مسجد ۽ مُتولي
شيعه جامع مسجد
شيعه جامع مسجد: (ميرن واري مسجد)، هيءَ مسجد مير مولابخش سنه 1932ع ۾ ڪچي، ڪَچينِ سِرُنِ سان، ننڍڙي جوڙائي. ٻيهر وڏي ڪري پَڪين سرن سان جوڙائڻ لاءِ انجمن نوجوانانِ شيعه، جي اراڪين کي ذميواري ڏني. جن سنه 1965ع ۾ تعمير ڪرائي. انجمن نوجوانانِ شيعه پاران مسجد جي ٻيهر تعمير ۽ توسيع، لاءِ، 2 آگسٽ 1965ع ۾ هڪ پنج رڪني ڪاميٽي جوڙي وئي جنهن ۾ هي عهديدار چونڊيا ويا. (1) صدر: سيد احمد شاه، (2) سيڪريٽري: محمد بخش نانگراج، (3) خزانچي: سيد عاشق علي شاه، (4) سيد عاشق حسين شاهه، (5) مولانا عنايت علي (پيش امام مسجد) جن چونڊيا ويا. جن مسجد جو تعميراتي ڪم مڪمل ڪرايو.
ان بعد وڌندڙ آباديءَ، نمازين جي وڌڻ ڪري ٽيون ڀيرو (سندس پوٽي) مير علي بخش سنه 1998ع ۾ ان مسجد جو اڳيون حصو تعمير ڪرايو، سندس وفات بعد سندس ئي جمع ٿيل رقم مان مير مٺل، مسجد جو تعميراتي ڪم سنه 2003ع ۾ مڪمل ڪرايو. جيڪا اڄ تائين قائم آهي.
هن مسجد جو مُتولي شروع کان وٺي هن ئي گھراڻي جو رهيو آهي. مسجد ۾ ٿيندڙ پروگرامن جو خرچ پکو هن ئي گھراڻي جا فرد ادا ڪندا آهن. مير علي بخش جي وفات کانپوءِ شامِ غريبان جي مجلس کان وٺي مسجد جي مُتوليءَ واريون سڀ ذميواريون هاڻ مير مُنير حسين نڀائيندو اچي پيو.
هن مسجد کي آباد ڪرڻ ۾ بانيڪارن مير مولابخش، مير علي بخش، ۽ مير مُنير حسين ٽالپر کان علاوه، ٻاهران آيل مولوين کانپوءِ مقامي مولوي، مولانا عطا حسين بلاغيءَ جو اهم ڪردار رهيو آهي. جمع نماز هن ئي مسجد ۾ ٿيندي آهي. مسجد کي آباد رکڻ، مسجد ۽ نمازين جي ضرورتن جو خاص خيال رکڻ، مسجد ۾ ٿيندڙ پروگرامن جو بهتر انتظام ڪرڻ لاءِ مولانا عطا حسين بلاغيءَ 1983ع ۾”انجمن سپاهه مهدي“ جي نالي سان هڪ تنظيم ٺاهي جنهن ڪافي وقت تائين ڪم ڪيو. هن مسجد جو مُتولي پهرين مير علي بخش هيو، ان بعد مير مُنير آهي، جيڪو سڀ فرض خوشيءَ سان نڀائيندو اچي ٿو. بانين پاران هن مسجد جي انتظامن جي ذميواري فقير نازڪ چنه جي سپرد ڪيل آهي جيڪو سالن کان ان کي پنهنجي عبادت سمجھي بنا ڪنهن معاوضي جي نڀائيندو اچي ٿو. فقير نازڪ چنه عزادار گھراڻي جو فرد آهي. هن جو چاچو محمد بخش چنه، وڏو عزادار ۽ انجمن نوجوانانِ شيعه جو بنيادي ميمبر هيو. ڪجھ سالن کان هن مسجد جي پيش امام جون ذميواريون مولانا امداد حسين شجاعيءَ جي حوالي آهن جيڪو بنا ڪنهن معاوضي جي خوش اصلوبيءَ سان سرانجام ڏيندو اچي ٿو.
مسجد جَمِڪَلانِ
مسجد جَمِڪَلانِ: (مير ڪريم بخش واري مسجد)، هيءَ مسجد ڏيڍي مير محمد بخش اڳيان تعمير ٿيل آهي. هيءَ مسجد مير رحيم بخش جوڙائي، جيڪا پهرين ڪَچنِ سِرن سان تعمير ٿيل هئي. ٻيو ڀيرو سنه 1990ع ۾ پڪي ڪري جوڙائي وئي ته، هن مسجد جو نالو ’مسجد جمڪلان‘ رکيو ويو. هن مسجد جا بانيڪار ۽ مُتولي مير رحيم بخش ۽ ان جي اولاد آهي. جنهن کي هن وقت مير اشتياق (مير عباس ڏنو) سنڀالي رهيو آهي.
