نصيرآباد ۾ قبر جھڙي خاموشي
ماڻھن ۾ خوف ان ڳالھه جو نه ھيو ته ٽن يا پنجن عورتن جو قتل ٿيو آھي پر انھن کي خوف ھيو ته جن سردارن، وزير يا ناظم تي انھن عورتن جي قتل جو الزام لڳو آھي، ڪٿي اھي ھنن کي قتل جي مخالفت ڪندي ڏسي يا ٻڌي نه وٺن. نصيرآباد جي بازار ۾ ھڪ پوڙھي عمراڻي بلوچ چيو ته ”اسان انھن (عورتن) کي قتل ڪنداسين. انھن ماڻھن ته ھٿ سان گھٽو ڏنو ھيو مان ھجان ھا ته گولي ھڻان ھا. پوليس ڇا ڪندو، وڌ ۾ وڌ گرفتار ڪندو، سزا ڏيندو، پر اسان انھن (عورتن) کي نه ڇڏينداسين، جيڪي ڪاريون ھجن.“
پوڙھو پنھنجي راءِ ڏيندي جذباتي ٿي ويو ۽ ھن مون سان غيرت ۽ بي غيرتي جي معاملي تي بحث شروع ڪري ڏنو. ان دوران چونڪ تي بيٺل ان پوِڙھي جي چوڌاري ھن جي حامين جو ھجوم وڌندو ويو ۽ مان کين ”توھان جي رسم توھان کي مبارڪ ھجي.“ چئي ڳالھه ختم ڪئي.
نصيرآباد ۾ انھن ڏينھن ۾ ”جيترا وات اوتريون ڳالھيون“ واري صورتحال ھئي. ڪنھن کي 14 جولاءِ جي رات جو قتل ٿيل عورتن جي نه صحيح تعداد جي خبر ھئي، نه وري قاتلن جي واردات جي طريقي جي خبر پر سڀني کي اھا خبر ضرور ھئي ته عورتن کي ويراني ۾ قتل ڪيو ويو.
ڪارنھن جي الزام ھيٺ قتل ڪيل عورتن جي ڪيس کي مقامي پوليس بلائينڊ آف دي بلائينڊ ڪيس قرار ڏيئي رھي آھي. ڊپٽي انسپيڪٽر جنرل آف پوليس سبي، شبير شيخ ٻڌائي رھيو ھيو ته پوليس وٽ نه ته مدعي آھن ۽ نه ئي شاھد، اسان پريشان آھيون، انھي جانچ کي اڳتي ڪيئن وڌايون.
ڪاريون قرار ڏنل عورتن جو جو وارث ھوندو آھي نه ئي ڪو مٽ مائٽ، جي ھوندا آھن ته بس سڀ ئي انھن جا قاتل ھوندا آھن. پوليس ٻن ڏينھن تائين علائقي ۾ اعلان ڪرايا ته جيڪڏھن انھن عورتن جو ڪو وارث آھي ته لاش اسپتال مان کڻائي وڃي. پر ڪو به نه پھتو ۽ اڄ ٽيون ڏينھن آھي، پوليس انتظار ڪري رھي آھي.
نصيرآباد کان ٻن ڪلاڪن جي پنڌ تي عمراڻي قبيلي جي اباڻي علائقي تمبو ۾ عورتن جي قتل تي ڪو سوڳ آھي نه ئي پشيماني. مقامي سطح تي زندگي پنھنجي رفتار سان ھلي پئي. ماڻھو قتل جي اھڙين وارداتن کي عام رواجي ڳالھه سمجھي ٿو، پر ھن دفعي انھن عورتن جو قتل مقامي سردارن لاءِ نڙي ۾ ڦاٿل ڪنڊو بڻجي ويو آھي.
انھن عورتن جي ڪھاڻي به انھن جي نالن وانگر ٻن ٽن رستن تي ھلي رھي آھي. قتل ٿيل عورتن جا نالا حميدان عرف عزت خاتون، جنت عرف رحيمان خاتون ۽ سياڻي عرف فاطمه ٻڌايا پيا وڃن.
