ڪاميڊي سيريل ”آپريشن آپريشن“
سنڌ اندر ڌاڙيل فيڪٽر، خاص ڪري اتر سنڌ ۾ پنھنجون سياسي، قبائلي ۽ سماجي جڙون ايتريون ته مضبوط ڪري چڪو آھي، جو ھاڻي اھو وڻ پاڙئون اکيڙڻ ڪنھن به قانون نافذ ڪندڙ اداري لاءِ مشڪل بڻيل آھي. ڌاڙيل ۽ امن امان جي بگڙجندڙ صورتحال سنڌ اندر ٻه اھڙا پاليل جن بڻجي چڪا آھن، جن کي حڪمران پنھنجي مرضيءَ واري وقت تي بوتل منجھان ڪڍي ٿو. اھي ٻئي راڪاس نه رڳو سنڌ ڏانھن ايندڙ سيڙپڪاڙيءَ کي پري ڀڄائڻ ۾ ڪامياب ٿين ٿا، پر خود سنڌي سماج جي اڳتي نڪرندڙ ٻيڙيءَ کي به پوئتي ڌڪڻ ۾ حال آھر حصو وٺندا رھن ٿا. ”سائين آج تو آپ صفا ڌاڙيل لگ رھي ھو!“ اسلام آباد جي مھڪندڙ اين جي او محفل ۾ اجرڪ پائي ويٺل ھڪ شھپري سنڌي جوان کي ھڪ لاھورڻ وڏي ناز و ادا سان چيو.
اليڪٽرانڪ ميڊيا سنڌي سماج کي ڌاڙيلن ۽ ڪارو ڪاريءَ وارين اھڙين ٻن انتھائن تي ٽنگي ڇڏيو آھي. جو ڀلي ته ڪو سنڌي سڌري جنيوا ۾ وڃي ڪا لائق پوسٽنگ وٺي پر ڪارو ڪاري ۽ ڌاڙيل سندس پيڇو نه ڇڏيندا.
اھي ويچارا پوليس وارا انھن ڌاڙيلن کي ڪيئن ختم ڪري ٿا سگھن، جيڪي اصل سرڪار جي ماڻھن کي ”چھو تتر گنديءَ ۾“ وارو شڪار ٿا ڪرائين. ڪچي ۾ زمينداري ڪندڙ ھڪ وچئين قسم جي زميندار تترن جي شڪار واري ان قسم طرف اشارو ڪيو، جنھن دوران آيل مھمانن کي خوش رکڻ لاءِ ميزبان وڏيري جا ماڻھو پڪڙيل تتر ڇڏيندا آھن، ته جيئن شڪار ڪرڻ ۾ آساني ٿئي. ھو ڪچي ۾ زمينداري ڪندڙ اھڙي ڌاڙيل جو ذڪر ڪندي چوي ٿو ته گذريل ٽيھن سالن کان ڏوھ ته ڪندو ٿو اچي پر گرفتار ھڪ ڀيرو به نه ٿيو آھي. اھو ھاڻي ڪچي ۾ معتبر شخصيت بڻجي پنھنجي ٽيوب ويل واري اوطاق تي ويھي اغوا جي پئسن بابت ڊيل ڪري ٿو. ان ڌاڙيل مٿان ھڪ اھڙي سياسي گھراڻي جو ھٿ چيو وڃي ٿو، جنھن جا فرد ايم اين اي ، ايم پي اي ته ٿيندا رھن ٿا پر سندن ناماچاري اصل سرڪار جي ماڻھن جي ”خدمتگارن“ واري آھي.
