ٿڪل ڪامريڊ. . . !
پرديسين جا پيار
دم دم دلڙي، او ياد ڪري ٿي
حيدرآباد ته ھن کي ھميشه ماڪ ڀنل راتين جي خماريل خوابن جھڙو شھر لڳندو آھي، جتي ھن پنھنجي جواني ۽ سياست جي سنگيتيءَ جا ڪيئي تتا ٿڌا پھر گذاريا ھئا. ھن جي گاڏيءَ جيئن ڀٽ شاه ڪراس ڪيو ته ھن ٻيھر ڪنفرم ڪرڻ لاءِ کيس فون ڪيو. پر شرط به رکيائين ته تنھنجي فليٽ بدران گيسٽ ھائوس تي ملبو. ان جھڙالي مند جھڙي اڌڙوٽ عمر جي عورت کي الاءِ ڇا ٿي ويو ۽ ھن به کڻي ھا ڪئي.
نواب شاه کان تڪتل ھمراھ قومپرست سياست جي انھن چند نالن منجھان ھڪ ھو، جنھن ڪڏھن بندوق تي نه ڀاڙيو، جڏھن سندس سياسي ساٿين جي ٿيلھن مان ٽي ٽي پستول ۽ مائوذر نڪرندا ھئا، تڏھن به ھن جي شولڊر بيگ منجھان نفيس شاعرن جي نظمن وارا پنا نڪرندا ھئا. جيڪڏھن ھو چاھي ھا ته پاڻ به ڪو چڱو خاصو ٺيڪيدار، پاٿايدار، يا ڀتا خورن جي بابو ٿي پئي سگھيو، پر ھن پنھنجي اندر جي آدميءَ کي سياسي گدلاڻ ۾ رھندي به ڪڏُھن گھُٽو نه ڏنو ھو. تڏھن ئي ھن کي عزت سان ٽي ويلا روزي ڪمائڻ لاءِ ڪنھن اين جي او جي ڇت نصيب ٿي. ھن حيدرآباد پنھنجي پراڻيءَ سنگتياڻي کان فون تي ايڊريس ورتي ۽ سڌو گاڏي اچي سندس فليٽ جي ھيٺان بيھاري، ھن تڪڙ ۾ ھار ڪيو نه سينگار، راتوڪن ڪپڙن ۾ ئي صرف وار سنواري اچي سندس ڀرسان ويٺي. زماني جون صعوبتون سھندي به ھن منجھان اھا ارڏائپ، خودداري ۽ پنجھائپ نه وئي ھئي. ويھڻ شرط ساڻس حجت برقرار رکندي ھن کيس چيو ھو، ”ڇورا صفا مٽجي ويو آھين؟ ڊرائيو ڪري ٿو وڃين نه،“جڏھن گاڏي ھلڻ لڳي ته ھن پڇيو ڪٿي ھلون، اين جي او واري ھمراھ جواب ڏنو گيسٽ ھائوس ٿا ھلون، ان اڌڙوٽ عمر جي عورت ٿوڙي ڪاوڙ ڪندي چيو؛ توھان سنڌين کي ان ڌنڌي خفي کان سواءِ ٻيو ڪو ڪم به سُجھي ٿو يا نه نڀاڳا ھل ته لانگ ڊرائيو تي ٺٺي ٿا ھلون، پر اين جي او واري ھمراھ کي ٽائيم مينجيمنٽ واري ٽرينگ ياد اچي وئي. ھو کيس سڌو انڪار نه پئي ڪري سگھيو. نيٺ ھن کي چيائين، پھريائين گيسٽ ھائوس ٿا ھلون، پوءِ لانگ ڊرائيو تي ھلبو. ان اڌڙوٽ عمر عورت کلي ھن کي چيو، گيسٽ ھائوس جو نالو ئي حيدرآباد ۾ بدنام ٿي ويو آھي. ٻي ڪنھن جڳھه تي ڇو نه ھلون؟ انھن جو اھو بحث جاري ئي ھو ته گاڏي اچي گيسٽ ھائوس جي در تي بيٺي. ھن ڪُرڪي ڪار مان پير ٻاھر ڪڍيو ۽ ڪمري تائين پھچي وئي.