عورتن جي اجتماعي قتل واري واردات 14 جولاءِ جي رات ٿي ھئي ۽ اھا خبر 15 جولاءِ تي مقامي ميڊيا ۾ اچي ويئي. مقامي پوليس حرڪت ۾ نه آئي ته بلوچستان ھاءِ ڪورٽ جي چيف جسٽس امان الله خان 16 جولاءِ تي ازخود نوٽيس ورتو ۽ رپورٽ طلب ڪئي. علائقي ۾ چيو وڃي ٿو ته عورتون ٽي ھيون جيڪي پسند جي شادي ڪرڻ جي لاءِ گھران نڪتيون ھيون، جن مان ھڪ قبيلي جي سرادار جي ڀائيٽي يا ڀاڻيجي ھئي ۽ انھن کي اوستا محمد جي ھڪ ھوٽل مان سرڪاري جيپ ۾ کنيو ويو ۽ بعد ۾ قتل ڪيو ويو. ٻي ڪھاڻي علائقي ۾ عام آھي ته انھن عورتن کي قبيلي جي سردارن جي ڇوڪرن دوستي رکڻ لاءِ تنگ ڪيو ، جڏھن ھو راضي نه ٿيون ته انھن تي ڪارنھن جو الزام لڳائي قتل ڪيو ويو. عام حالتن ۾ اھڙي قتل ڪيس جي جانچ پوليس جو ڪو به انسپيڪٽر سطح جو آفيسر ڪندو آھي، پر علائقي ۾ حالتون اھڙيون بگڙيل آھن جو پوليس جي ضلعي آفيسر ھڪ مقامي صحافي کي طعنو ڏيندي چيو ته ”تون پاڻ به بلوچ آھين پوءِ مون کان اھڙا سوال ڇو ٿو ڪرين جو غيرت اچي وڃي.“
انھن حالتن ۾ مقامي ڊاڪٽرن به پنھنجو ڪرادر ڪجھه اھڙي طرح ادا ڪيو آھي جو قبر کوٽڻ کان انڪار ڪري ڇڏيو. پوليس جي ڊپٽي انسپيڪٽر جنرل شبير شيخ جي مطابق مقامي اسپتال جا ڊاڪٽر جيئن ته پاڻ به عمراڻي قبيلي جا آھن، اھي ڪري انھن پھرين ته قبر کوٽڻ کان انڪار ڪري ڇڏيو پر جڏھن ھنن کي گرفتاريءَ جي ڌمڪي ڏني ويئي ته ھو راضي ٿيا ۽ علائقي پوليس سان گڏ ويا پوليس جي ضلعي سربراھ جي آفيس ھڪ شاگردياڻي جي تصوير لڳل آھي جنھن تي لکيل ھو ته ”مون کي ڪاري ناھي ٿيڻو“ پوليس ھڪ اڻ ڏٺي دٻاءَ ۾ ڪم ڪري رھي آھي ۽ سڄو علائقو پوليس جي خلاف ٿي ويو آھي.
ڪجھه پوليس وارن ٻڌايو ته جڏھن ھو قبر کوٽڻ لاءِ ڪوٽ بابا جي علائقي ۾ وڃڻ جي تياري ڪري رھيا ھئا تڏھن انھن کي ٻڌايو ويو ته عمراڻي قبيلي جا ماڻھو ھنن تي فائرنگ ڪندا ۽ ھنن جي رستي ۾ بارودي سرنگھه وڇائي ويندي، جيڪا ان علائقي ۾ عام ڳالھه آھي . پوليس جڏھن بابا ڪوٽ وڃي رھي ھئي ته وزيراعلى ھائوس ڪوئيٽا مان علائقي ۾ ھڪ وائرليس پيغام جاري ٿيو ته اڄ قبر جي کوٽائي نه ڪئي وڃي. صوبي جي پوليس سربراھ سان جڏھن مقامي آفيسرن رابطو ڪيو ته صورتحال واضع ٿي ته وزيراعلى اھڙو ڪوبه پيغام جاري ناھي ڪيو.
ڊي آءِ جي سبيءَ جي مطابق جيڪڏھن ان رات قبر نه کوٽي وڃي ھا ته اھي لاش ڪڍي ڪٿي ٻئي ھنڌ دفنايا وڃن ھا. عورتن جا لاش تلاش ڪرڻ واسطي پوليس جي چئن جڳھن تي کوٽائي ڪئي ھئي انھن مان ھڪ کڏي ۾ جھنگلي جانور دفن ھيو ۽ ھڪ ٻئي کڏي ۾ ٻن عورتن جا لاش پوريل ھئا، جيڪي جانورن جا کاڌل ھيا ۽ جن کي شڪارين ٻيھر مٽي وجھي دفن ڪيو ھيو. پوليس جي مقامي سربراھ چيو ته جيڪڏھن ٻه ماڻھو شاھد ۽ مدعي ملي وڃن ته پوءِ ڪنھن به سردار جو نالو ڇو نه ھجي، ھو گرفتاريون شروع ڪري ڏيندو پر بلوچ قبائلي روايتن جي زنجيرن ۾ ٻڌل عورت ايتري بدنصيب ھجي ٿي جو ھن کي اھڙي طرح قتل ٿيڻ جي صورت ۾ نه ته پيءُ، ڀاءُ يا مڙس جو ڪلھو نصيب ٿو ٿئي نه ئي وري مدعيت يا شاھدي.
پوليس پنھنجي جانچ مان ڏاڍو خوش ۽ مطمئن آھي. ھڪ ھڪ ٻئي کي فون تي ٻڌائين ٿا ته اھڙين ڏکين حالتن ۾ ٻن عورتن جا لاش برآمد ڪرڻ ڪنھن معجزي کان گھٽ ناھي. مان انھن جون ڳالھيون ٻڌان ٿو ۽ انھن جي آفيس مان ٻاھر ڏسان ٿو، جتي مون کي صرف مرد جي اھڙي حڪمراني نظر اچي ٿي، جنھن ۾ عورتن جي ڪيس کي اڳتي وڌائڻ ۾ شايد ئي ڪنھن کي ڪا دلچسپي ھجي.