ٽائيٽينڪ وانگر تباھ ٿيندڙ ھڪ اسڪول
اھو پارڪ جتي ويھي شاگرد ڊرائنگ ڪري مختلف گل ۽ ٻوٽن جا پن ٺاھيندا ھئا. ان ۾ ھاڻي ڀنجوءَ جو ڀراءُ ڏئي خوامخواه مٽي جو ڍير ڪيو ويو آھي. جتي ھاڻي نه ڪا ڊرائنگ آھي نه ئي اھو سدائين ڪلين شيو رھندڙ ۽ شاگردن سان ڪچا چرچا ڪندڙ ڊرائنگ ٽيچر سائين پيرل آھي. اڳ ۾ جيڪا اسڪول جي ميس ھوندي ھئي ان کي ھاڻي ليبارٽري بڻايو ويو آھي. ان ڏھين بي ڪلاس کي ھاڻي ھيڊ ماستر جي آفيس بڻايو ويو آھي. جتي ماضيءَ جي شرير شاگردن جون حرڪتون اڃان به قيد آھن. تمام وسيع عمارت واري ھاءِ اسڪول ۾ ھاڻي صرف 9 ڪلاس رومز استعمال ھيٺ آھن، جنھن ڪري شاگردن جي داخلائن وارو انگ به گھٽجي يارھن سؤ شاگردن تائين وڃي پھتو آھي. ھلندڙ ڪلاسن کي ڇڏي باقي سموري عمارت ڀوت بنگلو بڻجي چڪي آھي. جنھن کي شھر جا موالي ھاڻي نشو پتو ڪرڻ لاءِ استعمال ڪن ٿا. ان ۾ تعجب جي ڪا به ڳالھه نه ھجڻ کپي ته جڏھن دنيا بھتر کان بھترين طرف ڊوڙي رھي آھي ته پوءِ ماضيءَ جي ھن شاندار ھاءِ اسڪول جا اھڙا حال ڇو؟ اھو شايد ان ڪري به ٿيو آھي جو اھو اسڪول ڏوڪري ۾ آھي ۽ ڏوڪريءَ ۾ ائين ئي ٿيندو آھي جتي شھري ھر مسئلي کان لاتعلق، بي حس بڻجي ويندا آھن. تباھي سر تي اچي ويندي آھي تڏھن به نه ڪڇندا آھن ۽ ھو مسئلن تي چپ چورڻ کان به ائين خاموش ھوندا آھن، ڄڻ ته ٻه لفظ ڳالھائڻ سان به سندس بل اچي ويندو. اھو ان بي حسيءُ جو ئي نتيجو آھي ته ھاءِ اسڪول گرائونڊ تي جڏھن ساليانو ميلو لڳندو آھي ته فقير پنھنجا رڇ ۽ ڀولڙا اسڪول جي بنا در درين وارن لاوارث ڪلاس رومز ۾ ٻڌندا آھن. اڳوڻي ھاءِ اسڪول ۾ 3 نلڪا (ھئنڊ پمپ) لڳل ھوندا ھئا. پر ھاڻي ترقي ڪري صرف ھڪ ھئنڊ پمپ بچايو ويو آھي. تعليم جي تباھيءَ تي فڪرمند ماڻھو اھو پڙھي ھرگز پريشان نه ٿين ته ھاڻي ھاءِ اسڪول ڏوڪري ۾ پڙھندڙ ھڪ ھزار کان وڌيڪ شاگردن لاءِ ڪوبه واش روم يا ٽوائليٽ ناھي. اسڪول ۾ صرف ھڪ ئي باٿ روم آھي جيڪو ھيڊماستر ۽ ٻيا اسٽاف وارا استعمال ڪن ٿا. ھا البته شاگردن کي اوپن حاجت پوري ڪرڻ لاءِ ڀرڀور سھولت حاصل آھي. ھاءِ اسڪول کي ڪمپيوٽر ته سالن کان مليل آھن، پر مستقل مسئلو اھو رھندو آيو آھي ته اھي ڪمپيوٽر ھلائي ڪير ۽ شاگردن کي سيکاري ڪير؟ اھڙي مونجھاري سبب ڪمپيوٽرن کي ھڪ ڪمري ۾ خطرناڪ ڏوھارين جيان بند وارد ڪيو ويو آھي ته جيئن نه اھي پاڻ ٻاھر اچي سگھن ۽ نه ئي ٻيو ڪير ساڻن ملاقات ڪري سگھي!!
