جرڳائي سياست جي گھيري ۾ آيل سنڌ

ان ”جمھوري جنرل“ جي جديد روشن خياليءَ جو سج تنھن ڏينھن سکر منجھان اڀريو پئي الاءِ لٿو پئي، جنھن ڏينھن سنڌ ۾ صدر صاحب جي ڪيمپ جا سردار ويھي ھڪ خوني تڪرار جو جرڳو ڪري رھيا ھئا. اتر سنڌ جي تاريخ ۾ شايد اھو پھريون جرڳو ئي ھيو، جنھن جي نگراني سنڌ جو موجوده وزيراعلي پاڻ ڪري رھيو ھو. ”ٻن ڌرين ۾ صلح ڪرائڻ منھنجي آئيني ذميواري آھي.“ ھن صحافين ي سوالن جي موٽ ۾ چيو ھو. اھو جرڳو سکر جي ان سرڪٽ ھائوس اندر ٿي رھيو ھو، جيڪو سنڌ ھاءِ ڪورٽ سکر بئنچ کان 2 ڪلوميٽر به پري ناھي. اھا ڪورٽ ان ڏينھن ته خاموشي ھئي. پر ان ئي ڪورٽ 23 اپريل 2004ع تي اھڙن جرڳن بابت تاريخي فيصلو ٻڌائي اتر سنڌ جي اڪثر قبائلي سردارن ۽ سياسي ڀوتارن جون ننڊون حرام ڪري ڇڏيون ھيو، ڪجھه سردارن ته رٿيل جرڳا به ملتوي ڪري ڇڏي ھئا ۽ ڪجھه سردارن پنھنجا جرڳا بلوچستان منتقل ڪري ڇڏيا ھئا. جڏھن ته چند سردارن سنڌ ھاءِ ڪورٽ جي جج جسٽس رحمت حسين جعفريءَ جي فيصلي خلاف سپريم ڪورٽ ۾ وڃڻ جو اعلان ڪيو ھو، پر ھاءِ ڪورٽ جي ان فيصلي خلاف ڪو به ماڻھو سپريم ڪورٽ ۾ اپيل داخل ڪرڻ نه ويو ھو. گذريل سال ھاءِ ڪورٽ پارن ٻڌايل اھڙي فيصلي سان پراڻي ڪامريڊ شبير شر جي به اھڙي ناماچاري ٿي، جھڙي وڪالت واري ڪيريئر ۾ کيس اڳ ڪڏھن نصيب نه ٿئي ھئي. شبر شر ان ڪيس ۾ پٽيشنر جو وڪيل ھو. انھن سموري وڪيلن ۽ معزز ججن جي اکين جا اوجاڳا اجايا بڻايا ويا. ”سرداري نظام ۾ آخر اھو ڪھڙو نشو آھي. جنھن جو سرور حڪومتي مزا ماڻيندڙن کان به نٿو لھي؟“ ھڪ شاعر نما بيوروڪريٽ پڇيو. جيڪو اسان جي سماج ۾ ھر قدر کي ڀڄندي ڀرندي ۽ تباھ ٿيندي ڏسي ٿو. پنھنجي آفيس ۽ سرڪاري فائيلن ۾ گم ان ويچاري بيوروڪريٽ کي جاگيرداراڻي انا جي تسڪين جو لطف ڪڏُھن سمجھه ۾ ئي نه ايندو ته ڪيئن نه سردار ٿيڻ بعد قبيلي کي ٻڪرين جي ڌڻ وانگر ھڪ لٺ سان ھلايو وڃي ٿو. اھا ڪا تعجب جھڙي ڳالھه نه پر تلخ حقيقت اٿو ته باھ جي ساک تي فيصلو ڪندڙ جيڪب آبادي سردار منظور پنھور سان ٻيا وڏيرا ساڙ کائيندا آھن ته ھو ان جھڙو ڪو ٻيو ڪم ڇو نٿا ڪري سگھن. باقي ساک وٺڻ به ايندڙ ڏينھن ۾ ايتري ئي وقت پاپولر ٿيڻ واري آھي جيتري جرڳائي سياست ٿي چڪي آھي. ايندڙ وقت ۾ اسان کي ”جنرل جي مھربانين“ سان ڪو نه ڪو اھڙو وڏو وزير ضرور ملي ويندو.