دنيا جو پهريون ماتمي جلوس
دنيا جو پهريون ماتمي جلوس: حضرت امام حسين عليه السلام جي مظلوميت تي پهريون احتجاج ته سنه 61 هجري يارهين محرم الحرام تي ٻيپهريءَ وقت سيد زادين جو مقتل گاهه ۾ لاشئه حسين عه تي اچڻ مهل ٿيو. جتي نبي زادين اوکا ويڻ ڪيا. جنهن لشڪرِ يزيد ۾ تهلڪو مچائي ڇڏيو. ان بعد هن احتجاج جا پختا بنياد زندانِ شام ۾ پيا، جتي سانئڻ زينب (س) سنه 62 هجري ۾ ڪربلا جي شهيدن جا سِرَ مبارڪ گھرائي، سڀني بيبين کي گڏ بيهاري ماتمي حلقو ٻڌي ويڻ ڪيا. اهڙو سلسلو سانئڻ ڀاءُ جو چهلم ڪرڻ لاءِ ڪربلا پهچي ٽن ڏهاڙن تائين قبرِ حسين عه تي جاري رکيو. جتي جابر بن عبدالله انصاري ۽ ٻيا مُحبِ حسين به پهتل هيا جن عزاداريءَ ۾ شرڪت ڪئي.
ان ڏهاڙي کانپوءِ، مولا جي مظلوميت تي ٿيندڙ احتجاج، عزاداريءَ جي صورت ۾ دنيا تي عام ٿيو. جنهن بعد اهڙا احتجاج دنيا جي ڪنڊ ڪڙڇ ۾ ٿيندا رهيا؛ جنهن جو اثر 20 صفر (چهلم) قبرِ حسين عه تي عزادارن جي اجتماعي احتجاج جي صورت ۾ ظاهر ٿيو. 2016ع ۾ عوام جي آمد عالمي ميڊيا چار ڪروڙ ۽ ”هادي ٽيلي ويزن“ لائيوِ نشر ڪندي چار ڪروڙن کان مٿي ڏسي آهي.
ڪربلا جي ڪوس تي دنيا ۾ ٿيندڙ احتجاج مان هڪ احتجاج هي به آهي جنهن دنيا جي اُسريل ملڪن ۾ احتجاج جي چوانتي اُڀاري ڇڏي. جنهن اُموين، عباسين، ڪوفين، شامين، بغدادين ۽ يزيدي نسل جي پيروڪارن جي ننڊ ڦٽائي ڇڏي. جيڪو سنه 353 هجري محرم تي بغداد ۾ باجبروت سلطان معزالدوله ديلمي جي قيادت ۾ نڪتل سياهه پوش ماتمي جلوس جنهن بغداد جي ظالم حڪمرانن منصور دوانيقي ۽ متوڪل جهڙن ظالم بادشاهن جي بغداد جي فضا کي سوڳوار بڻائي ڇڏيو. ان جلوس کانپوءِ مجلس ۽ ماتم جي ابتدا ٿي. ان جلوس بابت ڊاڪٽر امام علي بيگ ’افسر‘ پنهنجي ڪتاب: سنڌ جي عزاداري، ۾ هڪ هنڌ لکي ٿو ته: ”مجلسون ته ڪربلا کان پوءِ به برپا ٿينديون رهيون. ۽ جلوس جيڪو معزالدوله ڪڍيو هو اهو ته بارگاههِ سيد الشهداء ۾ ايترو مقبول ٿيو جو نه صرف بغداد پر ان جي اوسي پاسي ۾ ان جي تقليد ٿيڻ لڳي. تنهن کانپوءِ مصر، مراڪش ۽ هند سان گڏو گڏ سنڌ ۾ پڻ هر هنڌ اهڙا ماتمي جلوس نڪرڻ لڳا. جنهن ۾ امير تيمور جي عَهدَ (دور) کان تعزيه جو اضافو ٿي ويو.
سنڌ ۾ اڄ به ماتمي جلوس نڪرندا رهن ٿا. انهن جلوسن سان هزارين مومنين ماتم ڪندا سيد شهداء سان پنهنجي عقيدت ۽ محبت جو اظهار ڪن ٿا. انهن جلوسن ۾ ماتم سان گڏ نوح خواني ڪئي وڃي ٿي ۽ قدم قدم تي پڻ سبيلون ٺاهيون وڃن ٿيون.“[193]
1783ع ۾ مير فتح علي خان هالاڻيءَ جي جنگ ۾ ڪلهوڙن کي شڪست ڏيئي سنڌ فتح ڪئي. هن دور ۾ سنڌ جي عزاداريءَ زور ورتو. ان دور جي عزاداريءَ بابت امام علي بيگ پنهنجي ڪتاب ۾ لکي ٿو ته: ”مير فتح علي خان پنهنجي ڀائرن اميرن ۽ وزيرن سميت قلعي مان ميان فقير محمد جي پڙ تي جلوس جي صورت ۾ سرِ بازار پنڌ ايندا هئا. سيد ثابت علي شاهه پڻ انهيءَ ماتمي جلوس ۾ مير صاحب سان گڏ جي سنڌيءَ ۾ نوح خواني ۽ ماتم ڪندو ايندو هو. اهڙي طرح سنڌ ۾ نوح خوانيءَ جو رواج مير فتح علي خان جي دور ۾ پيو. تعزيه جي اڳيان پهرين فجر جي وقت سوز ۾ سيد ثابت علي شاهه هي مرثيو پڙهندو هو.
هَئي هَئي رڻ ۾ بيبي بـانـو سِـرَ تـي خـاڪ وسائـي ٿـي،
شاهه حسين عه جي لاش تي ويٺي نيڻون نير وهائي ٿي،
آهــون دانـهــون عـرش رســـاڻـي هنپـر حــال سـڻـائـي ٿــي،
زهرا عه بيبيءَ جي نُنِهن پياري سائين ري سيلائي ٿي،
ڪـاٿـي آهين مرتـظي عـلي عه شير امير،
ڪـڙم سڀئي قتلعام ٿيـو رڻ ماريو شير.
(ثابت علي شاهه)
اها حقيقت متفق عليه آهي ته ٽالپر حڪمران شيعا هئا. هر حڪمران پنهنجي پنهنجي دور حڪومت ۾ عزاداري سيد الشهداء کي بيحد فروغ ڏنو. سنڌ ۾ عزاداري ملهائڻ تي ڪابه پابندي ڪانه هوندي هئي، بلڪ خود ٽالپر حڪمران اهڙي سعادت حاصل ڪرڻ ۾ ڪو به گريز نه ڪندا هئا.“[194]