حُسيني مسجد
ملاحن واري حُسيني مسجد، هيءَ مسجد، پهرين لال بخش ملاح ڪچي تعمير ڪرائي. ان بعد مولابخش ملاح ۽ روشن ملاح سنه 1984ع ۾ پَڪي ۽ وڏي ڪري تعمير ڪرائي. شروع کان وٺي هن مهل تائين مسجد آباد ڪرڻ ۾ روشن ملاح جون ڪاوشون سرِفهرست رهيون آهن. هن مسجد ۾ سيد اختر عباس شاهه جي تعاون سان 1992ع کان باقاعدي، پنج وقت اذان سان نماز شروع ٿي. نمازين جي وڌڻ سبب ڪجھ سالن کانپوءِ هيءَ مسجد ڊهرائي سنه 1997ع ۾ ٽيهر ڪريم بخش ملاح، زوار عبداللطيف ملاح ۽ روشن علي ملاح پاران مومنن جي تعاون سان پڪي ۽ وڏي ڪري جوڙائي وئي. جنهن ۾ عاشق علي شاهه ترمذي، جي اولاد، رفيق سهتو، حسين بخش سهتو ۽ اقبال نوناري ۽ ٻين مومنن جو تعاون شامل رهيو. مسجد جي انتظامن کي سنڀالڻ لاءِ روشن ملاح پاران سنه 1997ع ۾” مسجد ڪاميٽي“ ٺاهي وئي. جيڪا 2001ع تائين رهي، ان بعد پنج رڪني ڪاميٽي جوڙي وئي جيڪا (2001 کان 2016ع) هن مهل تائين ملاح برادري جي سهڪار سان ڀرپور نموني ڪم ڪري رهي آهي.
اصغريه اسٽوڊنٽس ۽ اصغريه آرگنائيزيشن پاڪستان (يونٽ) محرابپور، جو ”مسجد جي پنج رڪني ڪاميٽيءَ“ سان سٺو سهڪار آهي. اصغريه جون سڀ گڏجاڻيون، هر معصوم جي ولادت جو جشن ۽ عشرو محرم الحرام کان پوءِ مجلس (خمسه) جي پروگرام سميت سڀ سرگرميون هتي ئي ٿينديون آهن. ملاحن واري مسجد ۽ امام بارگاهه، اصغريه آرگنائيزيشن محرابپور، جي هيڊ ڪواٽر طور استعمال ٿيندا آهن. ان کان علاوه شيعه علماءَ ڪائونسل جون ضلعي گڏجاڻيون به هتي ٿينديون آهن. هتان اختر نوناري، يارهين ربيع الاثاني تي سانئڻ فاطمه معصومه قمُ (ص) جي شهادت جي سلسلي ۾ 2013ع کان ماتمي جلوس برآمد ڪيو جيڪو اڄ تائين ڪندو آهي.
مسجد جو پلاٽ زوار عبداللطيف ملاح سنه 1997ع ۾ مسجد ڪاميٽيءَ کي رجسٽري ڪري ڏنو. هن مسجد جو تاحيات مُتولي بخش علي ملاح (امتياز ملاح) ۽ روشن علي ملاح آهن. مسجد جو مُعذن اختر حسين نوناري آهي. جيڪو هر موسم ۾ اذان عبادت سمجھي ڏيندو آهي. 19،20،21 رمضان ۽ ڏهين محرم الحرام جي فجر جي اذان ٻڌڻ سان عزادارن جي دلين ۾ قُهرام مچي ويندو آهي. زوار اختر حسين جي ڏنل اذان تي هر مومن گھران روئيندو مسجد ايندو آهي. دورانِ نماز هر مومن جي اک غمِ حسين (عه) ۾ آلي هوندي آهي. موجوده وقت ۾ مسجد جو پيش امام مولانا حيدر علي سيال آهي. مسجد ۾ ماتم مجلس دوران نياز نذر هلائڻ جي ذميواري اقبال حسين نوناري جي هوندي آهي. مسجد جا ٻُهاريدار انور حسين چنه، فقير حامد رضا مڱڻهار (وتايو فقير) ۽ عباس رضا ملاح آهن.