“ جيڪو باھ جي ساک کي اصل فيصلو مڃيندو. اھو ڪو گھڻو مشڪل نه، پر تمام گھڻو آسان ڪم آھي، ڪنھن نه ڪنھن طريقي سان جڏھن مير منطور پنھور سنڌ جو وڏو وزير ٿي وڃي ٿو ته پوءِ ھر ھفتي ڳوٺ وڃي فيصلو ڪرڻ جي کيس فرصت ڪٿي ھوندي. ڪشادي وزيراعلى ھائوس جي ڪنھن نه ڪنھن ڪنڊ ۾ باھ جي ساک (چرٻيلي) جو بندوبست ڪري وزيراعلى ھائوس ۾ ئي فيصلا ڪيا ويندا ۽ اھي ٿي به سگھن ٿا. ڇو ته اسان ”روشن خيالي“ جي ان جدت پسندي واري صورت ۾ گذاريون ٿا، جتي مولوي صاحبان به اسان سان جرڳن ۾ گڏ ويھن ٿا ۽ فتوائون پڙھي انھن جھيڙن جي خاتمي جو اعلان ڪن ٿا.جيڪي جھيڙا جرڳن سان ڪڏھن به حل ناھن ٿيڻا. عدالتن، پوليس ۽ انتظاميا جا مامرا جڏھن اڌ پڙھيل سردارن حوالي ڪيا ويندا آھن، تڏھن ھر مسئلي جو حل جرڳي ۾ نظر اچي ٿو. جرڳو سنڌ اندر ھاڻ ايترو پاپولر لفظ بڻجي پيو آھي، جو ٻه ڇوڪرا ھڪ ڇوڪريءَ جي عاشقي تان وڙھن يونيورسٽي ۾ ٿا، پر ھو پرچڻ لاءِ چون ٿا ته جرڳو ٿيندو، جيئن عدالتي ڪلارڪ ۽ ٿاڻن جا منشي لفظن جي پويان پئجي ويندا آھن. تيئن ئي ”جرڳو“ لفظ جاگيردارن جي پويان پئجي ويو آھي. ڪنھن کان به پڇو، ھو توھان کي چوندو جرڳو ڪٿي، اسان فيصلو يا راڄوڻي ڪرائي ٻن ڌرين کي راضي ڪيو. خير ۾ ته الله به راضي آھي.“ مڃيوسين خير ۾ الله به راضي آھي، پر مائي مختاران جھڙي جرڳي واري فيصلي ۾ بلڪل به راضي ناھي. اي سنڌيو! توھان ڪنھن خوف کان زبان کڻي نه چوريو، پنھنجي چپ سبي ڇڏيو، ڀلي ته توھان کي ڪو فيض واريون اچي سٽون ٻڌائي ته ”بول ڪه لب آزاد ھين تيري“ پر پوءِ به توھان پنھنجا چپ ڀلي ته کوليو، پر اھو پنھنجي دل جي ڪنھن ڪنڊ ۾ سنڀالي رکو ته جرڳا مسئلن جو حل ناھن. توھان پنھنجي ايندڙ نسل کي ضرور ٻڌائجو ته ”جرڳا جھنگ جو قانون آھن، جيڪي ڀوتارن جو سياسي سھارو بڻيل آھن.“ ايندڙ جديد دور جي انفارميشن سيڪٽر واري وھڪري ۾ انھن جي ڪا شايد جاءِ نه ھجي.
ڏتريل سنڌي سماج جي بھتريءَ ۽ جرڳن جي اھميت کي وڌيڪ سمجھڻ لاءِ اسان ملتان جي ان ميروالي ڳوٺ ھلون ٿا،جتي ڳوٺ جي پنچائت 30 سالن جي عورت مختاران مائي کي اھڙي سزا ڏني، جيڪا اڳتي ھلي پاڪستان سرڪار لاءِ مٿي جو سور ثابت ٿئي. ڳوٺ جي پنچائت جي فيصلي موجب 4 مستوئي مردن کي مختاران مائي سان زوري زنا ڪرڻي ھئي، ڇو ته مختاران مائي جي 12 سالن جي ڀاءَ شڪور مٿان ڳوٺ جي ھڪ مستوئي ڇوڪريءَ سان ناجائز لاڳاپن جو الزام لڳل ھو. مير والا ڳوٺ ڪي گجر قبيلي سان واسطو رکندڙ مختاران مائي ھيسيل ۽ ھيٺين ذات واري ھئي. قبيلائي، پئنچائتي ۽ جرڳائي جھان موجب اھو ته درست ٿي چڪو ھو، ڇو ته فيصلي موجب مختاران سان زوري زنا ڪندڙن ۾ ھڪ جرڳائي جج به شامل ھو، جنھن پاڻ اھو فيصلو ڏنو ھو، جيئن جرڳائي جج چوندا آھن ته ڌريون کير کنڊ ٿي ويون، پر اوچتو اھا خبر به اخبارن ۾ اچي ويئي، جنھن کان پوءِ ھڪ ٻي