ايڊز جي مريضه جو سماجي بائيڪاٽ
سندس گھراڻو ٽن ڀائرن جي خاندانن تي ٻڌل ھڪ ئي ويڙھي ۾ رھندڙ ٽيھن ماڻھن تي ٻڌل ھو. پر ”جان بيبي“ جي بلڊ رپورٽ ايڇ آءِ وي پازيٽو اچڻ کان پوءِ سڄي خاندان جي ڀاتين ”جان بيبي“ کان منھن موڙي ڇڏيو.
”جان بيبي“ بي بي سي اردو کي روئندي ٻڌايو ته: ”ھاڻي منھنجي ھٿن جي پڪل ماني ڪوبه نٿو کائي ۽ نه ئي وري مون مون سان ھٿ ملائين ٿا. سندن ڪوششن مون کان پري رھڻ جو ھوندي آھي. منھنجي سڄي حياتي ھن گھر ۾ گذري آھي. آخر مان به انسان آھيان، مونکان سندن رويو برداشت نٿو ٿئي.“
”جان بيبي“ پنھنجي ٽن ننڍن پٽن سان گڏ پنھنجي ئي ڳوٺ ۽ گھر ۾ اوپرن واري حياتي بسر ڪري رھي آھي سندس وڏي پٽ ”علي دوست“ جڏھن پنھنجن چاچن ۽ مامن جو ذڪر ڪيو ته سندس اکين مان ڳوڙھا وھڻ لڳا. ھن بي بي سي کي ٻڌايو ته ٻه مھينا اڳ سندس چاچي، ھن جي ماءُ کي ”نڀاڳي“ چئي گھر مان ڪڍي ڇڏيو. علي دوست مطابق جڏھن ھو، اتان نڪري پنھنجي مامي جي گھر پھتا ته مامي به اوپرائپ سان سندن استقبال ڪيو ۽ کين مال جي واڙي ۾ رھڻ لاءِ چيو ۽ پنھنجن ٻارن ۽ عورتن کي اسان کان پري رھڻ جو ھدايتون ڏنيون.
”جان بيبي“ مطابق ھوءَ اھڙي بيماري جو شڪار ٿي چڪي آھي، جنھن جو نالو ھن پنھنجي حياتيءَ ۾ ڪڏھن به نه ٻڌو ھيو. شھدادڪوٽ ويجھو رھندڙ ”جان بيبي“ ايڊز ڪنٽرول پروگرام جي ڄاڻ جي ورھين کان انتظار ۾ آھي، جنھن ۾ ڳوٺ وارن لاءِ اھو سنيھو ھجي ته ايڊز جو مريض به انسان ھوندو آھي ۽ اھو ڪو خونخوار جانور نه آھي جنھن جي ويجھو وڃڻ سان نقصان پھچي.
ايڊز ڪنٽرول پروگرام سنڌ جي صوبائي مئنيجر ڊاڪٽر ارشد محمود بي بي سي سان ڳالھائيندي چيو ته سندس کاتي پاران گڏ ڪيل انگن اکرن موجب سنڌ ۾ 1841 ماڻھو ايڇ آءِ وي پازيٽو آھن ، جن ۾ عورتن جو انگ مشڪل سان ھڪ سيڪڙو ٿيندو. ھن ٻڌايو ته سنڌ ۾ ايڊز جي مريضن ۾ وڏو انگ انھن ماڻھن جو آھي، جن کي عرب ملڪن مان ڊي پورٽ ڪيو وڃي ٿو. سندس چوڻ مطابق ايڇ آءِ وي پازيٽو عورتن مان گھڻائي انھن جي آھي، جن کي پنھنجي مردن مان اھا بيماري لڳي ٿي ۽ سندن مرد کين پنھنجي بيماري کان اڻڄاڻ رکن ٿا. ڊاڪٽر ارشد محمود مطابق لاڙڪاڻي ۾ ايڇ آءِ وي پازيٽو مريضن جو انگ سنڌ جي ٻين ضلعن کان وڌيڪ آھي. سندس چوڻ مطابق لاڙڪاڻي ۾ ھڪ سؤ پنجويھه ماڻھو ايڇ آءِ وي پازيٽو آھن، جڏھن ته غير سرڪاري سطح تي اھو انگ ھڪ سؤ اسي ٻڌايو پيو وڃي. سنڌ ايڊز ڪنٽرول پروگرام پاران ايڇ آءِ وي پازيٽو ماڻھن جي سنڀال لاءِ ”ڪيئر اينڊ سپورٽ“ پروگرام شروع ڪيو آھي. جنھن موجب ايڇ آءِ وي پازيٽو مريضن کي مخصوص دوائون فراھم ڪيون وڃن ٿيون . ڊاڪٽر ارشد محمود وڏي فخر سان ٻڌايو ته اھي دوائون عام مارڪيٽ ۾ 30 ھزار روپين کان وڌيڪ جون آھن پر اسان جو ادارو سنڌ ۾ اھڙن 57 مريضن کي مفت ۾ فراھم ڪري رھيو آھي ، جيڪي ايڇ آءِ وي پازيٽو آھن. ڪراچي ۾ ايڊز ڪنٽرول پروگرام وارن جي ڪاڳرن ۾ اھي ستونجاھ نالا ضرور ھوندا، پر شھدادڪوٽ جي ”جان بيبي“ کي اھڙيون دوائون اڃان تائين نه ملي سگھيون آھن، جيڪي سندس حياتيءَ کي پراميد بڻائي سگھن.
