نائجيريا جي عورت:
هِتي جون عورتون هڪ ته اڳئي سدا ملوڪ ويتر هنن تي ڪم جو ڏاڍو بوج آهي. ساري پرٿوي تي شايد هيءَ ئي اهڙو ملڪ هوندو جتي عورت جي زندگي تڪليفده گذري ٿي.
گهر جي ڪم ڪار کان علاوه ٻني ٻاري جو ڪم به ڪن تان واپسيءَ تي ڀاڄيون ۽ ڪاٺيون به آڻين. چيلهه سان پٺيان ٻار ٻڌل هوندن. ٻار ته هتي جي عورت کي سگها سگها ڄمن. گهڻا ٻار ڄڻڻ کي عورتون پنهنجي لاءِ فخر سمجهن. ٻار جو نيپاج ۽ سنڀال سڀ مائرن جي بلي آهي. سورهن سالن ۾ مون ورلي ڪنهن مرد کي ڏٺو هوندو جيڪو پنهنجو ٻار علاج لاءِ وٺي آيو هجي. هتي پاليگامي (Poligomy) هنن جي تهذيب جو حصو آهي يعني هر هڪ مرد کي پنج پنج ڇهه ڇهه زالون هونديون آهن. پهرين ۽ پوئين زال جي عمرين ۾ 25 کان 30 سالن جو فرق هوندو اهي هر هڪ عورت کي پنج ست ٻار ته هوندائي آهن، پر ڪن ڪن زالن جا ته 13 14 ٻار به ڏٺم. پيءُ مولائيءَ کي پنهنجي ٻارن جي تعداد يا نالن جي به پوري خبر ڪا نه هوندي آهي. ايتريون پهاڄون پاڻ ۾ سلوڪ سان رهن ۽ ايترا ٻار هڪ ئي گهر ۾ (گهر ته نه ٿيو اسڪول ٿيو) مڙئي پيا نپجن! اڪثر اخبارن ۾ اهوال ايندو آهي ته ”فلاڻو نيڪ مرد وفات ڪري ويو پٺيان ستر ڄڻن جو سوگوار ڪٽنب ڇڏي ويو جن ۾ ڇهه بيواهون چاليهه پٽ 25 نياڻيون شامل آهن. اداره انهن ستر ڄڻن سان غم ۾ برابر جو شريڪ آهي...“
گهر ڪٽنب توڙي سماجي زندگيءَ ۾ هتي جو مرد ڏاڍو رعب تاب (Dominating) رکي ٿو. سڄو ڪٽنب مرد جو انتظار ڪندو آهي ته اچي ماني کائي ڍو ڪري پوءِ جيڪا اوڀر بچائي سا سندس زالون ۽ پٽ ڌيون کائين. عورت کي هتي گهٽ درجي مان ڏٺو وڃي ٿو ۽ سندس راءِ پڇڻ ضروري ڪو نه سمجهن. جيڪڏهن ڪو مرد مري وڃي ته ان ڪٽنب جا بزرگ سندس بيوه زالون پاڻ ۾ ورهائي کڻن. بزرگن جي هن فيصلي کان ڪنهن کي انڪار ڪرڻ جي جرائت نه ٿيندي آهي.
اسان جي مالهيءَ وٽ چار زالون اڳ ۾ ئي هيون ۽ ٻه ورثي ۾ مليس. خوش ڪو نه هو چيائين ”سائين ائون به ٻڍو آهيان اڄ نه ته سڀاڻ اهي ڇهه ئي رنون ڪن جي مٿي ۾ لڳنديون“ بيواهون به چپ چاپ پيتي کڻيون ٻار وٺيو وڃيو نئين مڙس جي گهر پهچن ۽ پيتي اتي ڇڏي وڃيو پنهنجي دستوري ڪم ڪار کي لڳن. عدت جو ته هتي رواج ڪونهي عورت جو مٿو ڪوڙيل ڏسي يقين ٿيندو ته سندس مڙس تازو گذاري ويو آهي. جيئن پاڻ مهندي لڳل هٿن واري جوان عورت کي ڏسي چوندا آهيون ته نئين شادي شده ڪنوار هوندي.
ڪن قبيلن ۾ ته ڇوڪرين جا نڪ ۽ چپ هاسيڪار چيريو ڇڏين ته سڃاڻپ ۾ اچن ۽ ڪيڏانهن کڄي اغوا ٿي نه وڃن. جيئن پاڻ ڍڳين مينهن کي ڏنڀ ڏئي سڇاڻپ جو نشان ڪري ڇڏيندا آهيون.
