هڪڙي ٻئي پکيءَ جو سفر متعلق سوال
هدهد جو جواب
اي پيارا! جيستائين تون انهيءَ سان آهين، تيستائين خوش رهه ۽ لوڪن جي پچار کان آزاد ٿي وڃ. جڏهن تنهنجي غمگين دل، انهيءَ سان خوش رهي سگهي ٿي، تڏهن کيس خوش ڪر. ياد رک ته ٻنهي جهانن جي زندگي ۽ خوشي انهيءَ کان ئي آهي ۽ جيڪڏهن تنهنجي دل هڪ گهڙي پلڪ ان سان خوش ٿئي ته ان کان وڌيڪ ٻي ڪهڙي ڳالهه! چڱو هي ٻه چار قصا ٻڌي ڇڏ، انهن ۾ تنهنجي ڀلائي آهي.
پهاڙي مجنونءَ جو قصو
ڳالهه ٿا ڪن، ته جبلن ۾ هڪ عجيب مجنون رهندو هو. هو وقتاً حال کان بيحال ٿي ويندو هو ۽ ويهن ڏينهن تائين سندس هيءَ ئي حالت رهندي هئي. صبح کان ويندي شام تائين پيو نچندو ۽ چوندو هو ته هينئر اسين ٻئي اڪيلا آهيون، اسان جي خوشيءَ جي ڪا حد ئي ڪانهي.
اي عزيز! جنهن جي دل ان سان ڳنڍيل آهي، سو سدائين جيئرو آهي ۽ ڪڏهن مرندو ئي ڪونه. تون ان جي شوق ۾ پنهنجي دل اڙاءِ، انهيءَ ۾ ئي تنهنجي حياتي آهي.
هڪڙي عاشق جي مرڻ وقت روئڻ جو قصو
هڪڙو عاشق، مرڻ وقت زارو زار روئي ۽ چئي رهيو هو ته جڏهن منهنجي دل الله تعاليٰ سان ڳنڍيل آهي، تڏهن منهنجي موت جو ڪو سوال ئي پيدا نٿو ٿئي؛ ۽ جنهن جي به دل انهيءَ سان وابسته آهي سو سدائين حيات آهي، ان لاءِ موت مناسب ئي نه آهي. منهنجي دل جو ساڻس وصال ٿي ويو آهي، تنهن ڪري منهنجو مرڻ محال آهي.
اي انسان! جيڪڏهن تون ان راز کان گهڙي کن خوش ٿين ته پوءِ ته تون (خوشيءَ کان) هن جهان ۾ ماپي ئي ڪونه سگهندين ۽ غيرفاني حياتي ۽ سعادت ماڻيندين.
هڪڙي شخص جو قصو، جنهن کي ستر سال غم ۾ گذريا
هڪڙو شخص ڳالهه ٿو ڪري، ته ستر سالن کان پوءِ مون کي مس وڃي صحيح خوشي ۽ حال حاصل ٿيو. منهنجي دل ۽ جسم ٻئي هميشه موم وانگر پيا ڳرندا هئا، ڇاڪاڻ ته اسان جو تعلق الله تعاليٰ سان آهي ۽ ان تعلق جي تقاضا ئي اها آهي.
اڙي نادان! جيڪڏهن تون عيب جوئي ۾ مشغول هوندين ته پوءِ غيب جو حظ توکي ڪٿان حاصل ٿيندو؟ تون پهريائين پاڻ کي پنهنجي عيبن کان آزاد ڪري پوءِ وڃي مطلق غيب جي عشق ۾ دل وندراءِ. جيڪڏهن تون پنهنجي عيبن ڳولڻ ۾ مشغول آهين ته پوءِ تون ڪيترو به کڻي عيبدار آهين ته به مقبول ۽ پسند آهين.
هڪڙي مست جو قصو
هڪڙو بيوقوف، لڳاتار ميري ۽ صاف شراب پيئڻ سبب آپي کان نڪتل هو. هڪڙي هوشيار کي انهيءَ ڪري کانئس رنج پهتو ۽ وٺي، هڪ ڳوڻ ۾ بند ڪري، جيئن پنهنجي جڳهه ڏانهن کڻي ٿي ويس تيئن رستي ۾، هڪڙو ٻيو مست منهن پيس، جو سڀ ڪنهن سان مستي ڪندو پئي هليو. ان تي ڳوڻ واري مست کيس طعنا تنڪا هنيا.
اي منهنجا ڀاءُ! جيئن ڳوڻ ۾ بند ٿيل مست پنهنجي حالت کي نه، پر ٻئي جي حالت کي پئي ڏٺو، تيئن اسان جي به حالت آهي. ٻين جا عيب ڏسڻ تنهنجي ناعاشقيءَ جو بين ثبوت آهي.
هڪڙي شخص جو قصو، جوپنج سال هڪ عورت تي عاشق هو
هڪڙو بهادر، پنجن سالن تائين هڪڙي عورت تي عاشق هو. انهيءَ جي اک ۾ ٿورڙي سفيدي به هئي، جا هن کي باوجود گهڻي ڏسڻ جي به معلوم نه پئي ٿي. ڀلا، جڏهن عاشق پنهنجي عشق ۾ چور هوندو تڏهن ان کي پنهنجي معشوق جي عيب جي ڪٿي ٿي خبر پوي! ان بعد جڏهن سندس عشق گهٽجڻ لڳو، تڏهن انهيءَ اک جي عيب کان به آگاهي ٿيس. عورت کان پڇڻ تي ان کيس ٻڌايو، ته هيءُ عيب ان وقت کان ظاهر ٿيو آهي، جنهن وقت کان تنهنجو مون لاءِ پيار گهٽيو آهي.
اڙي انسان! تو پنهنجي دل وسوسن سان ڀري ڇڏي آهي. تون ڪجهه پنهنجي عيبن ڏي به ڏس. جڏهن توکي خود پنهنجو عيب ڳرو معلوم ٿيندو، تڏهن توکي ٻين جي عيب جو ڪو خيال ئي نه رهندو.
هڪڙي محتسب ۽ مست جو قصو
هڪ دفعي هڪڙي محتسب (پوليس سپرنٽنڊنٽ)، هڪڙي مست کي گهڻي مار پئي ڏني، جنهن تي هن کيس چيو، ته تون ايتري زيادتي ۽ شور نه ڪر، ڇاڪاڻ ته جيڪڏهن حرام ماني هن دنيا ۾ مستي آڻي ۽ رسوا ۽ خوار ڪري ته پوءِ تون مون کان زياده مست رهيو آهين، مگر ڳالهه ڇا آهي ته ان مستيءَ کي ڪير ڏسي ڪونه ٿو. مون کي مار ڏيڻ ۾ ايترو حد کان لنگهي نه وڃ. ڪجهه پاڻ ڏي به ڏس.