ڏوھارين جون ڪاروائيون ۽ پوليس جون ڪاريون رڍون
ان ڏينھن مغوي سنتوش ڪمار جي گھر اداس چھرن سان ويٺل ھندو برادريءَ جي ماڻھن سان ملندي ھڪ خوفائتي سانت محسوس ٿي. اھڙي سانت جيڪا عام حالتن ۾ به ساھ منجھائيندڙ ھجي. مغوي سنتوش جو ڀاءُ پوليس تي اعتماد جو اظھار ڪري رھيو ھو، پر سندن ايم اين اي ان کي رد ڪندي بي اعتماديءَ جي ڳالھه ڪري رھيو ھو. مغوي سنتوش جي مائٽن سان ملندي وڏو وزير ياد اچي ويو، جو اڃا ڪجھه ئي ڏينھن اڳ ڊاڪٽر ارباب غلام رحيم سرڪٽ ھائوس لاڙڪاڻي ۾ پوليس آفيسرن جي ايتري تعريف ڪئي ھئي جو ڪجھه عملدار پاڻ ئي شرمائن پيا. ”اھي ماڻھو معمولي پگھار تي اسان لاءِ جان جوکي ۾ وجھن ٿا. ھنن کي کير مکڻ ته ٺھيو ھيرا موتي چڳائڻا پون ته اھي به ڇڳائينداسين. توھان اخبارن وارن کي الاءِ ڇا آھي؟ ڌاڙيلن جون ڪاروايون وڌن ٿيون، تڏھن به تنقيد پر جي انھن ڌاڙيلن خلاف آپريشن ٿا شروع ڪريون تڏھن به تنقيد.“ ھن 8 ضلعن جي پوليس سربراھن جي بريفنگ کان پوءِ اخبار وارن سان ڳالھائيندي چيو. ڊاڪٽر ارباب غلام رحيم زماني سان گڏ ھلندڙ ماڻھو آھي، جنھن کي ظاھر آھي اھا ته خبر ھوندي ته جنھن معمولي پگھار جو ھن ذڪر ڪيو آھي ان جي ته اڪثر پوليس عملدارن کي ضرورت ئي نه ھوندي آھي. بلڪه ڪجھه ٿاڻيدار ته تپيدارن جيان پگھارن جي بلن تي ھر مھيني صرف صحيح ڪن ٿا. باقي روڪ رقم ڪنھن ”ٻئي“ جي کيسي ۾ وڃي ٿي. اھو ٻيھر سوچڻ جو نقطو آھي ته پوليس ۾ معمولي پگھار ھوندي به ماڻھو ڀرتي ڇو ٿا ٿين. ان معمولي پگھار لاءِ يا انھن لامحدود اختيارن خاطر، جن جي سھاري چالاڪ ۽ سياڻا پوليس وارا پنھنجي لاءِ دبئي جا دروازا کولي ڇڏين ٿا، ڇو ته انھن لامحدود اختيارن جو ھو عوام کي ڪو رليف ڏيڻ بدران پنھنجو پاڻ کي رليف ڏيارين ٿا ۽ پنھنجي خاندانن کي صدين کان چنبڙيل غربت مان آجو ڪرائين ٿا. لاڙڪاڻي جي ئي ھڪ ايس ايڇ او کي خبر نه ھئي ته حاجي مشتاق ڪلھوڙو ڪيترو خطرناڪ ڏوھاري آھي. پوءِ ھن ڏيڊ لک روپيا وٺي ان کي آزاد ڪري ڇڏيو. ڪجھه ماڻھو اھا ڪڙي ائين ملائين ٿا ته ھڪ ڏينھن اھو مشتاق آزاد ٿيو، ٻئي ڏينھن سنتوش ڪمار واري اغوا جي واردات ٿي. ڇا پوليس کي اھا خبر نه ھئي ته مائي ڪولاچي روڊ ڪراچي وٽ جيڪو ڪنڌڪوٽ جو چانورن جو واپاري راجيش اغوا ٿيو ھو، اھو ڪيس به ان مشتاق مٿان مڙھيل آھي. اھو ڪيس ته ھڪ بااثر شخصيت مٿان به ان حد تائين مڙھيو ويو جو ڪراچي جي سگھارين ڌرين جي سيف ھائوسز ۾ ڪيترائي دفعا ھن کي گھرائي وضاحتون گھريون ويون. وضاحتون لاڙڪاڻي جي ڊي پي او کان به گھريون ويون آھن ته سنتوش ڪمار اغوا ٿيو ڪيئن ۽ موٽندو ڪڏھن؟ چيو وڃي ٿو ته ڊي پي او کي 3 ڏينھن جي مھلت ڏئي وڌيڪ محنت ڪرڻ لاءِ چيو ويو آھي. جنھن ڪري ھن پوليس تي ڀاڙڻ بدران راڄوڻي ڪوششون شروع ڪري ڏنيون آھن ۽ پنھنجن پراڻن واسطيدارن ۽ سنگتين وٽ وڃي ايلازي ٿيو آھي. سيٺ سنتوش ڪمار جي اغوا کانپوءِ ھندو برادري ۽ ڪجھه مسلمانن دوستن پاران تاثر اھو پيو ڏنو وڃي ته ھندو برادريءَ خلاف اھا ڪا وڏي سازش آھي جنھن تحت صرف اقلتين کي ٽارگيٽ بڻايو پيو وڃي. ھڪ واقعي کان پوءِ پيدا ٿيل جذباتي منظر دوران اھي جملا ڪنھن سياستدان جي بيان جي حد تائين ته سٺا لڳن ٿا. پر حقيقتون شايد ان کان دور ھجن. صبح سان ناشتو ڪري ۽ پرفيوم وغيره ھڻي اغوا جي ارادي سان نڪتل ھمراھن جي ذھن ۾ صرف ھڪ سيٺ ھو، جنھن جي اغوا کان پوءِ ڪروڙين رپيا ڀنگ ملڻ جو پڪو آسرو ھجي. ھنن کي ان سا ڪا دلچسپي نٿي ھجي ته اھو ھندو آھي يا مسلمان، پر ھندو ڪميونٽي اڃان تائين اھا ڳالھه سمجھڻ کان پري آھي. لاڙڪاڻي جي ھندو پئنچائت ته ھندو مسلم فرق کي تڏھن ٻيھر جيئاريو، جڏھن ھنن مغوي سنتوش جي بازيابي لاءِ صرف ھندو برادريءَ کي ڪاروبار بند رکڻ جوسڏ ڏنو. لاڙڪاڻي جا ڪيترائي واپاري اڳواڻ ھندو پئنچائت جي اھڙي سڏ تي حيران ٿي ويا ”اسان ته سيٺ سنتوش ڪمار کي ھڪ واپاريءَ جو اغوا سمجھون ٿا. ھو پھريان واپاري بعد ۾ اقليت آھي. اسان ته ھر احتجاج ۾ ھنن سان گڏ رھڻ چاھيون ٿا.“ واپارين جي چيمبر واري صدر ٻڌايو. ھندو ڪميونٽي کي اھو سمجھڻ ۾ اڃا وقت لڳندو ته اغوا صرف ھندو نه، پر مسلمان به ٿين ٿا. مسلمان به اھڙا جيڪي ڪجھه طبقن لاءِ رول ماڊل بڻيل ھجن. ڇا سياسي اڳواڻن مير ٿيٻو ۽ حسين بخش ناريجو کي اغوا ڪرڻ مھل پڇيو ويو ته ھو ھندو آھي يا انھن خلاف اھا ڪا سازش ھئي. ڇا سريلي راڳي منظور سخيراڻي کان اغوا ڪرڻ کان اڳ پڇيو ويو ته ھو ھندو آھي يا مسلمان؟ اغوا جي انڊسٽري ۾ ڪوبه مذھب ڪا ذات نٿي ھلي. صرف ڀنگ جي رقم يا ذاتي دشمني. اغوائون، ھندو ماڻھن جون ٿين يا مسلمانن جون باھ ته ھڪ ئي آھي. جنھن ۾ ٻئي سڙن ٿا ته پوءِ به ھندو پنچائت کي ان غلطيءَ جو احساس نه ٿيو ته جنھن گھڙي سمورا لاڙڪاڻي واسي مغوي سنتوش ڪمار جي وارثن سان ڏک ۾ برابر جا شريڪ ھجن ۽ ھمدردي ڪندا ھجن ان وقت سيٺ سنتوش جي اغوا خلاف احتجاج ڪرڻ لاءِ صرف ھندو ڪميونٽي کي سڏ ڏنو وڃي. ھندو پنچائت پنھنجي طاقت پاڻ ڪمزور ڪرڻ جي پويان ڇو پئي آھي، جنھن وقت پورو شھر يا پورو ضلعو احتجاج ۾ شريڪ ٿيڻ لاءِ تيار ھجي، ان وقت ھندو ڪميونٽي کي الڳ ڪري بيھارڻ مان آخر ھنن کي ڪھڙا نتيجا ملندا. اھي ئي ته پنجاھ سؤ ماڻھو بينر کڻي نعرا ھڻي گھر ھليا ويندا . انتظاميه جي صحت تي ڪھڙو اثر پوندو.