سکر آپريشن واري ھلندڙ ان “مزاحيه سيريل“ ۾ نئون موڙ ضلعي ناظم جي شموليت وارو به اچي ويو آھي. جنھن موجب سکر پوليس ضلعي ناظم کان وڌيڪ وڏي وزير جي سنگتيءَ جي شھرت رکندڙ ناصر شاھ کي ٻيلي ۾ وٺي وڃڻ جو فيصلو ڪيو آھي ته جيئن ڪچي جي راڄن جي چڱن مڙسن کي راضي ڪجي ته ھو ڏوھارين کي پنھنجن ڳوٺن ۾ پناھ نه ڏين. سکر پوليس جي اھڙي فيصلي کي طنزيه انداز ۾ وانا آپريشن سان ڀيٽيندڙ ھڪ سينئر پوليس آفيسر ان انتظار ۾ آھي، جڏھن سندس توقع موجب ڪچي جا ماڻھو ڌاڙيلن خلاف لشڪر تيار ڪندا. ”ڪچي ۾ ڪو شريف بندو نظر نه ايندو، اغوا ڦرون نه ڪندو ته چوري چڪاري ضرور ڪندو“ ڌاڙيلن کان بيزار ٿي ڪچي جي بندن تي پڪٽنگ ڪرائيندڙ سينئر پوليس عملدار خيرپور جي ھڪ گرم شام جو انھن پڪٽن جو معائنو ڪندي چيو ھو. عجيب اتفاق آھي ته ان پوليس آفيسر سان شام واري لانگ ڊرائيو جي گھڻن سالن کان پوءِ آئون جڏھن سيتا وليج کان ھيٺ به درياھي بند ٽپي پرو چانڊئي جي ماءُ سان ملڻ ويس ته پرو چانڊئي جي معذور ڀيڻويي به ساڳي ڳالھه ڪئي ھئي. ”چوري چڪاري ته ڪچي جي ماڻھن کي معاف آھي!“ ھن کلندي چيو ھو. ڪچي جي نظام کا واقف ماڻھن جو خيال آھي ته ڪرائيم ڪچي ۾ رھندڙ ڪيترن ئي قبيلن جي نه رڳو ڪلچر ۾ شامل آھي پر وقت گذرڻ سان ھاڻي اھو سندن واحد روزگار به وڃي بچيو آھي. اھو روزگار ٿورو اڳتي وڌي وزيرن مشيرن جي سياسي حيثيث لاءِ ته اھم بڻجي پوي ٿو. ڌاڙيلن مٿان سياسي سماجي سرداري ڇانو رکندڙ ماڻھن کي به ھٿ لڳائڻ کان سواءِ ڪچي ۾ گھڙي پيل پوليس عملدار ڪھڙا نتيجا ڏيندا؟ اھو ڌاڙيلين جي ڌمڪين مان ظاھر آھي. سکر ۽ شڪارپور جي ڪچي ۾ ايندڙ ويندڙ پوليس اھلڪارن ۾ گھڻائي ته ٿڪجي پيل عملدارن واري آھي، پر ڪجھه ڌنڌوڙي ماڻھن ان آپريشن مان پنھنجو روزگار ڳولي لڌو آھي. روزانو سوين ھزارين گوليون ھلڻ واري جاءِ تان چند اھلڪار گوليون کسڪائي ٻاھر وڪڻڻ لڳا آھن. جيڪي واپس ڪنھن جي ھٿن ۾ وينديون،اھو ته ھر ڪوئي سمجھي ٿو.
”ابو بالا عملدار ڊالر ميڙين ته اسان غريب گوليون به نه ميڙيون ڇا؟“ ھڪ ايس ايڇ او ڪچھريءَ دوران مذاق ۾ سچ چئي ويو. ھن ڳالھه وڌائيندي چيو ته ”ڏوھاري ويٺا آھن شھرن ۾، اسان وتون ٿا ڪچو ڪٽيندا،“ زماني شناس ايس ايڇ او جي اھا ڳالھه ٻڌي لاڙڪاڻي جو اھو دور ياد اچي ويو، جڏھن فتح علي خواجه ايس ايس پي بڻيل ھو ۽ ڪمشنر جي گاڏي ۾ چڙھي ھڪ نامي گرامي ڌاڙيل جي گھمڻ وارين خبرن سان شھر ڀريل ھو. ان وقت جا ايس ايڇ اوز ٻڌائين ٿا ته اھڙن اطلاعن کان تنگ اچي پوليس، ڪمشنر ھائوس تي ڇاپو ھنيو پر اھو ڏوھاري صاحب بھادر جي بيڊ تان ڀڄي چڪو ھو.