اڃا به وڌيڪ اهو ستم جو پهرين زال (Senior wife) کي مڙس جي وفات تي ساڻس گڏ دفن ڪن خاص طور قبائلي اڳواڻن ۽ (Chiefs) ۾ اهو رواج عام آهي.
هتي ماڻهو ڪنواري ڇوڪر کي ڌيءُ ڏيڻ کان لنوائين ٿا ڇو ته اها سندس پهرين زال بنبي ۽ کيس مڙس سان گڏ دفن ٿيڻ جو ڊپ هوندو آهي. پر جنهن کي هڪ ٻه زال ۽ ڌڻ ٻارن جو اڳ ۾ ئي هوندو ان سان ڌيءَ پرڻائڻ ۾ ڪو نه ڪيٻائين نڪو اهي ڇوڪريون ئي اعتراض ڪن.
واپار وڙي ۾ عورتون گهڻيون ڏسجن. اهي گهٽين ۽ فوٽ پاٿن ۽ حجامڪو ڪم ڪن اخبارون وڪڻن هوٽلن ۾ بيري جو ڪم ڪن، ڪاٺيون ڪوئلا وڪڻن آيا جو ڪم ڪن گهرو ملازم جو ڪم ڪن. تمام جفاڪش ۽ ڀروسي جوڳيون آهن. ڀاڄيون ۽ کير وڪڻن ۽ دائپو ڪن.
ڇوڪرين تي مائٽ پئسا گهرن جنهن کي ڪنوار جي قيمت (Bride’s Price) چون. ڇوڪريون به فخر سان چون ته 300 ڊالرن ۾ وڪامي آئي آهيان ڪا مذاق ٿوروئي آهي. ”تنهنجا ته ڪنهن 50 ڊالر به ڪو نه ڏنا هوندا“ جيئن ٽي وي تي انڌيرا اجالا پروگرام ۾ هڪ ڪنسٽيبل چوندو آهي ”دس جماعت پاس ڊائريڪٽ حوالدار هون کوئي مذاق ٿورو ئي هي“
زالون ساهرن جي گهڻي عزت ڪن. اها ڳالهه پڻ حيرت انگيز آهي ته هتي جي عورت ڪنوار بنجڻ کان پهرين ئي ماءُ بنجي ويندي آهي. اهو ان لاءِ ته سندس ٿيڻ واري گهوٽ ۽ ٻين کي يقين ٿيئ ته هوءَ واقعي ٻار ڄڻڻ جي صلاحيت رکي ٿي يا نه.
زالون، اسپتالن، رستن ۽ بسن ۾ ٻار کي بي حجابيءَ سان کير پيارين زالون سڀ اسپتالن ۾ ويم ڪن. ويم کان ٻه ٽي ڏينهن پهرين اسپتال ۾ داخل ٿين کين بار ڄڻڻ جو ايترو ته تجربو ۽ حوصلو آهي جو جيڪا تاريخ هو پاڻ ٻڌائين. گهڻو ڪري ان تي ئي ويم ٿئي. اسان جي ملڪ جون ويچاريون عورتون شرم ۽ حجاب کان ڊاڪٽر سان اهڙي ڳالهه ٻولهه ڪو نه ڪري سگهن، پر گهر وارن سان به ڪو نه ڪري سگهن جنهن ڪري يا ته کين گهڻو قبل از وقت اسپتال ۾ داخل ٿيڻو پوي ۽ ڪيترا ماڻهو سيڙجي ويهن ته اجهو اڄ ٿو ويم ٿئي ۽ ائين هفتا گذريو وڃن ۽ يا ته وري اهڙيون وسوڙيلون ٻه ٻه ٽي ٽي ڀيرا سپتال ۾ داخل ٿين ۽ سڄي گهر لاءِ پرابليم ٿيو پون.
گرميءَ جي مند ۾ امير خواهه غريب عورتون تمام مختصر لباس پائين جيڪو پنهنجي ملڪ ۾ هوند سخت معيوب سمجهيو وڃي. جوان عورتون هڪ مختصر گوڏ ۽ بريذر سان گرمين ۾ گهر ۾ پيون هلنديون ۽ ڪم ڪنديون آهن.
