قوم عاد
ارم شهر جو بنياد رکندڙ عاد جي سڃاڻپ به بحث جو موضوع رهي آهي. ڇو ته تاريخي رڪارڊ ۾، اهڙي ڪنهن قوم جو ذڪر ڪونه ٿو ملي، جنهن اهڙو ڪلچر يا اهڙي تهذيب قائم ڪئي هجي. ان مان اهو گمان ٿو ٿئي ته اهڙيءَ طرح جي ڪنهن قوم جو وجود تايخ ۾ ڪڏهن رهيو ئي ناهي. پر ٻئي طرف اها ڳالهه به حيرت جو ڪارڻ نه هجڻ گهرجي، ته انهن ماڻهن جو تذڪرو قديم تهذيبن جي تاريخ يا رڪارڊ ۾ موجود ناهي. ڇو ته اهي ماڻهو ڏکڻ عرب ۾ رهندا هئا ۽ اهو علائقو واديءِ نيل يا مشرق وسطيٰ (وچ اوڀر) کان تمام گهڻي فاصلي تي ۽ الڳ ٿلڳ واقع هو ۽ انهن ماڻهن جو، انهن سان تمام محدود تعلق هو. اها هڪ عام ڳالهه آهي، جو اها رياست يا ملڪ جنهن بابت همعصر گهٽ ڄاڻندا هجن، انجو تذڪرو تاريخ ۾ نه اچي، پر انجي باوجود مشرق وسطي جا ماڻهو عاد بابت ڪهاڻيون بيان ڪندا رهيا آهن.
عاد جي اڳيئن تاريخي تحريري رڪارڊ ۾ ذڪر نه هئڻ جو هڪ ڪارڻ هيءُ آهي ته، انهيءَ دور ۾ تحريري ابلاغ جو نه هئڻ به آهي. ان ڪري اهو بلڪل ممڪن آهي ته، اها تهذيب جنهن جو بنياد عاد رکيو، انهيءَ دور جي انهن تهذيبن سان گڏ، تاريخ ۾ ان جو ذڪر ڪونه ڪيو ويو، جيڪي پنهنجو بنيادي تحريري رڪارڊ رکنديون هيون. جيڪڏهن اها تهذيب ڪجهه وقت وڌيڪ رهي ها ته، ممڪن هو ته اڄ اسان کي انهن ماڻهن بابت وڌيڪ ڄاڻ هجي ها.
جيتوڻيڪ عاد بابت ڪو لکت ۾ ثبوت موجود ناهي، پر ان کانپوءِ واري نسل بابت اهم معلومات جو ملي وڃڻ ۽ ان جي روشنيءَ ۾ عاد بابت قرآني انداز قائم ڪرڻ ممڪن آهي.