”جان بيبي“ جو چوڻ آھي ته ”مون وٽ ڪيترائي سرڪاري ۽ غيرسرڪاري ماڻھو ۽ ڊاڪٽر ايندا رھن ٿا، جيڪي کيس مالي امداد ۽ علاج جو آسرو ڏئي، فوٽو ڪڍي، انٽرويو وٺي موٽي وڃن ٿا پر ڪنھن به ماڻھو اڃان تائين کيس نه مالي امداد فراھم ڪئي آھي نه وري علاج لاءِ دوائون ڏنيون آھن.“ ايڊز ڪنٽرول پروگرام لاڙڪاڻي جي سابق فوڪل پرسن ڊاڪٽر فاروق الرحمان سومري مطابق ”جان بيبي“ جي مسئلي کي ”اين جي اوز جي نمائندن پنھنجي فنڊنگ خاطر ڪيترن ئي ھنڌن ئي ڪيش ڪرايو آھي پر سندن مدد ڪنھن به نه ڪئي آھي.“
سنڌ ايڊز ڪنٽرول پروگرام سڄي سنڌ ۾ اٺن اين جي اوز جي سھڪار سان ايڊز جي ”ھاءِ رسڪ“گروپن ۾ جاڳرتا جو ڪم ڪري رھيو آھي، پر شھدادڪوٽ ويجھو جان بيبي وٽ اڃان تائين ڪوبه نه پھتو آھي. جان بيبي جيڪا پنھنجن مٽن مائٽن ۾ اڪيلي ٿي چڪي آھي اھا ته ھاڻي ايڇ آءِ وي پازيٽو ھئڻ جو ڪڙو تجربو بيان ڪرڻ کان به پاسو ڪري ٿي. سندس چوڻ موجب ”ھاڻي ته مونکي ڊاڪٽرن کان به ڊپ ٿو ٿئي ته ڪٿي اھي منھنجي سھري ۽ ڏير سان گڏجي زھر جي سئي نه ھڻي ڇڏين.“
جان بيبي جو مڙس علي گل مگسي جيڪو رازڪو ڪم ڪندو ھيو ۽ ڪيترائي ورھيه سعودي عرب ۾ ڪمائڻ لاءِ رھيل ھو، فوت ٿيڻ کان اڳ اٺ ورھيه کيس ملڪ بدر ڪيو ويو ھو، سندس پٽ جو چوڻ ھو ته ڪوبه حڪومتي عملدار وٽن دوائون کڻي ڪونه آيو آھي. ھن شڪايت ڪئي ته اھي منھنجي ماءُ جي چرئي ٿيڻ يا شايد مرڻ جو انتظار ڪري رھيا آھن.
جان بيبي سان منھنجي ملاقات گرم ٻپيھري جو ٿي، سندس وڻن کان وانجھيل ڳوٺ کان موٽڻ مھل مان سوچي رھيو ھئس ته ڇا آگسٽ جي ھيءَ ٻپھري سندس حياتي ۾ سدائين کتل ھوندي؟
(اڱارو 7 آگسٽ 2007ع بي بي سي اردو ڊاٽ ڪام سکر)