اسڪول جي چوديواري ڦھليل وسيع گرائونڊ تي به ھاڻي قبضا ايترا ٿي ويا آھن جو اسڪول کي اچي سوڙھو ڪيو اٿن، جنھن گرائونڊ تي شاگردن جي پي ٽي ٿيندي ھئي ۽ سائين الھڏنو سيٽي ۽ سوٽي ساڻ کني پيو رائونڊ ڪندو ھو، اھو گرائونڊ ھاڻي گرلز اسڪول جي نئين ٺھيل عمارت ھيٺ اچي ويو آھي. ھاڻي ان گرائونڊ تي نه اھو ديدار ڇولن وارو ريڙھو ھڻي بيھي ٿو نه ئي راندين جا سامان نظر اچن ٿا. اسڪول کي چوديواري اچڻ کان پوءِ عمارت جي پوئين پاسي راندين واري گرائونڊ ۾ اسڪول جا فنڊ وڌائڻ خاطر جوئر ۽ ڪڻڪ جا فصل ڪيا وڃن ٿا ڇا ته لاجڪ آھي آمدني وڌائڻ جي؟ ھاءِ اسڪول جي حالتن متعلق اسڪول جي ھاڻوڪي اسٽاف (جيڪي اڪثر ان ئي اسڪول جا اڳوڻا شاگرد پڻ آھن) سان ڪيل ڪچھرين مان پتو پيو ته جڏھن ھاسٽل وارا ڪمرا ٽوڙائي ڪلاس رومز ٺھرائڻ شروع ڪيا ويا ته اسڪول جي آر سي سي ڇت ان ڪم جي سٽ نه سھي سگھي. مٿئين حصي تي ٺھندڙ ڀتين ڇت کي به ٽوڙي ڇڏيو. ان بحث ڇيڙڻ مان ھاڻي شايد ڪو فائدو نه ٿيندو ته مختلف وقتن ۾ رھندڙ ھيڊ ماسترن جا گھر ڪيئن بھتر ٿيندا ۽ ااسڪول ڪيئن بدتر ٿيندو ويو. پر اسڪول جي اڳوڻن شاگردن کي ڏک اھو آھي ته ھاءِ اسڪول کي ڪو پيار ڪندڙ ھيڊ ماستر نه ملي سگھيو. اھو سائين مورج مل به ته ھاڻي ڪسمپرسي وارين حالتن ۾ حياتي جا آخري ڏھاڙا پيو گذاري جيڪو پڙھائڻ سان پيار ڪندو ھو. اھو سائين غلام عمر کونھارو به ته ھاڻي حيات نه رھيو آھي، جيڪو پڙھائڻ ۾ چست ھئڻ سان گڏ اسڪول جي بدتر ٿيندڙ حالتن لاءِ به دل ۾ درد رکندو ھو. اھو درد ھو رڳو دل ۾ نه رکندو ھو، پر جيئن ته سندس انگلش سٺي ھوندي ھئي ان ڪري مختلف وقتن تي اختيار ڌڻين کي خط ۽ تارون به موڪليندو رھندو ھو. شايد اھو سندس ئي موڪليل تارن جو نتيجو ھو جو سرڪاري انجنئير ٻه ٽي دفعا وزٽ ۽ سروي ڪري ويا پر عمل اڃان تائين ڪو به ظاھر نه ٿيو آھي. ائين ته اڳوڻي ڊي سي لاڙ ڪاڻي به ھاءِ اسڪول کي ماڊل اسڪول بڻائڻ جو ارادو ڪيو ھو. پر ٻين جيان سندس ارادو به اڌرو رھجي ويو. اسڪول جي عمارت ٽائيٽانڪ جيان آھستي آھستي تباه ٿي رھي آھي. ان کي بچائڻ لاءِ اڃان ڪو به ھٿ اڳتي نه وڌيو آھي. ھڪ اڳوڻي شاگرد جو خيال ھو ته اھا عمارت ڊاھي ڀلي نئين ٺھرائين. پر اسڪول جي عمارت جي پراڻي خوبصورتي ڪٿان آڻيندا؟ فوٽ جيڏين ڳاڙھين سرن سان ونگ ڏنل ورانڊي وارا در ۽ دريون ڪيئن جياري سگھندا؟ اھا ته حيدرآباد جي واپارين جي حسن کي جانچڻ واري حس آھي، جن اولڊ ڪيمپس ۽ بسنت ھال کي نئين ڪشش ڏئي ڇڏي آھي. ڏوڪري ۾ اھڙا واپاري ڪٿان آڻجن جيڪي اسڪول جي عمارتن سان ته ڀلي محبت نه ڪن. پر گھٽ ۾ گھٽ سٺو ورتاءُ ته ڪن؟
تباھي طرف ويندڙ عمارت جي ٻاھران چٽن اکرن ۾ گورنمينٽ ھاسٽل 1956ع اڃان به واضع لکيل آھي جڏھن ورانڊي ۾ رنگ سان لکيل اھا سٽ به ملي ٿي ته ”احتياط علاج کان بھتر آھي“ اھا سٽ انسپيڪشن جي انھن ڏينھن طرف کڻي وڃي ٿي، جڏھن ڪلاس رومز سينگارڻ جا مقابلا ٿيندا ھئا، جنھن رستي کي روزانو ڇڻڪار ۽ چوني جون لڪيرون ڪڍيون وينديون ھيون. ان تي دٻن ۾ بيٺل پاڻيءَ کان پاڻ بچائيندي جڏھن واپس ٿيون ٿا ته اھي سمورا ڪلاسي اچانڪ ياد اچي وڃن ٿا ۽ ويچار ۾ وجھن ٿا ته ڇا ھاڻي به ھاءِ اسڪول جي
ڪالم جو آخري صفحو ڪتاب ۾ موجود ناھي