حقاني عمل ۽ ان جو نتيجو
حضرت قاسم العلوم فڪر جي آزادي ۽ عزيمت جو جيڪو ٻج ڇٽي ويو هو، حضرت شيخ الهند ان ڀلاري فصل جي آبياري ڪئي ۽ ان جي واڌويجهه ۽ حفاظت وارن ڪمن ۾ پنهنجا ڏينهن رات هڪ ڪري ڇڏيا. انهن ئي محنتن جو نتيجو آهي جو سندس وفات ڪئي پاءُ صدي مس گذري ته برصغير آزاد ٿي ويو ۽ ڏکڻ اوڀر ايشيا کان وسندي وچ ايشيا ۽ ڏکڻ اوڀر آفريڪا تائين ڪيترائي غلام ملڪ هوريان هوريان آزاد ٿيندا ويا ۽ جنهن سامراج جي حڪومت ۾ سج لهندو ئي ڪونه هو سا سوڙهي ٿيندي وڃي زمين جي هڪ ننڍڙي ٽڪري تي بيٺي. منهنجي خيال ۾ دارالعلوم ديوبند جو محمودي دور ڪو الڳ دور نه، بلڪ قاسمي دور جو ئي اختتام ۽ تڪمله آهي.