عورتون ڊاڪٽرن کان ڪو به حجاب ڪو نه ڪن بلڪ ليڊي ڊاڪٽر جي بدران مرد ڊاڪٽر کان علاج ڪرائڻ وڌيڪ بهتر سمجهن اهڙي طرح ڪٿي ليڊي ڊاڪٽرس وٽ مرد مريض به علاج لاءِ ويندا آهن. زالون ويم ڪرائڻ لاءِ به مرد ڊاڪٽرن کي ترجيح ڏين ۽ ويم کان ٻه ڏينهن اڳ اچيو اپستال ۾ وارد ٿين. روزانو نرس کين صبح جو قطار ۾ بيهاري نچندي آهي ۽ ميوزڪ وڄائيندي آهي ۽ ان نرس سان گڏ حامله زالون به ناچ ڪن ۽ راڳ ڳائين اهو تمام ضروري (Compulsory) عمل آهي، اتي سمجهيو ٿو وڃي ته موسيقي ۽ رقص ۽ ورزش سان ويم جو عمل آسان ٿئي ٿو.
توهان جيڪر بيڊولن پيٽ نڪتل ڀاري ڀر ڪم دڏيون نڪتل ڪارين عورتن کي هجوم جي صورت ۾ ڳائيندي ڏسو ته غش ٿي وڃو. منهنجي گهر واري ڪڏهن ڪڏهن اسپتال وڃڻ واري ٽائيم تي ڪار ۾ چرهي وري فوراً لهي پوندي هئي. مون پڇيومانس ”ڇو ڪجهه وسري ويو ڇا؟، چيائين ”نه وسريو ڪجهه ڪونهي پر هنن پيٽ وارين شيدياڻين جو ڪمپلسري ناچ مون کان ڏٺو ڪو نه ٿيندو.“
هتي جا ماڻهو ڇوڪرن ۽ ڇوڪرين ٻنهي جا ختنا (طهر) ڪرائيندا آهن. ٻارن کي ته ننڍي عمر ۾ طهر ڪرائي ڇڏين باقي ڇوڪرين کي جوان ٿيڻ کان فوراً پوءِ ۽ پهرئين ٻار ڄمڻ کان اڳ ئي ڪرائي ڇڏين. هو سمجهن ٿا ته ائين ڪرڻ سان ويم جي وقت تڪليف نه ٿيندي حالانڪه ان جي برعڪس برٿ ڪئنال (Birth Cannal) سوڙهو ۽ تنگ ٿي سگهي ٿو ۽ پڻ ٻيون پيچيدگيون (Complications) ٿي سگهن ٿيون. اسان غير ملڪي ڊاڪٽرن کي به اهو ڪم اتي جي پراڻن ڊاڪٽرن ۽ نرسن کان سکڻو پيو. سوڊان ۽ مصر ۾ به عورتن جي ختني ڪرائڻ جو رواج آهي.
جيڪڏهن مان ڊاڪٽري پيشي سان واسطو رکندڙ نه هجان ها ۽ اتي جي معاشري ۾ يڪا سورهن سال جزب ٿي نه وڃان ها ته اها ڳالهه منهنجي علم ۾ نه اچي سگهي ها ۽ نه ئي ڪو منهنجي ان انڪشاف تي يقين ڪري ها.
”حضرت امام غزاليرحه پنهنجي ڪتابن ”ڪيميائي سعادت“ ۽ احياء العلوم“ ۾ به عورتن جي ختني جو ذڪر ڪيو آهي ۽ فرماوي آهي ته ”حضورﷺ جن ان کي عورتن جي چهري جي رونق قرار ڏنو آهي ۽ ختنو ڪرڻ واري عورت کي فرمائين ٿا ته ”بس سونگهيندي ڪر.“ (يعني تمام گهٽ ۽ خفيف جي علامت طور ائين فرمايو اٿن.)
برصغير ۾ هن وقت عورت جي ختني جو قطعي رواج ڪونهي ۽ ٿي سگهي ٿو ته اهو ئي سبب هجي جو برصغير ۾ عورتن جو ڪثير تعداد ليڪوريا جي مرض ۾ مبتلا آهي.
روزنامه جنگ ڪراچيءَ ۾ جڏهن ماهرن ۽ عالمن کان ان باري ۾ پڇيو ويو ته هنن لکيو ته ”شرعي اعتبار کان عورتن جو ختنو ڪرائڻ ضروري نه آهي.“
هونئن به اڪثر آپريشن ۾ ڊليوري ڪيسز ۾ يا پوسٽ مارٽم ۾ منهنجو ڌيان ان طرف ويندو هو. پر اهو اتي جو رواج آهي اها خبر مون کي ڪجهه دير سان پئي ڪيتريون ته اهڙيون حوصلي مند ڇوڪريون (Teenagers) هونديون هيون جيڪي اڪيليون اسپتال ۾ ان لاءِ اچي داخل ٿينديون هيون. ٻه ٽي ڀيرا ته اهڙو اتفاق ٿيو جو تندرست جوان عورتن کي اسپتال ۾ واري واري سان اندر پرچي کڻي اچڻ سان مان سمجهندو هوس ته هو ڪنهن ٻئي کي علاج لاءِ وٺي آيون آهن. ۽ کانئن پڇي وٺندو هوس ته ”مريض ڪٿي آهي؟ يا ”توکي ڪهڙي تڪليف آهي؟“ ته هو چپ چاپ شرمائي شرمائي پرچي کڻي منهنجي هٿ ۾ ڏينديون هيون.
سهرو يا وڏو پيار مان عورت کي ماءِ وائيف (My wife) ”منهنجي زال سان ملو“ چئي تعارف (Introduce) ڪرائيندو ڪو به بزرگ ڪنهن عورت کي ائين مخاطب ٿئي يا تعارف ڪرائي ته اها عورت ان کي پنهنجي عزت افزائي سمجهندي آهي. بلڪل ائين جيئن پاڻ وٽ ڪو بزرگ يا وڏو هر ڪنهن عورت کي نياڻي ماءُ يا امان ڌيءَ چئي مٿي تي هٿ رکندو آهي. هر ملڪ جا پنهنجا پنهنجا رواج آهن. مون ڪيترن هنڌن تي نرسن يا مريض عورتن کي امان ڌي ڪري ڪوٺيو ته هو وائڙيون ٿي ويون ۽ هنن منهنجي خلوص جو چڱو تاثر ڪو نه ورتو نيٺ اتي جي دوست هندو فيمليز مونکي اِتي جي اونڌن رواجن کان هوشيار ڪيو.
مزاج جي خيال کان هتي جون عورتون سخت مزاج ۽ جهڳڙائو آهن. شايد معاشري ۾ سندن نظرانداز ڪيل حيثيت ۽ ڪم ۽ پورهئي جي بوج ۽ ٻارن جي فوج جي نيپاج ۽ پهاڄن سان توازن ۾ رهڻ جي فڪرات کين چڙچڙيو ڪري ڇڏيو آهي. هتي جي عام عورت کي شاديءَ کان پوءِ ساري زندگي هڪ ٻار پيٽ ۾ ته هڪ ٻار پٺيان ٻڌل هوندو ئي آهي.
مون هتي مقامي شيدين جي گهر ۾ غير ملڪي سفيد عورتون به ڏٺيون جيڪي مڙس جي ٻين ڪارين زالن سان گڏ رهيل آهن. مڙس ڇا ڪن؟ جيڪڏهن کڻي مڙس ٻي ڪاري عورت سان شادي نه ڪرڻ جو وعدو به نباهيندو رهي پر ڪنهن مٽ مائٽ جي موت تي ورثي ۾ مليل عورت کان جند ڇڏائڻ سندس لاءِ قطعي ناممڪن آهي. اهڙيءَ طرح مون هتي سفيد مردن کي سانوريون مشڪي شيدانيون زالون به ڏٺيون.
زالون جڏهن بگڙن ته پوءِ خدا ڏي پناهه! مرد به کانئن لهرائيندا وتن! لڙائيءَ ۾ عورتون جو هٿيار آهي سندن ڏند، جن جي آزادانه استعمال سان اڳلي مدمقابل جا ڪن نڪ ۽ چپ پٽي ڪڍن ۽ ٻانهن ۽ پٺن ڇاتيءَ مان ٻوٽيون پٽي ڪڍن. مطلب ته جتي به رنن جو وات يا ڏند پهچن. لڙائيءَ ۾ گوڙ شور گهٽ مگر خونريزي وڌيڪ ڪن ۽ هڻي هڪ ٻئي جا ڪپڙا چيري رکن. ”ڄُنڊا پٽ هي رنون ڪو نه ڪن. مٿي جا وار اهرا اٿن جو چڳ هٿ ۾ ئي ڪا نه ايندي جو ”ڄنڊا پٽ“ ڪن.
اسپتال ۾ اهڙيون زخمي عورتون پاڻ مان رومال ۾ چپ نڪ ۽ ڪنن جا ٽڪرا وجهي اچيو نازل ٿين. اهڙي حالت ۾ به اصل نه گهٻرائين خوب کائين پين ڇو ته اسپتال ۾ داخل غريب مريض کي گهر کان وڌيڪ بهتر کاڌو، ميوو سوپ، بيضا، ڊبل روٽي گوشت وغيره ملندو آهي.
هتي ڪافي آزاد سوسائٽي آهي. شاديءَ کا اڳ ۾ گهڻو ڪري عورت کي ٻار ڄاول هوندو آهي.
اهڙي آزاد سوسائتيءَ جي ڪري هتي جوان ڇوڪرا ۽ ڇوڪريون عام جام ملندا رهن ٿا ۽ انهن تي ڪا به سماجي يا قانوني پابندي ڪانهي. ان ڪري عام طور تي هاير سيڪنڊري اسڪولن ۽ ڪاليجن ۾ ڇوڪريون حامله ٿيو پون ۽ پوءِ عموماً اهڙيون ڇوڪريون پنهنجي بواءِ فرينڊ يا ماءُ سان گڏجي اسپتال ۾ ٻار جو نيڪال ڪرائڻ (Abortion) لاءِ اينديون آهن. هڪ طرف مٿي ذڪر ڪيل آزادي ۾ ڪا به قانوني يا سماجي قباحت نه آهي ته ٻئي طرف وري ٻار ڪيرائڻ غير قانوني حرڪت آهي. ان ڪري ڊاڪٽر انهن کان خوب ڏوڪڙ کسي پوءِ خانگي طور انهن ڇوڪرين جي ڊي اينڊ سي (D & C) ڪندا آهن. ڇوڪري خواهه سندس والدين لاءِ اها ڪا شرم جوڳي يا قابل ندامت حرڪت نه هوندي آهي.
ڪيتريون ڇوريون ته پڇڻ تي ٻڌائينديون آهن ته انهن پهرين به هڪ يا ٻه دفعا ابارشن ڪرائي آهي.
ڪي ته وري غيرمستند ڊاڪٽرن (Unqualified Doctors) وٽ يا نرسن ۽ داين وٽ ٻار ڪيرئاڻ لاءِ وڃن ٿيون ۽ اڪثر بليڊنگ ۽ ٻين (Complications) مونجهارن جو شڪار ٿي (Serious) نازڪ حالت ۾ اسپتال ۾ آنديون وينديون آهن.
هڪ ڊاڪٽر لاءِ اهو هڪ عام سوال هوندو آهي ته اگر وٽس ڪا جوان ڇوڪري (شادي شده يا عير شادي شده) پيٽ جي تڪليف جي علاج لاءِ اچي ته ڊاڪٽر کانئس ٻين سوالن گڏ اهو سوال به ضرور پڇندو ته ”تو ڪو ابارشن ڪرايو آهي؟“ يا ”پيرڊس ڪيترن مهينن کان ڪو نه اچن؟“ ته پوءِ نوي سيڪڙو ڇوڪريون بي حجاب ٻڌائي ڇڏينديون آهن ۽ باقي به ٿورو گهڻو شرمائي نيٺ چئي ڏينديون آهن.
جڏهن به مان ڪنهن نئين شهر ۾ بدلي ٿي ويندو هوس ته شروع شروع ۾ اڪثر چار پنج ڪيس هر هفتي ۾ اهڙا ابارشن ڪرائڻ لاءِ ايندا رهندا هئا ۽ جڏهن مان کين چوندو آهيان ته مان مسلمان آهيان ۽ اهڙو ڪم ڪري نٿو سگهان ته اول ته هو اعتبار ئي ڪو نه ڪندوين هيون ۽ ان ڪري وڌيڪ پئسن جي آڇ (Offer) ڪنديون آهن. بعد ۾ جڏهن ڪجهه مهينن بعد سڀني کي خبر پئجي ويندي آهي ته مان اهو ڪم ڪو نه ڪندو آهيان ته پوءِ مس مس اهڙا ڪيس اچڻ بند ٿي ويندا آهن. هڪ ٻه دفعا ائين به ٿيو جو ان شهر جا چڱا مڙس مون کان رڳو ان ڳالهه تي ناراض ٿي پوندا هئا ته مان انهن سان اهڙن ڪمن ۾ تعاون نٿو ڪريان.
