سنڌي زبان جا مسئلا
[/b]
اسان جي سنڌي زبان/ ٻوليءَ کي ائين ته نظر انداز ڪيو ويو، جو معلوم پئي ٿيو ته ڄڻ هن جو ڪو وجود ئي ڪونه هيو، مگر وري به همٿ ڪري اسان جي تعليمي ادارن ۾ ان کي ڪجهه نه ڪجهه جاءِ ملي ۽ بنيادي طور هيءَ ٻولي مستحڪم ٿيندي نظر آئي.
اسان جي ٻين ادارن، اهي کڻي ڇپائيءَ جا مرڪز هجن، يا سماجي، جنهن ۾ بزمون، ادبي انجمنون ۽ سنڌي ادبي سنگت هجي، انهن هن ٻوليءَ کي جاڳرتا بخشي. مگر اڄ ڏينهن تائين اسان جي ٽيليويزن تان اسان لاءِ ڪو به تعليمي پروگرام نشر نه ڪيو ويو آهي. جن جي اڄ ڪلهه اشد ضرورت آهي.
هونئن ته تعليم کي عام ڪرڻ، سنڌي زبان کي ترقي وٺرائڻ لاءِ وڏا وڏا اعلان ٻڌجن ٿا، مگر ٽيليوزن وارو ذريعو اسان لاءِ الائي ڇو گونگو فلم آهي.
تعليم جو معيار: اسان جي تعليمي ادارن ۾ درسي ڪتابن جا ته انبار آهن، ۽ ٻار جو هنن ڪتابن جو بار به ڪونه کڻِ سگهن، ته اهي پڙهي وري ڇا سگهندا؟ تعليم کي مفت جاري ڪيو وڃي ها، مگر! هتي فنن جي ڀرمار آهي، روزانه خرچ ۾ تعليم جو خرچ به شمار ٿيڻ لڳو آهي جيڪڏهن ڀاڄيءَ جو خرچ ڏهه روپيا آهي ته پڙهائيءَ جو خرچ وري ڏهن روپين کان به مٿي ضرور هوندو، پوءِ اهو به هڪ ٻار يا ڪنهن ڪتاب وغيره تي ڇو نو هجي، هن کان اڳ سال ۾ هڪ دفعو ڪتابن جو خرچ هوندو هو، سو به برداشت جي اندر هوندو هو.
سنڌي اخبارون، رسالا ۽ ڊائجسٽ وغيره ته ڇپجن ٿا مگر اسان جو طبقو غريب هجڻ ڪري خريد به نٿو ڪري سگهي، پر فرصت نه هجڻ ڪري هو لائبريريءَ ۾ به پڙهڻ لاءِ نٿو پهچي سگهي. اسان جي زندگيءَ کي ايترو ته مصروف رکيو ويو آهي جو ماڻهو سک جو ساهه به نٿو کڻي سگهي. اها ڳالهه پنهنجي جاءِ تي آهي ته علم کان سواءِ معاشي طرقي ٿيڻ ناممڪن آهي مگر گهٽ ۾ گهٽ غريب کي علم جي زيور سان ته آراسته ڪيو وڃي.
سنڌي ٻوليءَ کي سرڪاري حيثيت ڏني وڃي، اسان وٽ پهرين نمبر تي انگريزي ٻي نمبر تي اردو آهي، ۽ ٽئين نمبر تي سنڌي ٻولي آهي.
سنڌي ٻوليءَ ۾ اعلى امتحان لاءِ سنڌي کي لازمي مضمون جو درجو ڏنو وڃي.
سرڪاري سرپرستيءَ هيٺ دفتري درجو ڏئي سرڪاري ادارن ۾ استعمال لاءِ لازمي قرار ڏنو وڃي.
”سنڌ ٽيڪسٽ بوڪ بورڊ“ جا درسي ڪتاب اڪثر غير سنڌي ماڻهن کان ترجمه ڪرايا وڃن ٿا ۽ ڪمپوز ڪرايا وڃن ٿا نتيجي ۾ غلطين سان ڀريل ڪتاب بازار ۾ وڪرو ٿين ٿا، تنهنڪري اسان جي ماهر استادن جون خدمتون حاصل ڪيون وڃن.
اسان جي ٻوليءَ کي اهو به اعزاز آهي جو بر صغير ۾ ”قرآن مجيد“ جو ترجمو به پهريون سنڌيءَ ۾ ڪيو ويو، ان کان علاوه ڪيترائي ڪتاب ۽ ترجما آهن جيڪي اهڙين اهڙين خاصيتن ۽ صنعتن سان ڀرپور آهن جو دنيا ڏسي دنگ رهجيو وڃي. ان تي اسان کي فخر آهي.
تعليم حاصل ڪرڻ کان ته اسان کي انڪار نه آهي، مگر اسان غريبن کي ان ميدان ۾ اهڙي ته هار ڏني وڃي ٿي جو اسين پاڻ ئي ميدان ڇڏي وڃئون ٿا.
اسان جي ٻوليءَ ۾ تحقيقات ڪندڙن کي همٿايو وڃي. ايم ايڊ، ايم فل ۽ پي ايڇ ڊي تحقيقاتي مضمون کڻندڙن جا مقالا شايع ڪرايا وڃن، جيئن ايندڙ شاگردن لاءِ رهنمائي به ٿئي ۽ ٻي طرف ادب ۾ تحقيقات ڪندڙن کان ادبي سرمايو وڌندو وڃي. اسڪولن مان گائيڊيون ختم ڪيون وڃن. ذهين ۽ غريب شاگردن ۽ استادن جي همٿ افزائي ڪئي وڃِ. قديم ۽ جديد ٻوليءَ کي سمجهڻ لاءِ ڊڪشنريون ڇپائي مناسب اگهه سان مارڪيٽ ۾ آڻڻ گهرجن، آخر ۾ ان ڳالهه جو افسوس سان ذڪر ڪرڻ کان نٿو رهجي سگهجي ته سنڌي ٻوليءَ کي جائز مقام نه ڏنو ويو آهي.
*****