تصوف

پکين جي پارليامينٽ

منطق الطير ۾ خواجہ فريد الدين عطار، تمثيل طور پکين جي روپ ۾ انساني جذبن ۽ حقيقتن جو اظھار ڪيو آھي ۽ ھڪ افساني جي شڪل ۾ انساني زندگيءَ جا عام واقعا بيان ڪيا آھن. منطق الطير جي 64 بيانن ۾ ڪُل 4600 بيت آھن. منڍ وارا 600 کن بيت رب جي واکاڻ، رسول صہ جن جي نعت، خليفن جي مدح تي مشتمل آھن. ان کان پوءِ اصل قصو شروع ٿئي ٿو. 

Title Cover of book پکين جي پارليامينٽ

پکين جو گڏجي سوال ڪرڻ

بس پوءِ سڀئي پکي مڙي اچي هدهد کي چوڻ لڳا ته، تون اسان سڀني کان رهنمائي ۽ سرداريءَ ۾ گوءِ کڻي ويو آهين. ڀلا هاڻي تون کڻي ٻڌاءِ، اسين، جنهن صورت ۾ نهايت ڪمزور ۽ هيڻا آهيون، تڏهن سيمرغ جهڙي بادشاهه تائين ڪهڙيءَ طرح پهچي سگهون ٿا؟ آخر ان عالي بادشاهه جي اسان سان ڪهڙي نسبت آهي؟ اها ڳالهه به اسان کي کولي سمجهاءِ؛ ڇاڪاڻ ته جيڪڏهن اسان ۽ ان جي وچ ۾ ڪا نسبت هجي ها ته اسان مان هرهڪ ضرور ان ڏانهن راغب ٿئي ها (ليڪن ائين آهي ڪونه). هو ته حضرت سليمان جهڙو زبردست بادشاهه آهي ۽ هيڏانهن اسين آهيون مسڪين ڪئيليون. ان حالت ۾ اسان جو پاڻ ۾ ميلاپ ڪيئن ٿي سگهي ٿو! بادشاهي ماڻڻ ۽ ڪرڻ پينو فقير جو ڪم نه آهي، ٻيلي، هيءُ ڪم اسان جي طاقت کان به ٻاهر آهي!

هدهد جو جواب

اي پرندو، ياد رکو ته بي همت ۽ بزدلن کي عشق سونهين ئي نٿو. توهان آخر ڪيترو وقت بي همتيءَ جو مظاهرو ڪندا رهندا، جنهن شخص کي عشق جي حقيقت معلوم ٿي، سو ته جهٽ خوشيءَ وچان ان ۾ ٽپي پيو.
توکي معلوم هئڻ گهرجي ته جڏهن سيمرغ پردي اندران پنهنجو چمڪندڙ منهن ظاهر ڪيو، تڏهن سندس هزارين پاڇا زمين تي ڇانئجي ويا. هي پرندا ۽ جاندار، جي تون هن جهان ۾ ڏسين ٿو سي سڀ ان جي پاڇي کان ئي وجود ۾ آيا آهن. انهن جون صورتون گويا ان جو پاڇو آهن، تنهنڪري تون هاڻي ان ڏانهن پنهنجي نسبت کي درست ڪر ۽ هن راز کي فاش نه ڪر.
جيڪڏهن توکي معلوم ٿئي ته تون ڪنهن جو پاڇو آهين، ته تون يقيناً پاڻ کان ئي بيپرواهه ٿي ويندين، پوءِ کڻي تون زنده ئي ڇو نه هجين. جيڪڏهن ڪوبه پکي يا جانور پيدا نه ئي ها ته ان جو مطلب هيءُ ٿئي ها، ته سيمرغ کي پاڇو آهي ئي ڪونه. حالانڪ اسان ان جي پاڇي جو نتيجو آهيون. ازانسواءِ جيڪڏهن سيمرغ پوشيده (لڪي) ٿي وڃي ها ته جهان ۾ ان جو پاڇو به نه هجي ها (يعني اسان جو وجود به نه هجي ها). جڏهن ڪابه شيءِ هن دنيا ۾ ظاهر ٿيندي آهي، تڏهن اول ان شيءِ جو خاڪو عالم مثال · ۾ چٽيو ويندو آهي تو اڃا تائين ان (سيمرغ) کي ڏٺو نه آهي ۽ ان جو سبب هيءُ آهي جو تنهنجي دل آئيني مثل صاف ۽ روشن نه آهي. جڏهن هن جي حسن ۽ جمال کي ڏسڻ جي ڪوبه طاقت نٿو رکي، ۽ نه وري ان کانسواءِ صبر ئي ڪري سگهي ٿو تڏهن پنهنجي ڪمال لطف (مهرباني) کان هڪ آئينو بنايائين، ۽ اهو آئينو آهي تنهنجي دل. تون دل ۾ نهار ته جيئن ان جو ديدار پسي سگهين، هاڻي مان توکي هڪ حڪايت ٻڌايان ٿو.