مختاران مائي جو سفر شروع ٿئي ٿو، مختاران مائي جو اسٽار يا ڄمڻ جي تاريخ ته الائي به ڪھڙي آھي، پر لڳي ٿو ته سندس حياتيءَ ۾ جون مھيني جو وڏو عمل دخل آھي. ڳوٺ جي پئنچائت جڏھن کيس زوري زنا جي سزا ٻڌائي ته اھا به 22 جون 2002ع ھئي، جڏھن ايڇ آر سي پي سندس ڪيس کڻي (ھا اھا ئي انساني حقن جي تنظيم، جنھن جي چرپر تي سنڌ ۾ ڄام ساقيءَ ڊرامي کان پوءِ بندش پيل آھي) ان ايڇ آر سي پي مختاران جو ڪيس کڻي خاص عدالت ۾ پھچايو. خاص عدالتن جي جج 4 ڏوھارين کي موت جي سزا ٻڌائي. ھاڻي توڙي جو ھن سال 11 جون تي لاھور ھاءِ ڪورٽ جڏھن مختاران مائي ڪيس جي 3 جوابدارن کي آزاد ڪيو ته حڪومت ٻئي ڏينھن سندس نالو ايگزٽ ڪنٽرول لسٽ ۾ ڏئي ڇڏيو ته جيئن مختاران مائي جھڙي ڪمزور عورت آمريڪا وڃي پاڪستان جو پرڏيھه ۾ جڙيل ”سافٽ اميج“ خراب نه ڪري، ڪنھن ملڪ جو اميج اھڙو نازڪ ڇو ھجي، جو ھڪ ستايل عورت جي ٻاھر وڃڻ سان اھو ٽٽي پئي.“ ھڪ يونيورسٽي ٽيچر ٻڌائي رھيو ھو، جيڪو تازو ئي پرڏيھي دوري تان موٽيوآھي. ھن ھيٿرو ايئرپورٽ تي پاڪستان جي ناميارن سياستدانن کي جوتا لاھي تلاشيون ڏيندي ڏٺو. پاڪستان پرڏيھه ۾ ڪھڙو ڪنڌ کڻندو، جڏھن نيويارڪ ٽائيمز ”اھڙن دوستن ھوندي به“ جھڙا ايڊيٽوريل لکي آمريڪي سرڪار تي دٻاءُ وجھي ته جيڪي انسانن آزادين جو احترام نه ڪن، اھڙا ملڪ ۽ اھڙيون دوستون ڪھڙي ڪم جون، پاڪستان جي اھڙي اميج بابت اھي خبرون لاڳيتو شايع ٿيون ته لاھور جي عدالت مختاران مائي جي ڪيس جا جوابدار آزاد ڪري ڇڏيا. مختاران جو پاسپورٽ ضبط ڪري ڇڏيو ۽ سوني تي سھاڳو ته صدر صاحب پاڻ آسٽريليا پريس ڪلب ۾ چيو ته مختاران مائي جي پرڏيھه وڃڻ تي پاپندي مون مڙھي آھي. اسان ته کوھ جا ڏيڏر بڻجي جيئڻ جا عادي ٿي چڪا آھيون. پر ڇا ٻاھرين دنيا مان به اھڙي اميد رکون ته ھو صرف صدر مشرف کي ٻن ٻلونگڙن سميت فوٽو ڪڍرائيندي ڏسي اعتبار ڪري وٺندا ته پاڪستان ھڪ ”جدت پسند روشن خيالي“ جي راھ تي گامزن آھي؟ اھا آرمي ڊسيپلينڊ روشن خيالي گجرات جي چوڌري کان شروع ٿي کيتلاريءَ جي اربابن تائين ختم ٿئي ٿي. سنڌ جي اڀرندڙ شعور کي ڀلي ته ڪير ڪيترو به سمجھائي، جرڳن جي ڪير ڪيتري به خوبصورت تشريح ڪري پر حقيقت اھائي آھي، جيڪا جرڳن جي گڻگ ڀوتارن جي بنگلن تي نظر اچي ٿي.
جرڳن ۾ ڏوھاريءَ جو تعين اٺ فوٽ ويڪري، 6 فوٽ اونھي ٽانڊن جي باھ چوڪري ڪري ٿي، ٽانڊن جي باھ، جيڪا پاڻيءَ جيان انڌي ٿئي ٿي. اھا ئي اسان جي ڏوھي يا بيڏوھي ھجڻ جو فيصلو ڪري ٿي
ھو ڀنڪ ڪر جنون ڪي راھون مين
عقل سي انتقام ليتي ھين.

ڪالم / مضمون

گونگي تاريخ جا فرد