تصوف

پکين جي پارليامينٽ

منطق الطير ۾ خواجہ فريد الدين عطار، تمثيل طور پکين جي روپ ۾ انساني جذبن ۽ حقيقتن جو اظھار ڪيو آھي ۽ ھڪ افساني جي شڪل ۾ انساني زندگيءَ جا عام واقعا بيان ڪيا آھن. منطق الطير جي 64 بيانن ۾ ڪُل 4600 بيت آھن. منڍ وارا 600 کن بيت رب جي واکاڻ، رسول صہ جن جي نعت، خليفن جي مدح تي مشتمل آھن. ان کان پوءِ اصل قصو شروع ٿئي ٿو. 

Title Cover of book پکين جي پارليامينٽ

باز جو عذر

جڏهن هنن پکين پنهنجا عذر ڏيئي پورا ڪيا، تڏهن باز به اچي ان ميڙ ۾ داخل ٿيو، ۽ حقيقت جا راز کولڻ لڳو. پنهنجي سرداري جي ٻٽاڪ ۽ تاجداريءَ تي ڊاڙ هڻندي چوڻ لڳو ته: مان بادشاهه جي هٿ جي شوق (باز اڪثر بادشاهه جي هٿن ۾ رهندو آهي) ڪري باقي مخلوق کان اک ٻوٽي ڇڏي آهي ۽ پنهنجي تابعداري ۽ عاجزيءَ ۾ هي اميد رکي آهي ته منهنجو پير، بادشاهه جي هٿ تائين پهچي وڃي. مان پاڻ کي ادب جي گهڻي تربيت ڏني آهي ۽ رياضت ڪندرن وانگر پنهنجي خوب رياضت ڪئي آهي؛ ۽ اهو ان ڪري ته جيڪڏهن ڪنهن ڏينهن تقدير (ڪارڪنان قضا و قدر) مون کي پنهنجي بادشاهه وٽ آڻي پهچائي، ته مان ان وقت شاهي خدمت جي رسمن کان پورو واقفڪار هجان. مان سيمرغ کي خواب ۾ ڪيئن ڏسان ۽ ڇو ان طرف اجايو ڊوڙان؟ مون کي پنهنجي بادشاهه جي هٿ کان هڪ لقمو ئي ڪافي آهي، ۽ هن جهان ۾ هيءَ جاءِ (سندس درٻار) ئي بس آهي. مون وٽ مسافريءَ جو ذريعو ڪونه آهي، انهيءَ ڪري ئي بادشاهه جي هٿ تي سربلندي ڪريان ٿو. جو به شخص بادشاهه وٽ لائق ثابت ٿئي ٿو ته پوءِ ان جي هر ڳالهه مڃي وڃي ٿي. مان به جيڪڏهن وٽس لائق بنجي وڃان ته اهو بهتر آهي، جووتان گمنام واديون لتاڙيندو. برابر مان اها اميد رکان ٿو ته ان جي سامهون سندس محل ۾ خوشيءَ جي زندگي گذاريان، تنهن ڪري ڪڏهن ان جي انتظار ۾ رهان ٿو ۽ڪڏهن ان جي شوق ۾ شڪار ڪريان ٿو. ڀلا هاڻي تون ئي کڻي ٻڌاءِ هدهد، ته هن حالت کي ڏسي ڇڏڻ ۾ ڪا عقلمندي آهي؟

هدهد جو جواب

اڙي اٻوجهه باز، تون ته مجاز ۾ اڙيل، حقيقت کان گهڻو دور ۽ صورت ۾ ئي گرفتار آهين. جيڪڏهن ملڪ ۾ بادشاهه جو ڪو ثاني هجي ته، پوءِ ان کي بادشاهي ڪٿي ٿي سونهين؟ بادشاهيءَ جي لائق سيمرغ جي ٻيو ڪونه آهي، ڇا لاءِ جوا ن جي بادشاهيءَ جو ڪو نِر ئي ڪونهي. اهو شخص بادشاهه نٿو بڻجي، ڪنهن (هر) ملڪ ۾ ڪنهن حقيقت (سمجهه) کان سواءِ ئي پنهنجو پاڻ کي کڻي ٿو بادشاهه بڻائي. بادشاهه ته اهو ٿئي ٿو جنهن جو ڪو نظير نه هجي ۽ جو سواءِ وفا ۽ رحم جي ٻيو ڪجهه نه ڪندو هجي. تون اهڙي حاڪم جي طلب ۾ رهه، جو سدائين وفادار ۽ رحيم آهي. باقي دنيا جو بادشاهه کڻي هڪ وقت وفاداري ڪري ٿو ته وري ٻئي وقت ظلم به ڪري ٿو، ۽ جو به دنيا جي بادشاهه جي زياده ويجهو ٿئي ٿو ته، ان جو معاملو نهايت ئي نازڪ ٿي پوي ٿو. هو سدائين بادشاهه کان ڊپ ۾رهي ٿو ۽ سندس جان هر وقت (هميشه) خطري ۾ رهي ٿي. دنيا جو بادشاهه ڇاڪاڻ ته باهه مثل آهي جا توکي ساڙيندي ويرم نه ڪندي، تنهنڪري تون ان کان ڀڄي پري ٿيءُ، جو ان کان پري ٿيڻ ۾ ئي چڱائي آهي، انهيءَ ڪري ئي بادشاهن کان دور رهڻو پوي ٿو، ڇا لاءِ جو انهن جي اڳيان ڀلا ڪو بيهي به سگهي ٿو؟ تنهنڪري توکي جڳائي ته تون به هٽي وڃ. چڱو، هاڻي هيءَ ڳالهه ڪن لائي ٻڌ: