استاد جا فرض ۽ ذميواريون مضمون (نثر)
استاد ورڊ بينڪ (قيمتي الفاظ) جو مئنيجر آهي ان سان گڏ اسڪول ۾ قوم جي قيمتي امانت يعني ٻارن کي تهذيبي، تمدني، جسماني خواه روحاني تعليم به ڏئي ٿو سٺي استاد جو فرض آهي ته هو پنهنجو ڪم محنت ۽ انساني خدمت جي جذبي سان ادا ڪري ۽ ضروري آهي ته هو شاگرد جي نفسيات کان واقف هجي، تدريس جي طريقي جي اهليت رکندو هجي ۽ شاگردن کي تعليم حاصل ڪرڻ لاءِ آماده ڪري سگهي، پنهنجا خيالات چڱيءَ طرح سان بيان ڪري سگهي.
شاگردن جي سنڀال هڪ مشڪل مرحلو آهي مگر نظرداري ڪرڻ استاد جي ذميواري آهي ان کان ڪو به انڪار نه ٿو ڪري سگهي ته ماءُ جي هنج ٻار جو پهريون مڪتب آهي، پر ان کان پوءِ استاد ئي آهي جيڪو ٻار کي انسان بنائي ٿو.
سٺي استاد لاءِ لازمي آهي ته شاگردن جي مسئلن کان مڪمل واقف هجي ۽ انهن کي سهڻِ نموني حل ڪري.
استاد بردبار، جفاڪش، خوش مزاج هجي،
خوش اخلاق ۽ خوش مزاج استاد ئي عوام ۾ پنهنجو اعلى مقام حآصل ڪري سگهي ٿو.
استاد معاشري جي معزز شخصيت آهي، جنهن کي هر هنڌ عزت جي نگاهه سان ڏٺو ويندو آهي. آڳاٽي زماني ۾ حڪومت جا اعلى عملدار پنهنجي عزت ئي انهيءَ ۾ سمجهندا هئا جو هو سفر وقت وڃي ڪنهن نه ڪنهن استاد وٽ رهندا هئا انهن جي نظرن ۾ استاد کان وڌيڪ ميزز ۽ مهمان نواز ڪو ٻيو شخص نه هو ۽ هو ان ڳالهه کي فخر سان چوندا هئا ته اسين استاد وٽ مهمان ٿي آياسين.
اُهي با اخلاق، رلڻا ملڻا، محبتي ۽ وهنوار جا سچا، لالچ کان بالاتر ۽ حرص کان پري هئا. انهيءَ سببن جي ڪري استاد کي مقبول شخصيت مڃيو ويندو هيو.
استاد کي وقت جو پابند رهڻو پوي ٿو جيڪڏهن پاڻ وقت جي پابندي نه ڪندو ته ان جو اثر شاگردن تي به پئجي سگهي ٿو، اهو استاد ئي آهي جيڪو عالم، فاضل، ڊاڪٽر، انجنيئر، صدر، وزير اعظم ۽ ٻيا ڪيترائي عملدار پيدا ڪري ٿو. ”قوم جي هر فرد جي تقدير آهي استاد“ ٻيا ته سڀ هنرمند پنهنجو فن ڳجهو رکندا آهن پر ويچارو استاد ايڏو ته سخي آهي جو هو پنهنجو علم ته سيکاري ٿو پر ٻين کان علم سکي به ٻارن کي سيکاري ٿو.
سٺي استاد هجڻ لاءِ هو پاڻ اسڪول اندر يا ٻاهر اٿڻي ويهڻي، رهڻي ڪهڻي جي طور طريقن ۾ اهڙو ڪردار ادا ڪري جيئن پاڻ مثالي نمونو هجي جنهن مان شاگرد به سبق حاصل ڪري سگهن پر اڄ جا استاد نهن سڀني ڳالهين کي وساري حرص ۽ لالچ جي پويان پيل آهن، معاشرو به انهن چند استادن کي حقارت جي نظر سان ڏسي ٿو.
جيڪڏهن استاد پنهنجي عظمت جو پاڻ محافظ نه آهي ته سندس هٿ ۾ جيڪا معمارن جي واڳ آهي اها ڍلي ٿي پوندي، انڪري مستقبل جي معمارن جو محافظ ٿي پنهنجو حق ادا ڪري جيئن شاگرد به ان جي پيروي ڪن.
حضرت علي ڪرم الله وجهہٗ جو قول آهي ”شاگرد استاد جو اهڙو ته گرويده ٻانهو آهي جنهن جي ڳچيءَ مان غلاميءَ جو ڳٽ موت کان سواءِ نٿو نڪري.“