اتر سنڌ ڏوھارين لاءِ ان ڪري به اڄڪلھه جنت بڻيل آھي، جو پوليس کان پڇاڻو صرف پوليس ئي ڪري رھي آھي. سکر يا لاڙڪاڻي جي ڊي سي او يا ڪنھن جسٽس کي ان سان ڪا دلچسپي ناھي يا اختيار ناھي ته ڌاڙيلن خلاف نام نھاد آپريشن کي سکر پوليس آخر گھڻي ۾ ڪيش ڪرايو آھي؟ پوليس سان ويجھو رھندڙ ماڻھن جو خيال آھي ته اھڙا فري ھئنڊ وارا آپريشن خوش قسمت پوليس عملدارن جي سروس دوران ٿيندا آھن. جن منجھان ھو پنھنجا ڪاروبار اڃان به وڌائي سگھن ٿا. اتر سنڌ ۾ توھان ڏسو ته سھي پوليس عملدار ڪھڙا مقرر ڪيا ويا آھن. جيڪب آباد، سکر، شڪارپور کان ٿي لاڙڪاڻي تائين نظر فيرايو، توھان کي اندازو ٿي ويندو ته سرڪار امن امان بحال رکڻ ۾ ڪيترو نه سنجيده آھي. اھا اسٽوري ڪنھن ٻئي ڀيري ته پوليس سروس ۾ اچڻ کان پوءِ ڪيترا نه سينئر پوليس عملدار وڏا ڪاروباري ٿي ويا آھن. اتر سنڌ ھونئن ته ڪچي جي ڌاڙيلن سبب بدنام آھي. پر ڏوھارين جي ان جھان ۾ جھاتي پائڻ سان پتو پوي ته ڌاڙيل رڳو ڪچي ۾ نه پر شھرن ۾ به اسان جي ئي آس پاس رھن ٿا. ”سفيد پوش ڪاٽڪو جي ھر جي مالدار آسامي تي نظر لڳل آھي. صرف نمبر اچڻ جي ٺھي ھلڻ جي دير آھي.“ پوليس ۾ ھوندي به ڏوھارين جا ھٿ ڌوئاريندڙ ھڪ انسپيڪٽر چيو. سيٺ سنتوش ڪمار جي اغوا کان پوءِ لاڙڪاڻو پوليس ھڪ ئي وڏو ڇاپو باڊھ ۾ ھنيو جتان ھڪ انسپيڪٽر کي ڏوھارين کي ڏوھارين جي گھر مان گرفتار ڪيو ويو ھو. اھڙي ڪاروائيءَ کان پوءِ ھاڻي ھر ڪو اھا اميد رکي ٿو ته پوليس ڏوھارين پويان وڃڻ کان اڳ پھريان پنھنجو گھر چڪاسي. پوليس اھلڪارن جي ڪاري وردي جيڪا محافظ جو نشان ھجڻ کپي سا پوليس جي ڪارين رڍن جو پردو بڻجي پئي آھي. ”مون کي ياد ٿو اچي تڏھن مان ھيڊ ڪانسٽيبل ھئس جڏھن ھڪ چوڪيءَ تان ڊيوٽيءَ دوران پھرين رشوت پنجاھ روپيا ورتي ھئي“ پنھنجي علائقي ۾ جوا جو اڏو ھلائيندڙ پوليس عملدار مفت ۾ ميل شراب جو گلاس پيئندي چيو. ھن پنھنجي ڳالھه ٽھڪ سان اڳتي وڌائيندي چيو ته ”ھاڻي ايترا پئسا وٺڻ سٺا نٿا لڳن. ڊي پي او جي چارج وٺڻ کان پوءِ ان رئنڪر عملدار جھڙي سنڌ پوليس کي ارباب رحيم ھيرا موتي چڳائڻ چاھي ٿو. ڪارين رڍن کي ھيرا موتي ڪھڙو فرق وجھندا.