تصوف

پکين جي پارليامينٽ

منطق الطير ۾ خواجہ فريد الدين عطار، تمثيل طور پکين جي روپ ۾ انساني جذبن ۽ حقيقتن جو اظھار ڪيو آھي ۽ ھڪ افساني جي شڪل ۾ انساني زندگيءَ جا عام واقعا بيان ڪيا آھن. منطق الطير جي 64 بيانن ۾ ڪُل 4600 بيت آھن. منڍ وارا 600 کن بيت رب جي واکاڻ، رسول صہ جن جي نعت، خليفن جي مدح تي مشتمل آھن. ان کان پوءِ اصل قصو شروع ٿئي ٿو. 

Title Cover of book پکين جي پارليامينٽ

بدڪ جو عذر

بدڪ نهايت صفائيءَ ۽ پاڪائيءَ سان اڇي اجري ٿي سفيد (بهترين) لباس پهري پاڻيءَ کان ٻاهر آئي ۽ مجمعي اندر اچي چوڻ لڳي ته ڀانيان ٿي ته ٻنهي جهانن ۾ مون کان زياده پاڪيزه ۽ شان وارو ٻيو ڪونهي. مان هر گهڙي تازو غسل ڪريان ٿي ۽ پنهنجو مصلو پاڻيءَ تي وڇايان ٿي. مون وانگر ڪوبه پاڻيءَ تي بيهي نٿو سگهي، منهنجي ڪرامتن ۾ اڃا به ڪو شڪ؟ مان پنهنجي پاڪ راءِ سبب پکين ۾ زاهد (شمار) آهيان ۽ منهنجو ڪپڙو ۽ جان هميشه پاڪ رهن ٿا. پاڻيءَ بغير هن دنيا ۾ رهي نٿي سگهان جو منهنجو اصلي وطن پاڻي ئي رهيو آهي. مان جيتوڻيڪ پنهنجي دل ۾ ساري دنيا جو غم رکان ٿي، مگر تنهن هوندي به ان کي دل تان ڌوئي ڇڏيو اٿم؛ ڇالاءِ جو پاڻي مون وٽ هروقت موجود آهي. منهنجي ندي پاڻيءَ سان هميشه ڀري رهي ٿي، سو خشڪيءَ ۾ پنهنجو ڪم ڀلا ڪيئن ڪري سگهنديس؟ جڏهن منهنجو ڪم ئي پاڻيءَ سان آهي تڏهن پوءِ ان کان ڪناره ڪشي ڪرڻ سراسر ناداني آهي. ڏسو نٿا ته دنيا ۾ سڀ شيءِ جو جياپو پاڻي (سبب) آهي، پوءِ پاڻيءَ کان مان ڪيئن هٿ ڌوئان؟ جيڪڏهن مان سيمرغ تائين پهچي نٿي سگهان ته پوءِ اهو ڪو ضروري ڪونهي ته ان خاطر وتان واديون طئي ڪندي؟ جنهن جو ڪامل قبلو پاڻي آهي، اهو سيمرغ وٽ پنهنجي مراد ڪٿي ٿوماڻي سگهي؟ ڀلا منهن جي جان کي هڪ چڻنگ ئي جلائي ٿي ڇڏي، سا باهه جي درياءَ مان (جو سيمرغ جي راهه ۾ واقع آهي) ڪٿي ٿي لنگهي سگهي؟

هدهد جو جواب

اڙي ڳهيلي بدڪ، تون ته پاڻيءَ ۾ ئي مگن آهين، مگر پاڻي ته تنهنجي چوڌاري تپي رهيو آهي ۽ تنهنجي خوبي ته ان اندر زائل ٿي ويئي آهي ۽ ان جي هڪڙي قطري ئي تنهنجي رونق مٽائي ڇڏي آهي، پاڻي ته ان شخص لاءِ آهي جنهن جو منهن ميرو آهي. تو جيڪڏهن اڃان به پنهنجو منهن نه ڌوتو آهي ته پوءِ پاڻيءَ جي تلاش ڪر. آخر ڪيترو وقت صاف پاڻيءَ جي طرح هر گندي جو منهن ڏسندي رهندينءَ؟ چڱو هي ڳالهه جا مان سلي رهيو آهيان تنهن کي ڌيان ڏيئي ٻڌ.

هڪ ديواني جي ڳالهه

هڪڙي ماڻهوءَ هڪ ديواني کان پڇيو ته: هي ٻئي جهان پنهنجن هيترن سارن خيالن سان آخر آهن ڪهڙي شيءِ؟ هن جواب ۾ چيوته هي ٻئي جهان، مٿاهون ۽ هيٺاهون، هڪ پاڻيءَ جو ڦڙو آهن ۽ بس. شروعات ۾ به هيءُ ئي پاڻيءَ جو ڦڙو هو (جو ظاهر ٿيو) ۽ هاڻي به هن سنسار ۾ هي سمورو نقش و نگار به محض اهو هڪڙو آهي ۽ نه وڌيڪ ڪا ٻي شيءِ؛ مگر قابل غور ڳالهه هيءَ آهي ته هر اها بنا (جاءِ) جا پاڻيءَ تي کڙي (ٺاهي) ڪئي ويندي سا لازماً برباد ٿيندي، پوءِکڻي اها لوهي ئي ڇو نه هجي. لوهه کان ته ڪابه شيءِ زياده مضبوط ڪانهي، مگر اهو به پاڻيءَ اندر فنا ٿي وڃي ٿو، جنهن شيءِ جو بنياد پاڻيءَ تي هوندو سا هڪ خواب مثل آهي، پوءِ ڀلي ساري لوهي ئي ڇو نه هجي. پاڻيءَ کي ته جيئن معلوم آهي ته ڪو جٽاءُ يا پائداري آهي ئي ڪانه؛ تنهن ڪري ڪوبه بنياد مٿس مستحڪم ٿي (بيهي) نه ٿو سگهي؛ مگر افسوس جو ماڻهو هن حقيقت کي سمجهن ئي ڪونه ٿا.