اھو ڪچڙيءَ منجھند جو ٽائيم ھو ۽ ٻنھي کي اڃا بک نه لڳي ھئي ۽ شروعاتي ڪچھريءَ ۾ ٻنھي ھڪٻئي کي ٿورو گھڻو پنھنجو ماضي ياد ڏياريو ته ھن وڏي پيار مان پڇيس؛
”ڇورا ڪٿي گم ھئين ايترا سال ھاڻي ڇو اچي اڇي مٿي ۾ خوار ڪيو اٿئي.“
اين جي او جي ڪرتا ڌرتا ھن کي ياد ڏياريو ته ھو جڏھن سياسي جلسن ۾ ڪڏھن قومپرست اڳواڻ سان گڏ اسٽيج تي ايندي ھئي ته ھو مٿس موھت ٿي پوندو ھو. ڏاڍين ڪوششن جي باوجود ھو انھن سالن ۾ ھن جي ھٿ نه چڙھي سگھي ھئي ۽ ھاڻي اھا پنھنجي اندر جي پراڻي حسرت پوري ڪرڻ لاءِ وٽس ڪھي آيو آھي. ائين ڪچھري ھلندي ھو صوفي تان اٿي جڏھن بيڊ تي پھتا ته حسن درس واري ”ننگا ٻُڌا ھئاسون آواز عورتن جا“ واري شاعري بڻجي پيا.
ھن سندس ڀوري بدن تي پيل ڪاري برا جي تعريف ڪئي ۽ ھٿ مسلسل اڳتي وڌائيندو رھيو. وڌندڙ عمر به انسان سان اھڙي جٺ ڪري سگھي ٿي اھو انڪشاف ان ڏينھن ھن جي آڏو ٿيو! پشيمانيءَ ۽ پريشاني جا پگھر ھو پنھنجي پيشاني تان اڃان اگھي ئي رھيو ھو ته ھوءَ واش روم ۾ ھلي ويئي. جلد ئي واپس ايندي کلندي خنجر وھائي ڪڍيائين ته “ڇو ڀلا پيارا اڄ ٿڪل ٿو لڳين ، رات ڪاٿي ھئين.“
سياست ۾ سالن جا سنگت جو تجربو رکندڙ عورت زخمي شينھڻ ٿي پئي. ھي کي تسلي ڏنائين ته ڪا ڳالھه ناھي تون فڪر نه ڪر اسان جا اڪثر اڳواڻ به ڪمزوري جو شڪار آھن. ھي ته صرف بيڊروم جي ڪمزوي آھي، ھو ته سياسي دنگن ۽ ڌرتيءَ جي حقن وارين ميراٿن تي ھارائڻ کان پوءِ به پشيمان ناھن. توکي ھڪ اڪيلي عورت اڳيان ھارائڻ تي ايتري پشيماني ڇو ٿي ٿئي. اين جي او واري ھمراھ جا پگھر لھن چڙھن پيا. ھن ۾ ٻيھر ڪوشش ڪرڻ جي ته ھمت ڪونه رھي پر سياسي بحث ۾ ھو منجھي پيو. اڌڙوٽ عمر جي عورت کيس واش روم طرف ويندي ڏسي چيو، تون فڪر نه ڪر! ايئن ڪيترن ئي اڳواڻن جا ڪپڙا لھندي مون ڏٺا آھن. ڪڏھن مون سان بيڊ روم اندر ته ڪڏھن ٻئي ھنڌ، تون به ڪو الڪو نه ڪر. اڌڙوٽ عمر جي عورت ھن کي ٻڌايو ته ھوءَ پنھنجي آتم ڪھاڻي لکڻ چاھي ٿي. جنھن ۾ چڱن ڀلن اڳواڻن ۽ دانشورن جا ڪپڙا لٿل ھوندا، پر ھن ان لسٽ ۾ شاعرن کي ڪٿي ڇڏيو آھي. ڇو ته بقول ان عورت جي سنڌي شاعر شھر ۾ پھتل ڳوٺاڻن جي معصوم ۽ عورتن جي معاملي ۾ يتيم ھوندا آھن، انھن کي احتساب جي ڪٽھڙي کان پرڀرو بيھارجي ته بھتر آھي. ھن پنھنجي درد ڪھاڻي ٻڌائيندي کيس ياد ڏياريو ته ان قومپرست سياست جي ڪري ھن کي پنھنجي مڙس گھران ڪڍي ڇڏيو آھي. سياسي اڳواڻ کيس پنھنجي سريت ڪري گھمائڻ ۾ ته فخر محسوس ڪندا ھئا، پر ھن کي زھر سمجھي ھميشه پنھنجي گھرن کان پري رکندا ھئا.
