۴.۲.۱۳: سنڌيءَ ۾ ٻين ٻولين جا پهاڪا:
جدا جدا ايراضين ۾ جيڪي ٻوليون ڳالهايون وڃن ٿيون، اُنهن جو هڪٻئي تي اثر پوڻ لازمي آهي. سنڌ جي ڀر وارين ايراضين مهاراشٽر، گُجرات، پنجاب، راجسٿان، بلوچستان جا ماڻهو به صدين کان وٺي سنڌ ۾ رهندا هئا، نه فقط ايترو پر اوڀر ۾ آسام، بنگال ۽ ڏکڻ ۾ تامل ناڊو، ڪيرل، آنڌر ۽ ڪرڻاٽڪ جا رهاڪو به سنڌ ۾ سرڪاري نوڪرين ۽ واپار سانگي پيا ايندا ويندا هئا. ساڳيءَ طرح سنڌي ٻولي به ٻين پرڳڻن جي رهاڪُن سان لھ وچڙ ۾ پيئي ايندي هئي. اِن ڪري هاڻوڪين ڀارتي ٻولين وچ ۾ لفظن، محاورن ۽ پهاڪن جي ڏي وٺ به فطري ڍنگ سان پيئي ٿيندي هئي. سنڌ ۾ انگريزن جي حڪومت به ۱۸۴۳ع کان ۱۹۴۷ع تائين هئي، جنهن دؤر ۾ انگريزي ٻولي تهذيب ۽ ثقافت جو اثر به سنڌي ٻوليءَ ۽ سنڌ واسين تي پيو. گهڻيئي انگريزي لفظ اسان جي ٻوليءَ جو حصو بڻجي ويا آهن. ساڳيءَ طرح گهڻيئي انگريزي پهاڪا ۽ محاورا سنڌي ٻوليءَ ۾ ترجمي جي صورت ۾ جذب ٿي ويا آهن.
هاڻوڪين ڀارتي ٻولين ۾ هندي ۽ اُردو جا ڪافي سارا پهاڪا سنڌيءَ ۾ ساڳيءَ صورت ۾ يا ڪي قدر بگڙيل صورت ۾ واهپي ۾ پيا اچن. انهن جي ڀيٽ ۾ ٻين ٻولين مان سنڌيءَ ۾ آيل پهاڪن جو تعداد گهڻو گهٽ آهي. هتي اهڙن پهاڪن جا ڪجھ مثال پيش ڪجن ٿا:
(الف) هندي پهاڪا:
- ايڪ پنٿ دو ڪاج.
- انڌيرنگري، چرٻٽ راجا،
- ٽڪي سير ڀاڄي، ٽڪي سير کاجا.
- ناڪ ڪٽا تو ڪٽا پر گهي تو چٽا.
(سنڌيءَ موجب هتي ’ناڪ‘ جو جنس مذڪر ۾ استعمال آهي.)
- سستا رووي بار بار، مهنگا رووي ايڪ بار.
- آج نقد ڪل اُڌار.
- سانچ ڪو آنچ نهين.
- دمڙي ڪي هانڊي گئي، پر ڪُتي ڪي ذات پهچاني.
- آپ ڀلا تو جگ ڀلا.
- سچي ڪا بول بالا، جهوٽي ڪا مُنھ ڪالا.
- رام ڪري سب ڪام
- رام سِمر، جگ لڙني دي.
- اَجگر ڪري نه چاڪري، پنڇي ڪري نه ڪام.
- داس ملوُڪا ڪلھ گئي، سب ڪي داتا رام.
(ب) اردو پهاڪا:
- همتِ مردان، مدد خدا.
- مُلا کي دوڙ مسجد تک.
- مدعي سُست، گواھ چُست.
- آئي تو رزوي، گئي تو بلا.
- تُخمِ تاثير، صحتِ اثر.
- دل ڪي قضا دل جاني ڪيا جاني قاضي.
- جل توُ جلال توُ، آئي بلا ڪو ٽال توُ.
- يار زنده، صحبت باقي.
- دل لگا گدي سو تو، پري ڪيا چيز هئه.
- ساري خدائي ايڪ طرف، جوروُ ڪا ڀائي ايڪ طرف.
- مفت ڪا شراب، قاضي ڪو ڀي حلال هئه.
- اول طعام، بعد ۾ ڪلام
(ج) راجسٿاني پهاڪا:
- آج هَمان، ڪل تَمان.
(اڄ اسين، سڀاڻي توهين.)
- ڪرنتا سو ڀوگنتا، کودنتا سو پڙنتا.
(جو ڪندو سو ڀوڳيندو، جو کوٽيندو سو پاڻ کڏ ۾ ڪرندو.)
- لکي لکانو، پڙهي خدا.
- لوُٽيو باڻيو، جُونا خط جووي.
(کُٽو واڻيو جهونيون وهيون (بنديون) جانچي.)