حسيني مسجد ڪاميٽي: پهرين ڪابينا
سرپرست: زوار عبداللطيف ملاح، صدر: زوار امام بخش’نانگري،‘ جنرل سيڪريٽري: رفيق سهتو، جوائنٽ سيڪريٽري: عشرت سهته، خزانچي: روشن ملاح، منتظم اعلى: بخش علي (امتياز ملاح)، نائب منتظم: ضمير سهتو.
ورڪنگ ڪاميٽيءَ جا ميمبر
اختر حسين نوناري، نياز حسين سهته، فدا حسين سهته.
مسجد ڪاميٽيءَ جي موجوده (2016ع) ڪابينا
روشن ملاح، اختر نوناري، اقبال نوناري، نظر (نديم) سهتو، عشرت سهتو شامل آهن، جيڪي هن مهل تائين پنهنجي انداز سان ڪم ڪري رهيا آهن.
مسجد امام زين العابدين عه
مسجد امام زين العابدين عه : (مير مٺل واري مسجد)، هيءَ مسجد سنه 2004ع ۾ (زوجه) ميرنبي بخش خان (ميرمٺل) ’حيدري ڪالوني‘ ۾ تعمير ڪرائي. هتي پنج وقت اذان ۽ با جماعت نماز ۽ ٻارڙن کي ديني تعلم مولوي سجاد حسين لنڊ ’ساجدي‘ شروع ڪرائي، ان بعد آفتاب حسين فاضلاڻي اهي سڀ ذميواريون نڀائي رهو آهي. هن مسجد جو مُتولي مير فهيم حسين آهي. مسجد شريف جو سڄو خرچ و اخراجات مير فهيم حسين ٽالپر پنهنجي طرفان برداشت ڪندو آهي. جيڪو سلسلو جاري آهي.
مسجد صاحبُ الزمان عه
مسجد صاحبُ الزمان عه، (ٻروچن واري مسجد)، هن مسجد جو بنياد مولانا علي خان ’واجدي‘ بلوچ سنه 20 ذوالحج، 1998ع ۾ رکيو. پاڻ پنج وقت اذان ڏئي باجماعت نماز شروع ڪرائي ۽ پاڙي جي ٻارڙن کي ديني تعليم ڏني. سندس وفات کانپوءِ اهي سڀ ذميواريون سندس ڀاءُ ماجد علي بلوچ سرانجام ڏئي رهيو آهي. هن مسجد ۾ پندرهين شعبان المعظم جي رات ولادت امام مهدي عليه السلام جي موقعي تي هڪ وڏو جشن ٿيندو آهي. هي جشن پهرين انجمن نوجوانانِ شيعه، پاران امام بارگاه ۾ ڀرپور نموني ملهايو ويندو هيو، مولوي صاحب پاران هيءَ مسجد آباد ڪرڻ کانپوءِ مولوي علي خان واجدي صاحب، 2004ع ۾ انجمن جي اراڪين مولائي ملاح (ليکڪ) ۽ سليم ملاح اڳيان خواهش رکي ته: ”اسانجي مسجد مولا صاحبُ الزمان جي نالي سان منسوب آهي انهيءَ ڪري اهو جشن اوهان اسانکي ڏيو.“ جنهن تي هي مولوي صاحب کي انڪار نه ڪري سگھيا چيائون سائين جيڪا اوهانجي مرضي، ان سال کان پوءِ هي جشن هن مسجد ۾ وڏي جوش جذبي سان ملهايو ويندو آهي.
مسجد علي رضا عه
مسجد علي رضا عه، (سيد اختر شاهه واري مسجد)، هن مسجد ۽ امام بارگاهه جو سنگ بنياد سيد عطا حسين شاهه 1979ع ۾ رکيو، جنهن جو افتتاح سيد امام علي شاهه ڪاظمي (سالار حسيني قافلا گمبٽ) ڪيو. ان کانپوءِ هن جون ذميواريون سيد اختر عباس شاهه سنڀاليون. جنهن 2015ع ۾ مسجد جو تعميراتي ڪم مڪمل ڪرائي مسجد آباد ڪئي. هن وقت مُتولي ۽ پيش امام پاڻ ئي آهي. هن مسجد جو بنياد رکندڙ سندس والد سيد عطا حسين شاهه هيو.
مسجد پنجتني
”مسجد پنجتني: هن مسجد جو بنياد سنه 1965ع ۾ سيد احمد شاهه جي پِڙَ تي رکيو ويو.“[256] هن ئي پِڙَ تي سيد اسد عباس شاهه صفوي، صدر : انجمن سپاهه عباس، رجسٽرڊ نمبر: 1186، پاران تاريخ : 11 _ 11 _ 1983ع تي ”مدرسه آلِ رسول ﷺ، جي نالي سان بنياد رکيو.“[257] جيڪو ٿوري وقت ۾ ئي بند ٿي ويو.
