هڪڙي مفلس جو اياز تي عاشق ٿيڻ
اي عزيز! هن راهه ۾ سچائيءَ جي نشاني، جانفشاني آهي.
هڪ عرب جو عجم ۾ وڃڻ ۽ قلندرن سان ملڻ
عرب ملڪ مان جڏهن هڪڙو ماڻهو، عجم ۾ آيو، تڏهن انهن جون ريتيون رسمون ڏسي عجب ۾ پئجي ويو. هڪ دفعي گهمندي ڦرندي قلندرن جي جاءِ کان لانگهائو ٿيو، ۽ ڏٺائين ته هو ٻنهي جهانن کان بيخبر ۽ ناپاڪيءَ ۾ هڪٻئي کان وڌ ۽ شراب ۾ مست آهن. اتفاق سان سندس ميلان انهن جي طرف ٿي پيو ۽ انهيءَ ميلان ۾ ئي هو پنهنجو هوش ۽ حواس گم ڪري ويٺو. قلندرن پاڻيءَ جا ڇنڊا هڻي کيس هوش ۾ آندو ۽ اندر اچڻ (اندر آ) لاءِ چيائونس. جڏهن اندر ويو تڏهن شراب پي، مست ٿي پاڻ وڃائي ويٺو ۽ انهيءَ گهڙيءَ سندس زر ۽ مال به ڪو وٽانئس کڻي هليو ويو. جڏهن واپس وطن پهتو تڏهن گهر وارن کيس پريشان حال ۾، هٿن خالي ڏسي ان جو کانئس سبب پڇيو. انهيءَ تي انهن کي ٻڌايائين ته مان جيئن هڪ رستي تان مزي سان وڃي رهيو هوس تيئن منهنجو گذر وڃي قلندرن وٽان ٿيو. بس اتي مان سڀ ڪجهه وساري ويٺس ۽ خود پاڻ کان ئي بيخبر ٿي ويس. جڏهن کيس قلندرن جي وصف بيان ڪرڻ لاءِ چيائون تڏهن جواب ڏنائين ته انهن جي وصف جا مون کي معلوم ٿي سا هيءَ آهي ته ”اندر آ“ (يعني اندر اچ).
شيخ شبليءَ جو هڪڙي ڳالهه ٻڌائڻ
شيخ شبلي، هڪڙي دفعي پنهنجي ڀاءُ سان ڳالهه ڪئي ته شهر جي مڪتب ۾ هڪڙو اميرزادو پڙهندو هو، جو نهايت خوبصورت ۽ يوسف مثل حسن ۽ جمال جو پيڪر هو. هو جڏهن مڪتب اندر استاد اڳيان ايندو هو، تڏهن سڀني شاگردن کان رڙ نڪري ويندي هئي. انهيءَ ساڳي مڪتب ۾ هڪڙو درويش حال ڇوڪرو به پڙهندو هو، جو انهيءَ اميرزادي جي عشق ۾ گرفتار ٿي چريو ٿي پيو. هن جي هيءَ روش استاد کي پسند نه آئي، تنهن مڪتب مان خارج ڪري ڇڏيس. ان بعد هو ويچارو وڇوڙي جي درد ۽ جدائيءَ جي داغ کان جلي اڱر ٿي ويو. سدائين پريشان ۽ سرگردان پئي ڦريو ۽ حياتيءَ کان هٿ کڻي موت لاءِ تيار ٿي ويو. اميرزادي کي ان جي حال کان آگاهي ٿي ويئي، تنهن ماڻهو موڪليس ته آخر هو ٻڌائي ته سندس هي روڄ ۽ راڙو، آهه ۽ فغان ڇا جي ڪري آهي؟ ان هٿ جواب موڪليائينس ته، مون تنهنجي عشق ۾ پنهنجي دل اڙائي ڇڏي آهي ۽ هن راهه ۾ جي تڪليفن مون ڏٺيون آهن، سي خدا شال ڪنهن کي نه ڏيکاري. اميرزادي وري ٻيو دفعو پيغام موڪلي کانئس گُهر ڪئي ته جو ڪجهه تون چوين ٿو سو جيڪڏهن سچ آهي ته پوءِ پنهنجي دل ڪڍي مون ڏانهن ڏياري موڪل. هي پيغام ٻڌنديئي هن گهر وڃي، سينو چيري، دل طبق اندر وجهي ان کي ڍڪي نياپي آڻيندڙ کي آڻي ڏني ۽ کيس عرض ڪيو ته، هو ان منهن ڍڪيل طبق کي لڪائي کڻي وڃي ان اڳيان حاضر ڪري ۽ ائين چونديئي هو فوراً مري ويو. جڏهن اميرزادي ان طبق کي کوليو تڏهن ان جي خون سان ڀريل دل کي ڏسي اکين آڏو اوندهه اچي ويس ۽ سارو مڪتب هڪ ماتم گهر بڻجي ويو. ان واقعي کان پوءِ انهيءَ اميرزادي پنهنجي ماريل جو ماتم شايان شان نموني ۾ ڪيو ۽ جو ڪجهه ان ڏس ۾ مناسب هو سو سڀ ڪيو. انهيءَ جي خاڪ (قبر) کي پنهنجو قبلو بنايائين ۽ ان جو ماتم پاڻ لاءِ هڪ لازمي مشغلو ڪري ورتائين.
اي يار، جيڪڏهن تون سمجهين ٿو ته تون دنيا جو پير آهين، ته به عشق جي رستي ۾ هڪ ٻار کان به گهٽ آهين، جيڪڏهن تون واقعي عاشق آهين ته دل کي چيري ٻاهر آڻ ورنه اجائي لٻاڙ کان باز رهه.
هڪڙي عاشق جو پنهنجي معشوق کي مارڻ جو قصو
ڳالهه ٿا ڪن ته هڪڙو بزرگ، ڪنهن سهڻي تي عاشق ٿي پيو. اتفاق سان سندس معشوق موت جي بيماريءَ ۾ مبتلا ٿي، وڃي پوين پساهن ۾ پيو. جڏهن عاشق کي اها خبر پيئي، تڏهن هٿ ۾ ڇري کڻي ڊوڙندو آيو ۽ اچي چوڻ لڳو ته مان پنهنجي معشوق کي ماريندس. سڀيئي کيس بيوقوف سڏڻ لڳا ۽ کانئس پڇڻ لڳا ته آخر هن فعل (مرڻينگ کي مارڻ) ۾ ڪهڙي حڪمت آهي. جواب ڏنائين ته هو جڏهن منهنجي هٿان مرندو، تڏهن مان انجي بدلي ۾ هتي ماريو ويندس، ۽ وري قيامت ڏينهن انهيءَ خاطر شمع جي طرح جلايو ويندس، ڇا منهنجي لاءِ هي جلڻ ڪافي نه آهي!
اي پيارا! تون دل کي هڪدم هن جهان کان هٽائي ڇڏ ته جيئن محبوب جي خلوت ميسر ٿئي ٿي.
حضرت ابراهيم عليـﮧ السلام جي وفات جو قصو
جڏهن حضرت ابراهيم عليـﮧ السلام جي مرڻ جي آخري گهڙي آئي، تڏهن هن حضرت عزرائيل کي آساني سان جان ڏيڻ کان انڪار ڪيو ۽ کيس چيو ته هو الله تعاليٰ کي وڃي چوي، ته هو هروڀرو پنهنجي دوست جي جان نه وٺي. الله تعاليٰ کيس جواب م چوائي موڪليو، ته جيڪڏهن تون دوست آهين ته پوءِ پنهنجي دوست (مون) لاءِ جان جي قرباني ڏي. حاضرين مان هڪڙي حضرت ابراهيم عليـﮧ السلام کي چيوته توهين حضرت عزرائيل کي جان ڇو نٿا ڏيو؟ حالانڪ عاشق ته هميشه انهيءَ راهه ۾ جان نثار هوندا آهن. حضرت ابراهيم جواب ڏنس ته مان جان ڇاجي ڪري ڏيان، جڏهن جو هو (عزرائيل) اچي اسانجي (مون ۽ الله تعاليٰ) وچ ۾ پيو آهي. جڏهن مان باهه ۾ اڇلايوويو هوس تڏهن جبرئيل اچي مون کي مدد جي آڇ ڪئي هئي، ليڪن مون ان ڏانهن نظر کڻي به نه ڏٺو هو، ڇالاءِ جو هو مون ۽ منهنجي پروردگار درميان هڪ روڪ ٿي پيو هو. جڏهن مون جبرئيل کان ئي منهن ڦيري ڇڏيو تڏهن عزرائيل ڇا آهي؟ مان پنهنجي جان خوشيءَ سان انهيءَ ڪري نٿو ڏيان، جو چاهيان ٿو ته مان اهڙو حڪم (ته جان ڏي) انهيءَ کان پنهنجي ڪنين ٻڌان. بس ڳالهه صرف هيءَ آهي.