ڊيرا بگٽي وڃڻ منع آھي؟
ڪوھلو، ڪاھان ۽ پير ڪوھ جھڙن علائقن ۾ عام ماڻھن جي آزاديءَ سان اچ وڃ تي پاپندي آھي جڏھن ته سوئي ۽ ڊيرابگٽي ۾ انھن ڪلپر بگٽين ۽ ٻين ماڻھن جي اچ وڃ جاري آھي، جن کي مشرف سرڪار نواب اڪبر بگٽي جي مارجي وڃڻ کان پوءِ ٻيھر انھن علائقن ۾ آباد ٿيڻ لاءِ چيو آھي.
سوئي ۽ ڊيرابگٽي ڏانھن وڃڻ لاءِ جڏھن اسان ڪشمور کان پنجاب جي مختصر حد پار ڪري بلوچستان ۾ داخل ٿياسين ته روڊ جي ڀرسان ٺھيل ڪجھه دڪانن تي پاڪستان جا جھنڊا نظر آيا جن اسان کي سيڪورٽي فورسز (فوجين) جي موجودگي جو احساس ڏياريو. اسان جي گاڏيءَ کي سوئي کان ڪو ٽي، چار ڪلوميٽر پري ھڪ چيڪ پوسٽ تي روڪيو ويو. ڪاري مليشيا جا ڪپڙا پھريل اھلڪارن اسان کان نالا پڇيا ته اسان به تعارف ڪرايو. اسان جي مڪمل تعارف کان پوءِ جابلو پٽي جي ويراني ۾ قائم ان پوليس چوڪيءَ منجھه چڱي خاص ھلچل مچي وئي. ھڪ کان پوءِ ٻيو اھلڪار ايندو رھيو، لاڳيتو ڪيترائي سوال ڪندا رھيا ۽ ڪيترائي تعارفي ڪارڊ گھرندا رھيا.
انھن سمورن خفن کان پوءِ به جڏھن ھو مطمئن نه ٿيا ته اسان کي رعبدار پر مھذباڻي انداز ۾ گاڏي مان ھيٺ لھڻ لاءِ چيو ويو. آئون پنھنجي ڊرائيور ۽ علائقي جي سُد ٻُڌ رکندڙ ھڪ مقامي صحافي دوست سان گڏ گاڏيءَ مان لھي روڊ ڪناري ٺھيل پوليس چوڪيءَ ڀرسان بيھي رھيس. اتي بيٺي بيٺي اندازو ڪيم ٿيو ته بلوچستان ۾ پوليس کان وڌيڪ چوڪيون ليويز ۽ ايف سي اھلڪارن جون آھن. مون وقتي خاموشي ٽوڙيندي ھڪ ڏاڙھيءَ واري اھلڪار کان پڇيو ته توھان ايف سي ۾ آھيو يا پوليس ۾ ته ھن وڏي رازداريءَ سان جواب ڏنو ته ”اسان آرمي وارا آھيون.“ بلوچستان جي سوئي ٿاڻي جي ان نالي ماتر پوليس چوڪي تي پوليس رجمنٽ جا چار فوجي مقرر ٿيل ھئا، جيڪي سوئي ۾ ڊيرا بگٽي ايندڙ ويندڙ گاڏين جي چيڪنگ ڪري رھيا ھئا.
ڪشمور کان اڄڪلھه ٽيڪسي ڊرائيور، مسافرن کي سوئي ۽ ڍيرا بگٽي وٺي وڃي رھيا آھن. ٽيڪسي جي سمورن مسافرن جا شناختي ڪارڊ چوڪيءَ تي لکيا وڃن ٿا ۽ بعد ۾ انھن کي اڳتي اجازت وڃڻ جي اجاز ت ملي ٿي.
ٻين مسافرن جي مڪمل چڪاس ڪرڻ سان گڏ ان ڊولي چيڪ پوسٽ جي فوجي اھلڪارن آرمي وائرليس فون سسٽم تي پنھنجي مٿين آفيسرن کي اسان جي مڪمل تعارفن سان گڏ اطلاع ڏنو ۽ اسان کي انتظار ڪرڻ لاءِ چيو ويو.
ڊولي چوڪيءَ وٽ جڏھن اھو انتظار اڌ ڪلاڪ کان ٽپي ھليو ته ان فوجي يونٽ جي انچارج صوبيدار شھباز اسان کي ڀرسان ئي ٺھيل فوجي ڪيمپ ۾ ھلڻ لاءِ چيو. ان فوجي ڪيمپ ۾ اسان کي پورو ڏيڊ ڪلاڪ صرف ڪمانڊر جي فون جي انتظار ۾ ويھاريو ويو، جيڪو ان صوبيدار چواڻي ته ڪوئيٽا کان فون ڪر اسان کي سوئي ۽ ڊيرابگٽي طرف وڃڻ يا نه وڃڻ جي اجازت ڏيندو.
