليس ۽ انصاف مهيا ڪرڻ جي کاتي جو هڪ وڏو آفيسر ته ڇا، هڪ معمولي سپاهي به وڏي طاقت رکي ٿو.