تصوف

پکين جي پارليامينٽ

منطق الطير ۾ خواجہ فريد الدين عطار، تمثيل طور پکين جي روپ ۾ انساني جذبن ۽ حقيقتن جو اظھار ڪيو آھي ۽ ھڪ افساني جي شڪل ۾ انساني زندگيءَ جا عام واقعا بيان ڪيا آھن. منطق الطير جي 64 بيانن ۾ ڪُل 4600 بيت آھن. منڍ وارا 600 کن بيت رب جي واکاڻ، رسول صہ جن جي نعت، خليفن جي مدح تي مشتمل آھن. ان کان پوءِ اصل قصو شروع ٿئي ٿو. 

Title Cover of book پکين جي پارليامينٽ

هڪڙي ٻئي پکيءَ جو سوال پڇڻ

هڪڙي ٻئي پکيءَ هدهد کان سوال ڪيو ته، جڏهن ته مان گهڻو هيڻو ۽ ناتوان آهيان ۽ ڏاڍو عاجز ۽ بي بس آهيان، تڏهن هن راهه تي ڀلا ڪيئن هلي سگهندس؟ وادي گهڻو دور ۽ رستو ڏاڍو اوکو آهي؛ علاوه ان جي وچ تي ڪيترائي آتشي پهاڙ آهن. مان ته پهرين ئي منزل ۾ ختم ٿي ويندس. هيءُ ڪم هر ڪنهن جو نه آهي. هن راهه ۾ ڪيتريون ئي جانيون قربان ٿي ويون ۽ خون جا درياءَ وهي هليا ۽ ڪيترن ئي ڏاهن اچي پنهنجو ڪنڌ نوايو. اهڙي راهه، جتي سچن پچن جوانمردن به پنهنجي عاجزي ڏسي شرم کان کڻي منهن ڍڪيو، تتي مون جهڙي ڪمزور جو ڪهڙو حال ٿيندو؟ جيڪڏهن مان اهڙو قصد ڪندس ته يقيناً خوار ۽ خراب ٿيندس.

هدهد جو جواب

اڙي ٻڍا، تون ڪيستائين پنهنجي دل کي هن بند ۾ رکيو ايندي. هن راهه ۾ جوان خواه ٻڍو، ڳالهه ساڳي آهي، ساري دنيا گندگيءَ سان ڀري پئي آهي ۽ نادان ان ۾ پيا ليٿڙيون کائين. اسان هن راهه ۾ تڪليف سان مرون ته اهو بهتر آهي جو هن گندگيءَ ۾ غلطان پيا رهون. باقي جيڪڏهن عشق جي خاطر خواري کڻڻي ٿي پوي ته اهڙيءَ خواري ڀلي کنئي وڃي ۽ اها سونهين به ٿي. ها، جيڪڏهن ڪو ائين چوي ته، هي عشق جو خيال مڙيو ئي دوکو آهي ۽ تون ان هنڌ پهچي ئي ڪونه سگهندين ته اهڙي دوکي ۾ اچي جان ڏيڻ هزار بار بهتر آهي. آخرڪار دنيا سان هي تعلق ۽ هيءَ تن پروري ڪيستائين؟
اي انسان! جيڪڏهن تون واقعي ڪم وارو (ڪارائتو) ماڻهو آهين ته پوءِ هن رستي ۾ پير رک (ڪُڏي پؤ) ۽ زنانپڻو ڇڏي ڏي. تون هيءَ ڳالهه يقين سان سمجهي ڇڏ ته تنهنجي هيءَ طلب (تلاش) اصلي ۽ حقيقي شيءِ آهي، پوءِ ڀلي کڻي ڪو ان کي ڪفر ڇو نه سمجهي. اهڙو ڪفر زيبا آهي ۽ عشق جي طلب کان سواءِ ٻيو سڀ ڪجهه اجايو ۽ بي معنيٰ آهي، جنهن به شخص جي سيني ۾ عشق اچي ديرو دمايو تنهن پنهنجي هستيءَ تان دل کڻي ڇڏي. عشق جڏهن وٺي ٿو تڏهن گهڙي به ڇڏي نٿو ۽ مارڻ بعد به ان غريب عاشق کان خون بها جي گهُر ڪري ٿو، رنج رسائڻ کان سواءِ ڪو آرام نٿو ڏئي ۽ جيڪڏهن ڪو کاڌو ڏئي ٿو ته اهو به جگر جي خون سان ڀريل. عاشق ڀلي ڪئلي کان به وڌيڪ ضعيف ڇو نه هجي، عشق هر وقت ان تي زور لائيندو (رهندو) رهي ٿو، جنهن سببان ضعيف، قوت ۾ تبديل ٿي وڃي ٿو. انسان جڏهن خطرن جي درياءَ (عشق) ۾ گهڙيو ته پوءِ جگر جي خون بغير ڪٿي ٿو لقمو کائي سگهي. هاڻي هڪڙي حڪايت ٻڌايان ٿو، جنهن کي ڪن لائي ٻڌ: