۴.۲ پهاڪن جي لساني تخليق:
- پنهنجي سنهنجي
(پنهنجي شيءِ هوندي آهي ته اُن ۾ گهڻو سهنج هوندو آهي، ڇاڪاڻ ته ڪم پوڻ تي ٻئي اڳيان هٿ نه ٽنگڻو پوندو آهي).
- لاڙ ساڙ
(سنڌ جو لاڙ وارو حصو يعني ڏاکڻو ڀاڱو ساڙيندو آهي، گهڻو پريشان ڪندڙ آهي. اُتي پوسل هئڻ ڪري مڇر گهڻا ٿيندا آهن).
- قرض مرض.
(قرض وٺڻ هڪ وڏي بيماريءَ وانگر آهي. قرضدار ٻئي اڳيان پنهنجو مُنهن مٿي نه ڪري سگهندو آهي).
ٻئي طرف محاورا يا اصلاح هڪ لفظ وارا به هوندا آهن. ڪنهن هڪ لفظ جو ٻوليءَ جي رواج موجب ٻي معنيٰ ۾ استعمال ڪبو ته اُن کي محاورو چئبو آهي. مثال طور:
- گڏھ! ڌيان ڏي نه ته مار کائيندين.
هِن جملي ۾ ’گڏھ‘ لفظ لفظ معنيٰ بدران پنهنجي ٻي معنيٰ ’مُورک، بيوقوف‘ ۾ ڪتب آيو آهي.
- - هُو ميريءَ تي مُئو ته هُن تي لکين رُپيا لُٽائي ڇڏيائين.
هن جملي ۾ ’مُئو‘ فعل جي اصلاحي معنيٰ آهي: فِدا ٿيڻ، موهت ٿيڻ، عاشق ٿيڻ.
پهاڪو چاهي ٻن لفظن جوهجي ته به ٻوليءَ ۾ مُروج استعمال هئڻ ڪري اُهو پوري معنيٰ جو اظهار ڪندو آهي. هتي پهاڪن جا جيڪي مثال ڏنا ويا آهن، اُنهن ۾ ڪِريا پَد يا فعل ”آهي‘ جو لوپُ (غائب) ٿيل آهي. هاڻي اچو ته پهاڪن ۾ لفطن جي ترتيب تي ويچارُ ڪريون.