نائجيريا ۾ رهندي، ٻي ڳالهه جيڪا مون هتي خاص طور نوٽ ڪئي آهي سا اها ڳالهه ته مرد ڪيڏو به کڻي وڏو مالدار يا وڏو سرڪاري عملدار هجي مگر زال اها ڪوشش ڪندي ته پاڻ ڪجهه محنت ڪري الڳ آمدني ڪمائي جنهن مان هوءَ پنهنجي ۽ پنهنجي ٻارن جي ڪنهن حد تائين پر گهور ڪري سگهي ڪيترن وڏن آفيسرن جي بيگمات کي پنهنجي آراسته گهر يا شاندار بنگلي جي اڳيان مانڊڻي کولي عام ضرورت جون شيون سگريٽ ماچيس صابڻ پائوڊر وڪڻندي ڏٺم ۽ ڪيترن بنگلن جي گيريجن وٽ ڪول ڪارنر هلندي ڏسڻ ۾ آئي نهن تي ڪا شيدياڻي ويٺل هوندي. مرد به ان ڳالهه کي معيوب نٿا سمجهن ۽ پنهنجي گهٽتائي محسوس نٿا ڪن. بلڪ عام طور تي هِتي عورتن جي ڪنهن به پيشي کي اختيار ڪرڻ کي هتي جو معاشرو خراب يا هتڪ آميز تصور نٿو ڪري بلڪ محنت جو قدر (Dignity of labour) هتي اسان جي ملڪ کان وڌيڪ آهي.
هتي جيئن مون اڳين خطن ۾ لکيو آهي، ڪافي آزاد سوسائٽي آهي. شادي کان اڳ جوان ڇوڪري ۽ ڇوڪريءَ جو گڏ رهڻ گڏ سفر ڪرڻ معيوب نه آهي. بلڪ اڪثر ماڻهن کي شاديءَ کان اڳ ۾ئي ٻار هوندا آهن. يا عورت ڪنوار ٿيڻ کان پهرين ماءُ هوندي آهي يا ڪم از ڪم ماءُ ٿيڻ واري هوندي آهي.
ٻار نه ٿيڻ تي تمام خراب سمجهيو وڇي ٿو (ماءُ توڙي پيءُ ٻنهي لاءِ) هڪ ٻار ڄمڻ کي سال ڏيڍ گذري ويو ته مرد پنهنجي زال کي اسپتال وٺي ايندو آهي Primary or secondary infertility جا اهڙا ڪيسز علاج لاءِ ايندا رهندا آهن جن لاءِ سندن مڙس هيءُ شڪايت ڪندا آهن ته هوءَ وقت ضايع پئي ڪري (Sir she is wasting time) پهرين زال جنهن کي سينئر وائيف سڏين ٿا (ڊاڪٽر عظمت سينئر وائيف کي ڪمدار چوندو آهي) تنهن کي ٻين زالن تي ترجيح ۽ فوقيت حاصل آهي. هوءَ گهر جي وڏي جو رول ادا ڪري ٿي. خود مڙس کي پنهنجي هٿ سان پرڻائيندي آهي. جونيئر زالن ۾ توازن رکڻ ۽ گهريلو فضا پرامن بنائڻ ۾ تعاون ڪندي آهي. گهر جو انهي لاءِ به ڪو پابند نه آهي ته هروڀرو اسان جي رواجن کي پسند ڪيو وڃي يا اختيار ڪيو وڃي يا اسان ٻين جي رواجن کي پسند ڪريون يا اختيار ڪريون. جاپان جي تمام سڌريل معاشري ۾ به سڀ جوان عورتون مرد هڪ ئي عام تلاءُ ۾ سڄي پاڙي جا ماڻهو ساڳئي وقت گڏجي اگهاڙا ٿي وهنجن ٿا.
ضرورت ان ڳالهه جي آهي ته بين الاقوامي برادري ۽ غير ملڪي سفر ۾ باهمي اعتماد ۽ Understanding جو اسپرٽ برقرار رکجي ان لاءِ ڪشاده دلي وسيع القلبي سان گڏ اخلاقي تقاضائن (Moral and ethical values) سان نه صرف پرديس ۾ خوشگوار ماهول ۾ گذاري سگهبو، مگر ڌارين جي دلين ۾ پنهنجي ملڪ ۽ قوم لاءِ به چڱو تاثر پيدا ٿي سگهندو.