ھو يتيم قسم جي سياسي جلسن ۾ جڏھن قومپرستن لاءِ ٻارڻ ٿي ٻرندي ھئي. تڏھن سندس گھر جو چلھو بند رھندو ھو. ھن ڪولڊڊرنڪ کي به زھر جھڙي دوا سمجھي نڙي کان ھيٺ لاھيندي، ھن کي گار ڏني؛ ”ڪڃر! توھان جو ھاڻي پيسن نوڪرين واري ٿي ويا آھيو ته منھنجي گھر مان غربت ڇو نٿي وڃي. تنھنجي پڙھائيءَ کان مان به واقف آھيان پوءِ منھنجي ضرورت ڇو نٿي محسوس ڪئي وڃي. شايد ھاڻي مان پوڙھي ٿيندي پئي وڃان، ايئن نه؟ الاھي وقت خاموشي کان پوءِ اين جي او واري ھمراھ کيس ورندي ڏني؛ ”اھڙي ڳالھه ناھي، تون اڃان به پرڪشش اھين. تنھنجي حسن ۾ عمر جي اضافي سان نکار ٿو اچي.“
اڌڙوٽ عمر جي عورت کي مذاق سُجھي ۽ ھن کيس چيو؛ ”اڙي ڏي ته خبر! توھان مردن جي مردانگيءَ جو سڄو دارومدار پنجن منٽن جي طاقت تي ھوندو آھي نه؟ اھا به ختم، تڏھن به مرد ٿا سڏايو. حيرت آھي!! ان ڏينھن ھوءَ پائولو ڪولو جي ناول ”يارھن منٽ“ واري ھيروئن لڳي پئي ھئي. جنھن وٽ جنسي آسودگي جو مطلب مرد جي يارھن منٽن جي اداڪاري کا سواءِ ڪجھه به نه ھو.
ٻنھي جو تعلق ماضي توڙي حال ۾ قومپرست ساست سان رھيو، تنھنڪري ٻنھي پنھنجي پنھنجي تجربن جي آڌار ھڪٻئي کي نوان اطلاع ڏنا. ھن کيس شگر جي مريض ھڪ سياستدان جي پنجين شادي جو اطلاع ڏنو ۽ اين جي او واري ھمراھ کيس ٻي شاديءَ واري لاڙي کان آگاه ڪيو. ھنن اھڙن ماڻھن جون لسٽون به ٺاھيون جن کي بقول ھنن جي ھاڻي پاڻمرادو مرڻ کپي يا کين ماريو وڃي. بعد ۾ ٻئي ان راءِ تان ھٿ کڻي ويا.
ٻنھي ڄڻن جڏھن جسم تي ڪپڙن جو لبادو پھريو ته ھڪٻئي کي آٿٿ ڏيڻ لڳا. ”يار، مردانه ڪمزوري جو ھاڻي ڪھڙو علاج ڪرايان، توکي پارت آھي، ڳالھه ڪٿي نه ڪڍجانءِ! باقي ٻئي ڀيري شغل چڱرو ڪنداسين.“ اڌڙوٽ عمر جي عورت کلندي ھن کي چيو. اھو رڳو تنھنجو الميو ناھي، اھا رڳو سيڪس جي ڳالھه ناھي، پرمون کي لڳي ٿو ته اڄڪلھه سنڌ جي چڱن ڀلن دانشورن، مزاحمت ڪارن، سياستدانن کي اھڙي بيماري لڳي آھي. جو ھاڻي ڪو پاڻ کي ابوجھاد يا چي گويرا ته ڪونه ٿو سڏائي، پر ڪو شاعر به اھڙي سٽ چئي بيٺل پاڻيءَ ۾ پٿر ڪونه ٿو اڇلي ته؛
سنڌڙي تنھنجو نانءُ وتم
ڄڻ ڪاريھر تي پير پيم.