مسجد زينبيه (س) ۽ مدرسو: مڪتبِ اهلبيت عه
ڳوٺ سيد خدابخش شاهه محرابپور، هي قديم ڳوٺ پهرين ديهه’لانگڙجي‘ ۾ شامل هيو جيڪو سنه 2001ع ۾ جنرل پرويز مشرف سرڪار جي جوڙيل ناظمي نظام کانپوءِ، محراب پور جي يوسي، 2 جي ٻن وارڊن وارڊ نمبر 15 ۽ 16 ۾ ورهايو ويو. هن ڳوٺ ۾ قائم قديمي مسجد جيڪا سيد مُراد شاهه جي حوالي سان مشهور هئي. تنهن کي 2007ع ۾ ٻيهر مومنن جي تعاون سان تعمير ڪري مسجد زينبيه (س) نالو رکيو ويو. مسجد ڀرسان پلاٽ خريد ڪري اتي ’مڪتبِ اهلبيت‘ جي نالي سان مدرسو قائم ڪيو ويو جتي ٻارن کي ديني تعليم ڏني وڃي ٿي. هن شيعه مدرسي جا بانيڪار مير غلام عابد، ڪريم بخش ملاح ۽ غلام قادر سهتو آهن. هن وقت ان مسجد ۽ مدرسي جي انتظامن جي ذميواري زوار امام بخش سهتو سنڀالي رهيو آهي.
زوار امام بخش سهتو،(نانگري)، اصل ڳوٺ:’صوفائي سهتا‘ ضلع خيرپور ميرس، جو رهواسي هيو جيڪو مزدوريءَ سانگي محرابپور آيو. سنه 1980ع جي ڏهاڪي ۾ ڳوٺان لڏي آيو. هن ملاحن جي صحبت ۾ 1990ع جي ڏهاڪي ۾ محبتِ اهلبيت اختيار ڪئي. ۽ 1997ع کان باقاعدي حُبِ علي عه ۾ رنڱجي مولا علي عه جو شيعو بڻيو. امام بخش سهتو، پورهيي جي حوالي کان پنهنجن ڀائرن جيان بهترين ’رازو‘ هيو جنهن ڪري ’استاد‘ سڏبو هو. درِ حيدر تي اچڻ کانپوءِ، ايران، عراق ۽ شام شهر جي مقدس جڳهن جون زيارتون ڪرڻ ۽ مقدس روضن جي چائنٺ چمڻ بعد ’زوار‘ ۽ امام حسين عه جو نياز، ننگر پچائڻ سبب ’نانگري‘ سڏجڻ لڳو. هڪ ئي وقت کيس درِ حسين عه تان ٻه لقب مليا ’زوار‘ ۽ ’نانگري‘ جيڪو هن وقت ٻنهي لقبن سان سڏجي رهيو آهي.
زوار امام بخش نانگري، چوڏهن معصومن جو زوار آهي. ۽ ڪيترائي ڀيرا ايران، عراق ۽ شام جي مقدس مَقامن جو زوار بڻيل آهي. هن هتان ڪيترائي ڀيرا بنا ڪنهن ڪاروباري لالچ جي زوارن جا قافلا ڪڍيا. جن جي سڄي رستي ۾ پاڻ خدمت ڪندو هيو. محرابپور ۽ ان جي آس پاس جي علائقن ۾ جتي به نياز امام حسين عه ٿيندو اهو بنا ڪنهن اُجرت جي پاڻ تيار ڪندو.
زوار امام بخش نانگريءَ جو هن شهر جي عزاداريءَ ۾ هڪ وڏو حصو شامل رهيو آهي. هي محرابپور جو متحرڪ عزادار آهي. هاڻ عمر جي وڌندڙ حد ۽ صحت جي ناسازيءَ سبب هاڻ اهي سڀ سرگرميون محدود ڪري ڇڏيون اٿائين. صرف محرم الحرام جي ڏهاڙن ۾ ميرن جي پِڙَ تي ٿيندڙ مجلس حسين عه جو نياز پچائي، مولا جي عزادارن ۾ پنهنجو نالو لکائي؛ پنهنجي حصي جو ثواب حاصل ڪندو آهي. هاڻي مدرسي جون سڀ ذميواريون ايمان جي سلامتيءَ سان نڀائيندو اچي ٿو.