پوليس ۽ ڌاڙيلن بابت ٽيڪنيڪل ڄاڻ رکندڙ ماڻھن جو خيال آھي ته ھي آپريشن به ٻين پوليس آپريشن جيان ڪاغذي ثابت ٿيندو. ”اھا خبر ڪجھه ڏينھن کان پوءِ پوندي ته اھو ڊرامو ڪروڙين روپين جي پوليس بجيٽ ھيڏي ھوڏي ڪرڻ لاءِ رٿيو ويو يا وڏي سرڪار پاڻ ٻيلن ۾ لھڻ جي ريھرسل ڪرائي رھي آھي.“ پوليس کان باخبر رھندڙ وڪيل چيو، جنھن جو اشارو ھو ته ملڪي سياسي حالتون بدلجندي سنڌ اندر ڌاڙيلن خلاف وڏو آپريشن به ٿي سگھي ٿو، جنھن جي راھ پوليس پاڻ ھموار ڪري رھي آھي.
پوليس عملدارن جي سرگرمين کان واقف سکر جي ھڪ سينئر صحافيءَ جو خيال ھو ته آپريشن جو ڀوت صرف سکر واري ڊي پي او تيار ڪيو آھي، جنھن کي بالا عملدارن جي به ايتري گھڻي آشيرواد ناھي. ھو ان نقطي تي بار بار ڳالھائي ٿو ته ڊي آءَ جي آپريشنز کي ڄاڻي واڻي ان آپريشن سيريل کان ڇو ٻاھر رکيو ويو آھي. گذريل ڏينھن جڏھن گڏيل اجلاس جو ذڪر اخبارن ۾ آيو آھي. ڇا اھو ڊي آءِ جي کانسواءِ ٿيو؟ صرف جيڪب آباد، شڪارپور ۽ سکر جي ڊي پي اوز پاڻ ۾ ويھي معاملا طئي ڪيا؟ ھو سوالن جي ڳنڍ کولي رکي ٿو.
ھڪ پوليس رپورٽ موجب سکر ريجن جي اٺن ضلعن ۾ صرف 3 مھينن دوران ڌاڙيلن سان 81 پوليس مقابلا ٿيا، جن ۾ 12 ڌاڙيلن جا 9 ٽولا تباھ ڪري 187 ڌاڙيلن کي گرفتار ڪيو ويو. آءِ جي ۽ چيف سيڪريٽري سطح تي پھتل انگن اکرن کان پوءِ ھر عملدار مطمئن ٿي ويندو ته پوليس تمام سٺو ڪم ڪري رھي آھي. پر حقيقتون شايد بريفنگز ۾ ھلندڙ سلائيڊن کان مختلف ھجن. ڀنگ خاطر اغوا سنڌ جي ڪرمنلز لاءِ سالن کان ھڪ اندسٽري بڻيل آھي، جنھن جا شيئر ھولڊرز اسيمبلين ۽ ايوانن تائين پھچن ٿا. شھري مرڪزن ۾ مافيا بڻجي ويل انڊر ورلڊ جي ڀائي لوگ اغوا ئي اوڙي پاڙي جي سيٺين کي ڪن. پر ڪچي جي ڪرمنلز جي اکين ۾ راڄ ڀاڳ ۽ چڱن مڙسن لاءِ حياءَ اڃان باقي آھي. ونگارو جھيڙا ڪرڻ، اغوا ٿيل لکين روپين واريون آساميون مفت ۾ ڇڏڻ جھڙا عمل ھو صرف تر جي نام نھاد چڱن مڙسن جي اشاري تي ڪن ٿا، سکر پوليس ڪھڙي پاٿايدار کي سوگھو ڪيو آھي، جو ھاڻي ڌاڙيل کيس ھٿ ايندا. پوليس جون دعوائون ڇا به ھجن ، ڪچي جي ماڻھن ۾ اھو آپريشن وڏو ڀوڳ بڻيل آھي. چون ٿا ڪجھه شرارتي ماڻھن ان پوليس ھيليڪاپٽر کي نشانو بڻائڻ پئي چاھيو پر سندن وڏي کين کلي چيو ”ڇڏيو ڇڏيو مڇر مار دوا ھارڻ وارو جھاز آھي.“ اھو سوال ڪچي مان نڪري پڪي تائين پھچي چڪو آھي ته سکر، شڪارپور پوليس ڌاڙيل ته ماري نه سگھي آھي. ڇا ھن آپريشن ۾ ڪچي جا مڇر پيا ماريا وڃن؟