ان ڪيمپ ۾ انتظار دوران اسان ٻه ڪلاڪ ان فوجي صوبيدار جي اھڙن بي تڪي سوالن جا جواب ڏيندا رھياسين ته توھان بي بي سي وارا پاڪستان ۾ صرف خرابيءَ جون خبرون ڇو ھلائيندا آھيو. اھڙن اڍنگھن سوالن جا نه چاھيندي به جواب ڏيڻا پئي پيا. صوبيدار شھباز انتظار کي ڪجھه ھلڪو ڪرڻ لاءِ پنھنجي سپاھين کي اسان جي لاءِ شربت آڻڻ جو چيو. شربت کان پوءِ صوبيدار منجھند جي ماني آڻڻ لاءِ چيو اسان ماني کان معذرت ڪئي، تڏھن به ھن سپاھين کي اھو چئي ماني آڻڻ لاءِ چيو ته ”ڪڏھن ڪڏھن صحافين کي به سپاھين واري ماني ٽيسٽ ڪرڻ کپي. ماني اچڻ کان پوءِ اندازو ٿيو ته چڊي دال ۽ مٽي جھڙي اٽي واري ماني واقعي صرف ٽيسٽ ئي ڪري سگھجي ٿي.
چوڪيءَ تي اسان جو انتظار جڏھن ٻن ڪلاڪن کان وڌي ويو ته مون اسلام آباد ۾ پنھنجي ساٿين کي ايس ايم ايس ذريعي اطلاع ڏنو ۽ صوبيدار کي پنھنجي واپسيءَ واري ارادي کان آگاه ڪيو. صوبيدار ھڪ دفعو ٻيھر فوجي فون تي ڳالھائڻ لاءِ ھليو ويو ۽ واپس اچي ٻڌايائين ته جيستائين ڪوئيٽا کان ڪنفرميشن جي فون نٿي اچي توھان نه اڳتي نه واپس وڃي ٿا سگھو.
ڪيترن ئي ساھ منجھائيندڙ لمحن کان پوءِ صوبيدار ھڪ فوجي جي فون ٻڌڻ کان پوءِ جڏھن واپس آيو ته ھن جو لھجو بدليل بدليل ھو. ھن اچڻ سان اسان کي ائين اطلاع ڏنو ڄڻ ڪو آرڊر پڙھي ٻڌايئندو ھجي.
صوبيدار چيو ”سر بلوچستان حڪومت اسان کي ڪو اھڙو اطلاع نه ڏنو آھي ته ڪو بي بي سي وارا علائقي ۾ اچي رھيا آھن اسان معذرت خواھ آھيون.“
بلوچستان ۾ مقرر ٿيل فوجين وٽان علائقي ۾ داخل ٿيڻ جي اجازت نه ڏيڻ جي معذرت به ٻن ڪلاڪن جي حراست کان پوءِ ملي ٿي؟ مان اھو سوچيندي واپس ٿيس ته ھاڻي انھن سوالن جا جواب ڪٿان ڳوليان، جيڪي ڊيرالھيار ۾ عام دربدر بلوچن سان ملاقات دوران سامھون آيا ھئا.
مون انھن اطلاعن جي اصل حقيقت ڄاڻڻ لاءِ ڊيرا بگٽي وڃڻ پئي چاھيو، جن مطابق سنگسيلا جي علائقي ۾ سياف ۾ انھن ست بگٽي عورتن کي سندن مائٽن ڪاري قرار ڏنو آھي، جن کي فوجي اھلڪارن ھڪ گھر تي ڇاپو ھڻڻ کان پوءِ گرفتار ڪيو ھيو. ڪيترائي ڏينھن حراست ۾ نظربند رھڻ کان پوءِ جڏھن اھي واپس پنھنجي گھر پھتيون ھيون ته انھن جي مرد مائٽن انھن کي غير مردن وٽ ٻه ھفتا گذارڻ جو الزام ھڻي ڪاري قرار ڏنو ۽ گھر مان ڪڍي ڇڏيو ھئائون.
عورتن تي تشدد وارين اھڙن خبرن جي ڊيرابگٽي جھڙي فساد سٽيل علائقي ۾ نه ته ڪير ترديد ڪري ٿو ۽ نه ثبوت سان تصديق. مون مري قبيلي جي انھن ماڻھن سان ملڻ پئي چاھيو، جن کي بقول رستم مري ڏاڙھي مڇون ڪوڙائڻ کان پوءِ آزادي ملي آھي. ڊيرالھيار جي ھڪ سماجي ڪارڪن رستم مريءَ موجب ھڪ پوڙھي مري، فوجي آفيسر کي ھٿ ٻڌندي چيو ته ”اسان جو سڀ ڪجھه لٽجي ويو آھي، بس ھڪ اڇي ڏاڙھي وڃي بچي آھي، جيڪا اسان بلوچن جي ثقافت آھي. خدا جي واسطي مون کي ان اڇي ڏاڙھي سميت ڳوٺ واپس وڃڻ ڏيو.
بلوچستان جي دربدر بلوچن جي بستين ۾ ابھم ٻارڙن کي نئين دور جي لولين جيان جيڪي ڳالھيون ٻڌايون وڃن ٿيون، مان انھن جي حقيقت ڄاڻڻ پئي ويس پر معلوم ٿيو ته فوجي حڪم آھي ”ڊيرابگٽي وڃڻ منع آھي.“
(13 جون 2007ع بي بي سي اردو ڊاٽ ڪام)